مهلت طرح دعوای ابطال رای داوری چند روز می باشد؟

مهلت ابطال رای داوری

در قانون سابق مهلتی جهت اعتراض به رای داوری پیش بینی نشده بود اما در قانون فعلی آیین دادرسی مدنی در ماده ۴۹۰ مهلت ابطال رای داوری برای اشخاص مقیم ایران، بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور، دو ماه بعد از ابلاغ رای داور پیش بینی گردیده است. ماده فوق الذکر مقرر نموده است:

"در مورد ماده فوق هریک از طرفین می تواند ظرف بیست روز بعد از ابلاغ رای داور از دادگاهی که دعوا را ارجاع به داوری کرده یا دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد، حکم به بطلان رای داور را بخواهد در این صورت دادگاه مکلف است به درخواست رسیدگی کرده، هرگاه رای از موارد مذکور در ماده فوق باشد حکم به بطلان آن دهد و تا رسیدگی به اصل دعوا و قطعی شدن حکم به بطلان، رای داور متوقف می ماند.

تبصره- مهلت یاد شده در ماده فوق و ماده (۴۸۸) نسبت به اشخاصی که مقیم خارج از کشور می باشند دو ماه خواهد بود. شروع مهلت های تعیین شده در این ماده و ماده (۴۸۸) برای اشخاصی که دارای عذر موجه به شرح مندرج در ماده (۳۰۶) این قانون و تبصره (۱) آن بوده اند پس از رفع عذر احتساب خواهد شد."

حال ممکن است که این مورد مطرح گردد که اگر رای داوری با نظم عمومی جامعه در تعارض بوده باشد و یا اینکه برخلاف قانون صادر گردیده باشد، اما دعوای ابطال رای داور مطرح نشده باشد، تکلیف چیست؟

در پاسخ به این سوال میتوان اینگونه بیان نمود که عدم طرح دعوای ابطال رای داور به معنای پذیرش محتوای آن می باشد و اینکه رای داور بیشتر از رای دادگاه نیست و هم چنین نکته مهم این است که میان رد دعوای ابطال و اجرای رای داور هیچگونه ملازمه ای وجود ندارد و در بعضی موارد حتی با وجود اینکه دعوای ابطال مطرح نگردیده است اما امکان اجرای رای وجود ندارد. شایان ذکر است که رویه قضایی کشور ما رعایت مهلت را در همه موارد لازم و ضروری میداند.

در ذیل میتوان به برخی از رویه های قضایی موافق و مخالف این موضوع اشاره نمود:

در پاره ای از موارد ممکن است که قرار رد دادخواست ابطال رای داوری بدلیل اینکه دعوا خارج از مهلت بیست روز قانونی بعمل آمده است، صادر گردد در این قبیل موارد معمولا استدلال دادگاهها بدین صورت می باشد که با توجه به اینکه طرح دعوای بطلان رای داور مقید به مهلت است و نظر به اینکه قانونگذار در مقام بیان بوده و با وجود تاکید بر باطل بودن رای داور در صدر ماده 489 صراحتاً در ماده ۴۹۲ اعلام کرده که اگر درخواست ابطال رای داور خارج از مهلت بیست روز باشد، دادگاه قرار رد دادخواست صادر می نماید.

در مقابل این رویه قضایی استدلال دیگری من باب طرح دعوای ابطال رای داوری خارج از مهلت مقرر قانونی بدین نحو مطرح گردیده است که در ماده ۴۸۹ قانون آیین دادرسی مدنی رای داور در چند مورد باطل اعلام شده و غیر قابل اجرا دانسته شده است و جهت طرح و اقامه دعوا نیاز به آن نیست که اعتراض به رای در موعد و مهلت قانونی اقامه شود و وقتی رایی اساسا باطل است دیگر تاثیری ندارد که دیر یا زود درخواست حکم بطلان آن بشود و اگر مهلت منقضی شده باشد به معنای این است که درخواست ابطال رای داور و شکایت از احکام دادگاه مورد نداشته بنابراین مشخص میگردد که مواد قانونی ابطال رای داور مقید به مدت نمی باشد.

مطلب مرتبط: ابطال رای داوری چیست؟

مستندات قانونی مرتبط با مهلت طرح دعوای ابطال رای داوری

صورتجلسه نشست قضائی استان خراسان رضوی/ شهر مشهد مورخ ۱۳۹۷/۰۶/۰۱

آیا اعتراض به رای داور الزاما می بایست در مهلت 20 روزه پس از ابلاغ باشد تا قرار صادر گردد، یا اینکه مهلت بیست روزه موضوعیت ندارد و چنانچه خارج از آن باشد نیز دادگاه به موضوع رسیدگی و اتخاذ تصمیم می نماید؟

نظر هیئت عالی

با توجه به صراحت مواد 488 و 490 قانون آیین دادرسی مدنی اعتراض به رای داور و درخواست ابطال رأی داور صرفاً در مهلت 20 روزه قابل طرح است و چنانچه خارج از مهلت طرح شود، دادگاه به استناد ماده 492 قانون آیین دادرسی مدنی قرار رد درخواست را صادر که قطعی نیز می باشد، اما چنانچه خواهان خارج از مهلت 20 روزه طرح دعوی ابطال رأی داور را مطرح و مدعی عذر موجه باشد، دادگاه به استناد ماده 493 قانون آیین دادرسی مدنی قرار توقیف عملیات اجرایی را صادر و به موضوع درخواست رسیدگی خواهد نمود، این امر از مفاد تبصره ماده 490 و ماده 493 به خوبی استنباط می شود.

بیشتر بخوانید: نمونه رای رد درخواست تعیین داور از دادگاه

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 7/97/2511 شماره پرونده: ح 5732-931-69 تاریخ نظریه: 1397/09/14

1- بعد از صدور رای داور و طرح دعوای ابطال آن دادگاه دعوای اخیر را مردود اعلام می کند در این صورت اگر متعاقبا حکمی از دادگاه مدنی یا جزایی صادر شود که می تواند در رای داور و قبول ابطال آن با فرض موجود بودن در زمان دعوای ابطال موثر باشد آیا می تواند موجب اقامه دعوای مجدد ابطال رای داور باشد در صورت مثبت بودن پاسخ آیا مهلت بیست روز از زمان کشف دلیل تازه خواهد بود؟ 2- آیا همه جهات ابطال رای داور مقید به مهلت بیست روز است اینکه برخی از جهات دارای بطلان ذاتی هستند مانند نقض قانون موجد حق یا رای بر خلاف نظم عمومی نظیر صدور حکم به پرداخت خسارت تاخیر بسیار سنگین و بیشتر از شاخص بانک مرکزی و برخی جهات به صورت نسب مانند رای خارج از مهلت که ممکن است صحیح باشد آیا مبنایی برای اقامه دعوا در خارج از مهلت در مورد دسته نخست می باشد؟

1- حکم صادره از دادگاه که متعاقب درخواست ابطال رای داور صادر می شود، تابع احکام مقرر برای شکایت از آراء از جمله در خصوص اعاده دادرسی است. بنابراین، در فرضی که پس از مردود اعلام شدن دعوای ابطال رای داور، حکمی از دادگاه مدنی یا جزائی صادر شود که با فرض موجودیت آن در زمان رسیدگی به درخواست ابطال رای داور، می توانست مؤثر تلقی شود، باعث نمی شود که دعوای ابطال رأی داور مجدداً قابل طرح و رسیدگی باشد امّا در صورتی که با یکی از بندهای ماده 426 قانون آئین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی 1379 منطبق باشد، ممکن است موجبات اعاده دادرسی نسبت به رای دادگاه را فراهم آورد و یا از موارد اعمال ماده 477 قانون آئین دادرسی کیفری 1392 باشد که تشخیص مصداق حسب مورد با دادگاه رسیدگی کننده است. 2- اعتراض و اقامه دعوا مبنی بر ابطال رای داور مقید به مهلت مقرر در ماده 490 قانون آئین دادرسی در امور مدنی و تبصره آن است و جهت اعلام شده مبنی بر بی اعتباری رای داور از سوی معترض از این حیث تاثیری ندارد. با این حال چنانچه مهلت یاد شده منقضی شده باشد، هر زمان که تقاضای اجرای رای داور از دادگاه به عمل آید، محکوم علیه رای داوری می تواند بطلان ذاتی رای را به دادگاه خاطر نشان سازد. بدیهی است در چنین فرضی دادگاه با عنایت به صدر ماده 489 قانون یاد شده در صورت احراز بطلان رای داور از صدور دستور اجرای آن خودداری می‌کند.