سهم الارث طبقه دوم وراث به چه میزان است؟

میزان سهم الارث طبقه دوم وراث

واژه ارث در لغت به معنی بقاء بوده و در اصطلاح به مجموع احکام و مقرراتی گفته می شود که مربوط به اداره ترکه (ارثیه) و نحوه انتقال آن به وراث می باشد. در واقع ارث، به مال یا حقی گفته می شود که از سوی متوفی (مورث) به بازماندگان وی (وراث) می رسد. بی شک ارث در زمره یکی از مهمترین وقایع حقوقی می باشد چراکه مانند هر یک از وقایع حقوقی اراده مورث یا وارث در تحقق آن نقشی نداشته است. نقش ارث قطعاً در خانواده و به تبع آن در جامعه انکار ناپذیر می باشد. در میان فقیهان نیز مساله ارث دارای اهمیت بسزایی است. همانگونه که مستحضرید انسان تا زمانی که در قید حیات است، اختیار تصرف در اموال خویش را دارد اما پس از آنکه دارفانی را وداع گوید، این اختیار به ورثه وی انتقال می یابد. نحوه انتقال دارایی و همچنین میزان آن به وراث را قانونگذار تعیین نموده است.

تمام بازماندگان متوفی که با او رابطه نسبی دارند، زن و یا شوهر متوفی از بین خویشان سببی، ضامن جریره و حاکم به نمایندگی از نیازمندان جامعه وارث متوفی محسوب می شوند. قواعد مربوط به ارث با نظم عمومی مرتبط بوده و امری محسوب می شوند. وارثان و میزان سهم الارث آنان را قانون تعیین می کند و مورث حق ندارد در این مورد تصمیم بگیرد و نظمی را که مقنن ایجاد کرده، بر هم بزند. بنابراین هیچ کس نمی تواند وارثان خود را تعیین کند یا بر تعداد آنها بیفزاید. هم چنین کسی نمیتواند تمام یا برخی از وارثان خود را از ارث بردن بطور جزئی یا کلی محروم نماید. 

قانونگذار وارثان نسبی متوفی را در سه طبقه ذیل قرار داده است:

۱) پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد 

۲) اجداد و برادر و خواهر و اولاد آنها

۳) اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آنها (ماده 862 قانون مدنی)

در مقاله حاضر سعی می گردد به تفصیل در ارتباط با میزان سهم الارث طبقه دوم وراث مطابق با قانون مدنی پرداخته شود. ‌

مطلب مرتبط: سهم الارث طبقه اول وراث به چه میزان است؟

سهم الارث طبقه دوم وراث

همانگونه که مستحضرید طبقه بندی وراث، تقدم برخی از وارثان بر برخی دیگر را نشان می دهد چراکه وارثین طبقه بعد زمانی ارث می برند که از وارثین طبقه قبل کسی نباشد پس بحث میزان سهم‌ الارث طبقه دوم زمانی مطرح‌ می شود که از وراث طبقه اول کسی نباشد (ماده 916 قانون مدنی).

نکته مهم آنکه گرچه زن و شوهر از وراث سببی می باشد اما با تمام طبقات نسبی ارث می برند. بنابراین هرگاه زن یا شوهر متوفی در کنار وارثان نسبی باشند، مطابق مقررات هم وارثان نسبی ارث می برند هم زن یا شوهر متوفی. 

مطلب مرتبط: ابزار محاسبه آنلاین سهم الارث

نکات مهم در خصوص سهم الارث طبقه دوم وراث

۱) اگر هر یک از وراث طبقه دوم، تنها باشد و وارث دیگری نباشد او تمام ارث را خواهد برد اما اگر متعدد باشند، ترکه مطابق با مقررات جاری میان آنان تقسیم می گردد. بنابراین اگر متوفی فقط یک برادر یا یک خواهر داشته باشد، تمام ارث را می برد خواه ابوینی باشند خواه ابی خواه امی. اما اگر متوفی یک برادر امی (مادری) یا یک خواهر امی داشته باشد، یک ششم ترکه را به فرض و الباقی را به رد می برند.

۲) در میان وراث طبقه دوم، وراث ابوینی (پدری و مادری) بر وراث اَبی (پدری) تقدم دارند. این امر بدین معنا می باشند که اگر متوفی هم دارای خواهر، برادر ابوینی باشد و هم دارای خواهر، برادر اَبی، فقط اِخوه ابوینی ارث خواهند برد و در صورت نبودن اِخوه ابوینی، سهم آنان به اِخوه اَبی خواهد رسید. (ماده 918 قانون مدنی)

۳) اِخوه امی هم با اِخوه ابوینی و هم با اِخوه ابی ارث می برند و هیچ یک از اخوه ابوینی یا اخوه اَبی، اخوه امی را از ارث محروم نمی نمایند (بخش اخیر ماده 918 قانون مدنی). ماده 918 قانون مدنی متضمن قاعده تقدم یا برتری خویشاوندان مادری بر خویشاوندان پدری است زیرا اخوه ابوینی، اخوه ابی را از ارث محروم می کند اما اِخوه اُمی را از ارث محروم نمی کند.

۴) اگر متوفی دارای چند برادر و خواهر ابوینی یا چند برادر و خواهر ابی باشد، سهم برادران دو برابر خواهران خواهد بود. (ماده 920 قانون مدنی)

۵) اگر متوفی دارای چند برادر امی یا چند خواهر امی یا چند برادر و خواهر امی باشد، سهم الارث میان آنان بصورت مساوی تقسیم می شود. (تشابه ارث خواهر و برادر اُمی- ماده 921 قانون مدنی)

۶) اگر جد یا جده خواه امی، خواه ابی تنها باشد تمام ترکه را می برد اما در صورت تعدد، احکام تعیین سهم الارث اجداد ابی و امی با هم تفاوت اساسی دارند:

اولاً جد (پدربزرگ) ابی دو برابر جده (مادربزرگ) ابی ارث می برد اما ارث جد امی و جده امی با هم برابر است. 

ثانیاً اگر اجداد ابی و امی با هم باشند، ثلث ترکه به اجداد امی می‌رسد که میان آنان به تساوی تقسیم می شود و دو ثلث دیگر به اجداد ابی می رسد که در صورت تعدد، سهم جد ابی دو برابر جده ابی است. (ماده 923 قانون مدنی)

۷) در صورتی که متوفی دارای خویشاوندان پدری و مادری در طبقه دوم باشد، خویشاوندان مادری سهم یک سوم را می برند و بصورت مساوی بین خود تقسیم می کنند و خویشاوندان پدری سهم دو‌ سوم را می برند و ذکور (مردان) دو برابر اناث (زنان) سهم خواهند برد. اگر از خویشاوندان مادری فقط یک برادر یا خواهر امی باشد، یک ششم ترکه متعلق به خویشاوندان مادری و پنج ششم متعلق به خویشاوندان پدری خواهد بود. (ماده 924 قانون مدنی)

۸) اگر متوفی خواهر یا برادر نداشته باشد، اولاد آنها قائم مقام شده و با اجداد ارث می برند. بدین ترتیب تقسیم ارث نسبت به اولاد اخوه بر حسب نسل بعمل می آید یعنی هر نسل سهم کسی را می گیرد که بواسطه میت به او می رسد. بنابراین اولاد اخوه ابوینی یا ابی سهم اخوه ابوینی یا ابی تنها و اولاد کلاله امی سهم کلاله امی (کلاله همان برادر و خواهر متوفی می باشد) را خواهند برد. (ماده 925 قانون مدنی)

اجداد و اخوه در دو صنف متفاوت قرار دارند در نتیجه درجه نزدیکتر یک صنف، حاجب (حاجب شخصی است که مانع ارث بردن شخص دیگری می شود.) درجه دورتر صنف دیگر نخواهد شد به همین دلیل جد مانع ارث بردن برادرزاده یا خواهرزاده نمی شود.