روش های تعیین داور در قرارداد کدام است؟

روش های تعیین داور در قرارداد

یکی از مسائل مهمی که جهت حل و فصل اختلافات میان طرفین قرارداد، در خارج از دادگستری مورد توجه قرار می گیرد و بسیار حائز اهمیت می باشد، مساله تعیین داور است. اما گاهی اوقات همین مورد، به یکی از مسائل مهم میان طرفین تبدیل شده و به یک دعوایی تمام عیار منجر میشود که رسیدگی به آن وقت قابل توجهی را از طرفین می گیرد. جهت جلوگیری از بروز چنین مشکلی، بهتر است که طرفین در قرارداد، داور را با اخذ قبولی او از همان ابتدا تعیین نمایند و برای اطمینان از اینکه در آینده داوری را انجام میدهد، داوران دیگری را نیز بصورت علی البدل تعیین نمایند تا اگر نفر اول به هر دلیلی داوری را انجام ندهد، نفرات بعدی به ترتیب دخالت نمایند و ضرورتی به طرح درخواست و حضور در دادگاه نباشد. در این مقاله به بررسی روش های تعیین داور در قرارداد می پردازیم.

نکته مهم این است که تمام قوانین و مقررات مربوط به داوری و تعیین داور، باید به اراده طرفین بازگردد حتی در جایی که دادگاه یا شخص ثالث دخالت می نمایند، در واقع اراده طرفین باید ابتدا مورد توجه قرار گیرد و تصمیم دادگاه یا شخص ثالث در مرحله بعدی لحاظ گردد. این امر بدین معناست که دادگاه یا شخص ثالث، می بایست در تصمیم خود، تمامی جهات اعم از بی طرفی، رعایت شرایط قرارداد و … را رعایت نموده و از این جهت تفاوتی میان دادگاه و شخص ثالث وجود ندارد.

مطلب مرتبط: ابطال رای داوری چیست؟

طرق تعیین داور

داور می تواند به یکی از طرق ذیل تعیین گردد:

۱) تعیین داور توسط طرفین قبل یا بعد از حدوث اختلاف

۲) تعیین داور توسط یکی از طرفین قرارداد که این انتخاب می بایست قبل از بروز اختلاف باشد.

۳) تعیین داور توسط دادگاه یا نهاد معینی که وظیفه داوری را انجام می دهد.

۴) تعیین داور توسط شخص ثالث که باید مشخصات این شخص صراحتاً قید گردد. چرا که در غیر اینصورت طرفین دو مجهول دارند (داور و شخص ثالث) و دادگاه نیز نمی تواند بجای طرفین یا شخص ثالث مجهول، تعیین داور نماید.

ماده ۴۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی مقرر نموده است:

"در مواردی که مقرر گردیده است حل اختلاف به یک نفر داور ارجاع شود و طرفین نخواهند یا نتوانند در انتخاب داور تراضی نمایند و نیز در صورتی که داور یکی از طرفین فوت شود، یا استعفا دهد و طرف نامبرده نخواهد جانشین او را معین کند و یا در هر موردی که انتخاب داور به شخص ثالث واگذار شده و آن شخص از تعیین داور امتناع نماید یا تعیین داور از طرف او غیر ممکن باشد، هر یک از طرفین می توانند با معرفی داور مورد نظر خود به وسیله اظهارنامه از طرف مقابل درخواست نماید که ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه نظر خود را در مورد داور واحد اعلام کند و یا حسب مورد در تعیین جانشین داور متوفی یا مستعفی یا داوری که انتخاب او وسیله ثالث متعذر گردیده اقدام نماید. در صورتی که با انقضای مهلت اقدامی به عمل نیاید، برابر قسمت اخیر ماده قبل عمل خواهد شد."

۵) زمانی که هیچ یک از طرق فوق الذکر پیش بینی نشده باشد و با وجود توافق به اصل داوری، در خصوص داور سکوت نموده اند. در این شرایط نیز ابتدا ممکن است یکی از طرق مذکور را بپذیرند و اگر توافقی حاصل نگردد، دادگاه دخالت می نماید.

ماده ۴۵۹ قانون آیین دادرسی مدنی مقرر نموده است:

"در مواردی که طرفین معامله یا قرارداد متعهد به معرفی داور شده ولی داور یا داوران خود را معین نکرده باشند و در موقع بروز اختلاف نخواهند و یا نتوانند در معرفی داور اختصاصی خود اقدام و یا در تعیین داور ثالث تراضی نمایند و تعیین داور به دادگاه یا شخص ثالث نیز محول نشده باشد، یک طرف می تواند داور خود را معین کرده به وسیله اظهارنامه رسمی به طرف مقابل معرفی و درخواست تعیین داور نماید و یا نسبت به تعیین داور ثالث تراضی کند. در این صورت طرف مقابل مکلف است ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه داور خود را معرفی و یا در تعیین داور ثالث تراضی نماید. هرگاه تا انقضای مدت یاد شده اقدام نشود، ذی نفع می تواند حسب مورد برای تعیین داور به دادگاه مراجعه کند."

مطلب مرتبط: مهلت طرح دعوای ابطال رای داوری چند روز می باشد؟

مستندات قانونی مرتبط با روش های تعیین داور در قرارداد

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 2898/95/7 شماره پرونده: 661-139-95 تاریخ نظریه: 1395/11/12

در اجرای ماده 459 قانون آئین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی دادخواست تعیین داور به دادگاه تقدیم شده است. 1- آیا رسیدگی به دادخواست مستلزم تعیین وقت دادرسی و دعوت از طرفین است؟ 2- اگر دادگاه درخواست را بپذیرد می بایست با صدور حکم داور را تعیین نماید یا با تنظیم صورت مجلس شخصی را به عنوان داور تعیین نماید. 3- بر فرض تعیین وقت دادرسی و دعوت طرفین چنانچه خوانده مدعی عدم وجود قرارداد داوری بوده و دادگاه ادعای وی را بپذیرد می بایست حکم به بطلان دعوی صادر کند؟

1 و 2- برابر ماده 459 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی 79 «در مواردی که طرفین معامله یا قرارداد متعهد به معرفی داور شده ولی داور یا داوران خود را معین نکرده باشند و در موقع بروز اختلاف نخواهند و یا نتوانند در معرفی داور اختصاصی خود اقدام و یا در تعیین داور ثالث تراضی نمایند و تعیین داور به دادگاه یا شخص ثالث نیز محول نشده باشد، یک طرف می تواند داور خود را معین کرده به وسیله اظهارنامه رسمی به طرف مقابل معرفی و درخواست تعیین داور نماید و یا نسبت به تعیین داور ثالث تراضی کند در این صورت طرف مقابل مکلف است ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اظهار نامه داور خود را معرفی یا در تعیین داور ثالث تراضی نماید هرگاه تا انقضاء مدت یاد شده اقدام نشود، ذینفع می تواند حسب مورد برای تعیین داور به دادگاه مراجعه کند» با توجه به اینکه درخواست تعیین داور از سوی دادگاه طرح دعوای ترافعی نیست بنابراین، مستلزم تعیین وقت رسیدگی و صدور حکم نمی باشد، آنچه مهم است اینکه دادگاه باید وجود قرارداد داوری و استنکاف طرف دیگر از تعیین داور را احراز نماید که به طور معمول از مفاد اظهارنامه رسمی و پاسخ آن قابل احراز است ولی اگر دادگاه احراز این موارد را نیازمند تعیین وقت رسیدگی بداند، بلامانع است.

3- برابر ماده 461 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی 79 «هرگاه نسبت به اصل معامله یا قرارداد راجع به داوری بین طرفین اختلاف باشد، دادگاه ابتدا به آن رسیدگی و اظهارنظر می نماید» عبارت «اظهارنظر» در این ماده مشعر بر آن است که رسیدگی به اختلاف طرفین راجع به اصل معامله یا قرار داد راجع به داوری در مقام تعیین داور، یک رسیدگی ماهوی و ترافعی نیست زیرا در مورد رسیدگی ترافعی دادگاه باید مبادرت به صدور حکم نماید نه صرفا «اظهارنظر» ضمن اینکه رسیدگی ترافعی مستلزم طرح دعوی بطلان قرارداد وفق مقررات مربوط است و دادگاه به صرف اعلام مخالفت یکی از طرفین در مقام تعیین داور مکلف به ورود به رسیدگی ماهوی و صدور حکم در این مورد نمی باشد. بنابراین در فرض سؤال دادگاه با احراز وجود اختلاف در اصل وجود و اعتبار معامله یا قرارداد داوری و یا بقای آن باید درخواست تعیین داور را رد و شخص ذینفع را به طرح دعوی هدایت کند.