نحوه محاسبه دیه مو مطابق با قانون مجازات اسلامی چگونه است؟

مفهوم دیه

واژه دیه از منظر لغوی به معنای رد کردن می‌باشد. مطابق با قانون مجازات اسلامی بالاخص ماده 448 آن، دیه به مالی اطلاق می‌گردد که در مقابل ایراد جنایات غیرعمدی و هم‌چنین در جنایات عمدی در مواردی که قصاص منتفی است، به زیان‌دیده یا اولیای‌دم و یا ولی وی پرداخت می‌گردد. به بیانی دیگر دیه مقدار معین مالی می‌باشد که بدلیل جنایات عمدی یا غیرعمدی در شرع مقدس اسلام مقرر شده است و توسط قاضی رسیدگی‌کننده به دعوا حکم به پرداخت آن صادر می‌گردد. حال در صورتی که ایراد ضرب و جرح وارده به مجنی‌علیه، منجر به کندن موی سر، ریش یا ابروی وی شده باشد، مقنن اقدام به تعیین دیه مو (دیه مقدر) نموده است که در فروض مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است سعی می‌گردد به تفصیل در خصوص نحوه محاسبه دیه مو مطابق با قانون مجازات اسلامی پرداخته شود.

بیشتر بخوانید: فاضل دیه چیست؟ شرایط پرداخت آن چگونه است؟

نحوه محاسبه دیه مو مطابق با قانون مجازات اسلامی

همانگونه که در ابتدای مقاله عرض گردید کندن موی سر، ریش یا ابروی افراد جرم بوده و مرتکب جرم حسب مورد محکوم به پرداخت دیه می‌گردد. مقنن در مواد 576 الی 586 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، صور مختلف محکومیت مرتکب جرم به پرداخت دیه مو‌ را پیش‌بینی نموده است که در ذیل به آنها اشاره می‌گردد:

الف) در فرضی که مرتکب جرم اقدام به کندن تمام موی سر یا ریش یک مرد نماید، چنانچه اقدام وی به نحوی باشد که دیگر موی مجنی‌علیه (شخصی که جنایت بر وی حادث شده است.) نروید، دیه کامل پرداخت خواهد شد حال اگر امکان مجدد رویش موی سر یا ریش مرد وجود داشته باشد، نسبت به موی سر، ارش و نسبت به ریش، یک‌سوم دیه کامل پرداخت خواهد شد. (مستند به ماده 576 قانون مجازات اسلامی)

حال در فرضی که مجنی‌علیه، زن باشد و تمام موی سر وی از بین رفته و دیگر امکان رویش مجدد آن وجود نداشته باشد، مرتکب جرم مکلف به پرداخت دیه کامل خواهد بود اما اگر موی سر وی مجدد بروید، می‌بایست مهرالمثل پرداخت شود. (وفق ماده 577 قانون مجازات اسلامی)

ب) در فرضی که قسمتی از موی سر زن یا مرد و یا ریش مرد به صورتی از بین برود که دیگر امکان رویش مجدد آن وجود نداشته باشد، به همان نسبت می‌بایست دیه مو‌ پرداخت شود اما چنان‌چه دوباره امکان رویش وجود داشته باشد، نحوه پرداخت دیه مو بدین صورت می‌باشد که در خصوص موی سر مرد، ارش، در ریش به نسبت از یک‌سوم دیه کامل و در موی سر زن به همان نسبت از مهرالمثل می‌بایست دیه مو پرداخت شود. (مستنبط از ماده 578 قانون مجازات اسلامی)

ج) در شرایطی که مرتکب جرم اقدام به از بین بردن عضوی از اعضای بدن مجنی‌علیه یا پوست او و ... می‌نماید و بدین جهت موی سر، ریش یا ابروی بزه‌دیده، از بین می‌رود، در این‌صورت علاوه بر پرداخت دیه مو، ریش یا ابرو می‌بایست دیه یا ارش جنایت نیز به مجنی‌علیه پرداخت گردد. (مستند به ماده 583 قانون مجازات اسلامی)

د) در فرضی که از بین رفتن موی سر مرد یا زن و یا ریش مرد به نحوی باشد که مجدد بروید اما این روییدن با عیب و نقص باشد مانند کم‌پشت شدن، از بین رفتن حالت طبیعی و ... مرتکب جرم می‌بایست اقدام به پرداخت ارش نماید. اگر اقدام مرتکب جرم باعث از بین رفتن ریش مرد شده باشد، میزان ارش باید بیش از یک‌سوم دیه کامل باشد و در ارتباط با موی سر مرد، میزان ارش می‌بایست بیشتر از ارشی باشد که در صورت روییدن ریش بدون عیب، تعیین می‌گردد. اما در خصوص موی سر زن، لازم به توضیح است که علاوه بر پرداخت ارش یا ثلث دیه یا مهرالمثل، حسب مورد می‌بایست ارش دیگری برای عیب ایجاد شده پرداخت شود. (وفق ماده 585 قانون مجازات اسلامی)

مطلب مرتبط: دیه چیست؟ به چه اشخاصی تعلق می‌گیرد؟

نکات مهم در خصوص نحوه محاسبه دیه مو مطابق با قانون مجازات اسلامی

1) زمانی که مرتکب جرم اقدام به کندن یا از بین بردن تمام یا قسمتی از موی سر، ریش و یا ابرو مجنی‌علیه می‌نماید، دادگاه رسیدگی‌کننده به دعوا، جهت تعیین دیه مو، موضوع را به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع می‌دهد تا وی در این خصوص اعلام‌نظر نماید که آیا مجدد امکان رویش موی سر، ریش یا ابروی مجنی‌علیه وجود دارد یا خیر تا بر این اساس میزان دیه مو مشخص گردد. در صورتی که کارشناس با انجام بررسی‌های لازم، اعتقاد بر این امر داشته باشد که امکان روییدن مجدد وجود ندارد و بر این اساس دیه مو‌ پرداخت شود اما پس از آن، خلاف اظهارنظر وی ثابت شود، در این‌صورت می‌بایست مازاد بر ارش یا یک‌سوم دیه یا مهرالمثل، به پرداخت‌کننده دیه مسترد گردد. عکس این قضیه نیز صادق است یعنی در فرضی که نظر کارشناس مبنی بر امکان روییدن مجدد باشد و به همین جهت ارش یا یک‌سوم دیه یا مهرالمثل پرداخت گردد اما پس از آن خلاف نظر وی ثابت شود، می‌بایست مابه‌التفاوت مبلغ توسط مرتکب جرم پرداخت شود. (به دلالت ماده 580 قانون مجازات اسلامی)

2) در صورتی که مشخص گردد که کندن موی سر زن یا مرد و یا ریش مرد، با رضایت مجنی‌علیه یا ولی او بوده و یا به جهت انجام امور پزشکی بوده و ضرورت داشته است، دیه مو‌ یا ارش پرداخت نخواهد شد. (مستنبط از ماده 579 قانون مجازات اسلامی)

3) جهت آنکه قاضی رسیدگی‌کننده به دعوا، حکم به پرداخت دیه مو صادر نماید، لازم است که موی مجنی‌علیه در اثر اقدامات و صدمات وارده از سوی مرتکب جرم، از بین برود فلذا صرف از بین رفتن مو کفایت می‌کند و شیوه از بین بردن مو‌ اعم از کندن، سوزاندن و ... تاثیری در میزان مسئولیت مرتکب نداشته و وی محکوم به پرداخت دیه مو خواهد شد. (مستند به ماده 586 قانون مجازات اسلامی)

4) ارش به دیه غیرمقدری گفته می‌شود که میزان آن در شرع مقدس اسلام تعیین نشده است و قاضی رسیدگی‌کننده به دعوا با توجه به نوع جنایت وارده و هم‌چنین تاثیر آن بر سلامت مجنی‌علیه و نیز میزان خسارت وارد شده با لحاظ نمودن دیه مقدر و با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری، تعیین می‌نماید. (به دلالت ماده 449 قانون مجازات اسلامی)