جرم تهدید چیست؟ شرایط تحقق آن کدام است؟

جرم تهدید چیست؟

واژه تهدید در لغت بمعنای ترساندن دیگری می‌باشد. در اصطلاح علم حقوق، تهدید، به رفتاری گفته می‌شود که مرتکب جرم، با ادعای ایجاد خطر برای دیگری یا نزدیکان او، باعث سلب آرامش و آسایش وی می‌شود. داشتن آرامش روانی برای افراد جامعه، یک حق مسلم و انکارناپذیر می‌باشد و هیچ‌کس حق ندارد با انجام رفتارهایی اعم از تهدید، این حق را از دیگری سلب نماید. آثار مخرب و زیانبار تهدید تا حدی پیش خواهد رفت که ممکن است افراد را از زندگی عادی و فعالیت روزمره، باز دارد و حتی بعضاً آثار مخرب دیگری را نیز در پی خواهد داشت. مقنن در مواد 668 و‌ 669 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات در خصوص جرم تهدید و میزان مجازات آن صحبت نموده است. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، سعی می‌گردد به تفصیل در خصوص جرم تهدید، شرایط تحقق و همچنین مجازات آن پرداخته شود.

بیشتر بخوانید: جرم تخریب چیست؟ شرایط لازم جهت تحقق آن کدام است؟

شرایط تحقق جرم تهدید کدام است؟

تهدیدی از نظر مقنن، جرم محسوب می‌شود که دارای تمامی ویژگی‌های ذیل باشد:

1- تهدید می‌بایست واقعی باشد؛

اولین و مهم‌ترین شرط جهت تحقق جرم تهدید آن است که تهدید می‌بایست واقعی باشد. این امر بدین معنا است که طرف مقابل واقعاً از تهدید دیگری، ترسیده و آرامش او نیز سلب گردیده باشد. فلذا اگر تهدید دیگری، منجر به ایجاد رعب و ‌وحشت در طرف مقابل نشود، جرم تهدید محقق نگردیده است. نکته مهم و قابل توجه آن است که جهت تحقق تهدید، نیازی به حضوری بودن تهدید نیست و ممکن است فرد با آگاهی از اینکه تهدید وی به اطلاع شخص مورد نظر وی می‌رسد، آن را در یک جمع مشخصی مطرح نماید. بنابراین آگاهی و اطلاع تهدیدشونده از تهدید، بسیار حائز اهمیت می‌باشد.

2- تهدید می‌بایست متعارف باشد؛

منظور از متعارف بودن تهدید آن است که به حدی باشد که باعث ایجاد ترس در دیگران شود. بنابراین تهدید به مواردی که عرفاً، کم اهمیت است، مشمول جرم تهدید نخواهد شد. مساله قابل توجه در خصوص این جرم آن است که اگر تهدیدکننده، قصد تهدید بستگان تهدیدشونده را دارد، این تهدید می‌بایست صرفاً در خصوص بستگان نزدیک (اعم از نسبی یا سببی) باشد و تهدید به ورود هرگونه آسیب به بستگان دور، باعث ایجاد ترس در مخاطب نمی‌شود. مقنن در ماده 204 قانون مدنی نیز معیار عرفی تشخیص تهدید را بیان نموده است.

3- تهدید می‌بایست صریح باشد؛

یکی دیگر از شروط تحقق تهدید، صریح بودن آن می‌باشد. مرتکب جرم تهدید، می‌بایست صراحتاً نیت خود را مطرح نماید و از بیان الفاظ کلی و مبهم اجتناب ورزد. بطور مثال اگر شخص «الف» به شخص «ب» بگوید که «می‌کشمت» این عبارت، قطعاً تهدید خواهد بود اما اگر بگوید «ادبت می‌کنم» این عبارت، تهدید قلمداد نمی‌شود. گاهی اوقات ممکن است که تهدید بصورت مشروط بیان شود بطور مثال شخص «الف» به شخص «ب» بگوید که اگر مرا استخدام نکنی، به صورتت اسید خواهم پاشید.

4- تهدید می‌بایست پایدار باشد؛

اگر تهدید برای مدتی کوتاه بوده باشد که حتی تهدیدکننده هم از انجام آن پشیمان شده باشد و همه چیز به روال عادی بازگشته باشد، جرم محقق نخواهد شد.

5- تهدید می‌بایست قریب الوقوع باشد؛

یکی دیگر از شروط مهم در تحقق جرم تهدید آن است که تهدید می‌بایست نسبت به انجام امری شده باشد که قریب الوقوع باشد. فلذا تهدید نسبت به امری که بعید بوده و شخص اساساً قادر به انجام آن نیست و یا آنکه طرف مقابل به راحتی قادر به دفع آن است، تهدید تلقی نمی‌گردد. مانند آنکه شخص «الف» به شخص «ب» بگوید سال‌های آینده ماشین تو را آتش خواهم زد.

6- تهدید می‌بایست غیرقانونی باشد؛

تهدید باید نسبت به امری بوده باشد که قانوناً، فرد صلاحیت انجام آن را نداشته باشد. بطور مثال اگر یک مامور که دستور جلب متهم با حق ورود به مخفیگاه را دارد به او بگوید که چنانچه در را باز نکنی، در را می‌شکنم، این جمله تهدید محسوب نمی‌شود چراکه مامور، قانوناً صلاحیت انجام این کار را دارد. مساله مهم دیگر آن است که در جرم تهدید، وسیله ارتکاب جرم خیلی اهمیت ندارد و عبارات تهدیدآمیز به هر صورتی که بیان شوند، جرم تحقق می‌یابد. مقنن نیز در ابتدای ماده 669 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات اشاره نموده است که تهدید به هر نحوی امکان‌پذیر است.

نکات مهم در خصوص جرم تهدید

1- تهدید فقط نسبت به اشخاص حقیقی امکان‌پذیر است مقنن در ماده 669 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات نیز، از عبارات دیگری و بستگان او استفاده نموده است که مبیّن همین موضوع می‌باشد. بنابراین اگر فردی یک شرکت را تهدید به افشای اسرار نماید، از آنجایی که شرکت یک شخص حقوقی است، فلذا این رفتار، مشمول جرم تهدید نخواهد شد.

2- تهدید باید نسبت به یک شخص معین صورت بگیرد یعنی مخاطب تهدید باید مشخص باشد مضاف بر آنکه اگر تهدید همراه با جرائم دیگری نیز باشد، مرتکب به مجازات هر دو جرم محکوم خواهد شد.

3- مقنن در ماده 669 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات بیان داشته است که تهدید می‌بایست در خصوص قتل یا ضررهای نفسی، شرفی، مالی یا افشای سری نسبت به خود فرد یا بستگان او باشد فلذا این موارد، حصری بوده و شامل موارد دیگر نخواهد شد مانند آنکه اگر معلمی به شاگرد خود بگوید به تو نمره نمی‌دهم، مرتکب جرم تهدید نخواهد شد چراکه نمره ندادن به شاگرد، منجر به ضررهای مندرج در ماده فوق الذکر نخواهد شد. همانگونه که پیش‌تر نیز بیان گردید، تهدید فقط نسبت به خویشاوندان نزدیک فرد شده و خویشاوندان دور او را در بر نخواهد گرفت. چرا که در این موارد، تهدید نوعا باعث ترس طرف مقابل نمی شود. نکته دیگر آنکه جهت تحقق جرم تهدید، لزومی ندارد که مرتکب درخواستی از طرف مقابل داشته باشد بلکه به صرف تهدید، جرم محقق گردیده شده است. اما گاهی اوقات ممکن است که تهدید منوط به انجام کار مشخصی از سوی مرتکب باشد در این حالت، تهدید، یک جرم مقید خواهد بود که تحقق آن منوط بر انجام خواسته مرتکب است این موارد عبارتند از:

الف) تهدید به اخذ نوشته، سند، امضاء یا مهر

وفق ماده 668 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، اگر کسی فرد دیگری را از روی جبر یا اکراه، تهدید به دادن نوشته، سند، مهر یا امضاء نماید یا نوشته ای که متعلق به اوست را از او بگیرد، محکوم به تحمل مجازات خواهد شد (حبس از چهل و پنج روز ماه تا یک سال و تا 74 ضربه شلاق).

نکته مهم و قابل توجه آن است که جهت تحقق جرم فوق، نیازی به برخورد فیزیکی میان طرفین نیست و این جرم حتی بصورت کلامی هم قابل تحقق می‌باشد. مورد دیگر آنکه موارد مذکور در ماده 668 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، جنبه حصری دارد و اگر مرتکب بطور مثال تقاضای وجه نقد کرده باشد، مشمول ماده فوق نخواهد شد اما مشمول ماده 669 همان قانون می‌شود.

ب) تهدید به زنا یا سوء استفاده جنسی از طریق آثار سمعی و بصری

اگر کسی دیگری را با سوء استفاده از آثار مبتذل و مستهجن، تهدید به انتشار این آثار نماید و از این طریق با او زنا کند، محکوم به تحمل مجازات زنای به عنف خواهد شد اما اگر عمل ارتکابی غیر از زنا و مشمول حد باشد، حد بر او جاری خواهد شد و اگر این جرم، مشمول تعزیر باشد، به حداکثر مجازات تعزیری محکوم خواهد شد. (مستنبط از ماده 4 قانون نحوه مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیت‌های غیرمجاز می‌نمایند مصوب 1386)

4- جرم تهدید موضوع مواد 668 و 669 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، در زمره جرائم قابل گذشت می‌باشد و در صورت گذشت شاکی، تعقیب یا اجرای مجازات موقوف می‌گردد اما این جرم در سایر موارد اعم از ماده 617 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، در خصوص تهدید با سلاح و یا ماده 743 همان قانون در خصوص جرائم رایانه ای و ... جرمی غیرقابل گذشت است و گذشت شاکی فقط باعث تخفیف مجازات می‌گردد.

مجازات جرم تهدید چیست؟

در صورتی که تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی و یا افشای سر نسبت به خود فرد یا بستگان او شده باشد، مجازات مرتکب، شلاق تا 74 ضربه و یا حبس از یک ماه تا یک سال خواهد بود، تفاوتی نمی‌نماید که به این دلیل، تقاضای وجه یا مال یا انجام و یا عدم انجام کاری شده باشد. (وفق ماده 669 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات)

در فرضی که با جبر و اکراه، فردی شخص دیگر را تهدید به دادن نوشته، سند، امضاء یا مهر نماید، به حبس از چهل و پنج روز ماه تا یک سال و تا 74 ضربه شلاق محکوم می‌گردد. (وفق ماده 668 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات)