شرایط تبدیل تامین در تامین خواسته چیست؟

شرایط تبدیل تامین در تامین خواسته

در اصطلاح علم حقوق، تامین اقدامی احتیاطی جهت جلوگیری از تلف شدن حقوق خواهان دعوا می باشد و اقدامی است که با درخواست خواهان جهت توقیف اموال منقول یا غیرمنقول خوانده صورت می گیرد. فی الواقع مطابق با ماده ۱۲۱ قانون آیین دادرسی مدنی، تامین عبارت است از توقیف اموال اعم از منقول و غیرمنقول. تبدیل تامین بمعنای بازداشت مال به جای مال دیگری که سابقاً بازداشت شده است، می باشد. بدین صورت که درخواست کننده تبدیل تامین، مال یا اموالی را معرفی و درخواست می نماید که این مال یا اموال، بازداشت شود و به جای آن، مال یا اموال بازداشت شده آزاد گردند. قانونگذار بدین منظور نهادی مانند تامین خواسته و هم چنین دستور موقت را پیش بینی نموده است تا در صورت صدور حکم به نفع خواهان، او بتواند با توقیف اموال خوانده به حق و حقوق قانونی خود برسد. در مقاله حاضر سعی می گردد به تفصیل در ارتباط با شرایط تبدیل تامین در تامین خواسته مطابق با قانون آیین دادرسی مدنی پرداخته شود. 

بیشتر بخوانید: نحوه انجام تامین خواسته چگونه است؟

تامین خواسته چیست؟

تامین خواسته عبارت است از اینکه خواهان دعوا قبل یا در حین صدور حکم، با معرفی اموال خوانده دعوا از دادگاه صالح تقاضای توقیف اموال خوانده را می نماید. گاهی اوقات بیم آن می رود که فرد بدهکار با انجام اقدامات گوناگون از قبیل انتقال اموال خود به دیگران سعی بر آن دارد که از پرداخت دین خود امتناع ورزد، لذا فرد طلبکار می تواند با معرفی اموال وی تا میزان طلب خود به دادگاه و توقیف آن حق خود را محفوظ دارد. (ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی)

بیشتر بخوانید: قابلیت شکایت از صدور قرار تامین خواسته و نحوه رسیدگی به آن

تبدیل تامین در تامین خواسته 

منظور از شرایط تبدیل تامین، شرایطی است که جهت پذیرش تبدیل تامین، می بایست رعایت گردد. تفاوتی نمی نماید که این درخواست از سوی خواهان، خوانده و یا شخص ثالثی صورت بگیرد. جهت تبدیل تامین وجود شرایط ذیل لازم و ضروری است مگر اینکه خواهان شخصاً با تبدیل تامین موافقت نماید. این شرایط عبارتند از:

١) مال توقیف شده، عین خواسته نباشد.

قانونگذار شرایطی را مقرر نموده است که بموجب آن، تقاضای تبدیل تامین در صورتی که عین خواسته توقیف شده باشد، تنها در فرضی ممکن است که خواهان با تبدیل آن موافقت نماید. بطور مثال اگر اتومبیلی که موضوع دعوا یا همان خواسته دعواست، توقیف شود در صورتی که خوانده بخواهد تبدیل تامین انجام دهد، کسب رضایت خواهان لازم و ضروری می باشد. فی الواقع اگر خواسته عین معین بوده و بازداشت شده باشد، دادگاه نمی تواند بنا به درخواست یک طرفه از سوی خوانده، با تبدیل تامین موافقت نماید حتی اگر ارزش مال معرفی شده بیش از ارزش عین خواسته باشد پس حتما کسب رضایت و موافقت خواهان دعوا ضرورت دارد. ماده 124 قانون آیین دادرسی مدنی مقرر می دارد:

«... در مواردی که عین خواسته توقیف شده باشد تبدیل مال منوط به رضایت خواهان است.»

حال در فرضی که عین خواسته توقیف شده باشد و خواهان و خوانده توافق نمایند که مال دیگری بجای آن توقیف شود و تبدیل تامین صورت بگیرد در صورت صدور حکم به نفع خواهان می بایست عین خواسته مورد حکم قرار گیرد و در مرحله اجرای حکم نیز قسمت اجرا، مکلف است عین محکوم به را که در اجرائیه قید می شود از محکوم علیه گرفته و به محکوم له تحویل دهد. اگر در زمان اجرای حکم، عین محکوم به، تلف شده باشد یا بدان دسترسی نباشد، در اجرای ماده ۴۶ قانون اجرای احکام مدنی، می بایست قیمت آن از محکوم علیه گرفته شود حال اگر محکوم علیه آن قیمت را نپردازد، مالی که بجای عین خواسته در تبدیل تامین معرفی شده است، بفروش میرسد و ازمحل فروش آن، قیمت محکوم به وصول و در اختیار محکوم له قرار داده می شود.

مطلب مرتبط: شرایط تبدیل تامین در مرحله اجرای حکم کدام است؟

٢) محدود بودن تبدیل تامین فقط برای یک مرتبه

بنابر مندرجات قانونی بالاخص ماده ۵۳ قانون اجرای احکام مدنی، خواهان یا خوانده دعوا در مقام محکوم له و محکوم علیه، تا پیش از شروع به عملیات راجع به فروش و مزایده مال، تنها برای یک بار می توانند تقاضای تبدیل تامین را نمایند. این امر بدین معنا می باشد که اگر مال در اجرای قرار تامین خواسته، توقیف شده باشد، از ابتدای بازداشت و در جریان رسیدگی به دعوا تا زمان صدور حکم قطعی و النهایه تا قبل از اجرای حکم، هر یک از طرفین تنها یک بار می توانند درخواست تبدیل تامین نمایند. ماده 53 قانون اجرای احکام مدنی مقرر می دارد:

«هرگاه مالی از محکوم ‌علیه در قبال خواسته یا محکوم ‌به توقیف شده باشد محکوم ‌علیه می تواند یک بار تا قبل از شروع به عملیات راجع به فروش درخواست تبدیل مالی را که توقیف شده است به مال دیگری بنماید مشروط بر اینکه مالی که پیشنهاد می شود از حیث قیمت و سهولت فروش از مالی که قبلاً توقیف شده است کمتر نباشد. محکوم ‌له نیز می تواند یک بار تا قبل از شروع به عملیات راجع به فروش درخواست تبدیل مال توقیف شده را بنماید. در صورتی که محکوم علیه یا محکوم له به تصمیم قسمت اجرا معترض باشند می توانند به دادگاه صادرکننده اجرائیه مراجعه نمایند. ‌تصمیم دادگاه در این مورد قطعی است.»

٣) سهل الفروش بودن مال معرفی شده بجای مال توقیف شده

مطابق با قوانین مدون، مالی که بجای مال معرفی شده در تبدیل تامین توقیف می گردد می بایست به اندازه همان مال توقیف شده به راحتی قابل فروش باشد تا در صورتی که رای به نفع خواهان دعوا صادر گردید دادگاه با مزایده آن مال و فروش آن خواهان را به حق قانونی خود برساند.

بیشتر بخوانید: چگونگی صدور دستور موقت

٤) ارزش مال معرفی شده کمتر از مال توقیف شده نباشد.

قانونگذار در صورتی با تقاضای تبدیل تامین موافقت نموده است که ارزش مال معرفی شده در تبدیل تامین، کمتر از مال توقیف شده نباشد. بنابراین ارزش آن می بایست هم اندازه و یا حتی بیشتر از مال توقیف شده باشد. نکته قابل توجه این است که اگر تقاضای تبدیل تامین به درخواست خواهان باشد، مال تبدیل شده باید هم اندازه خواسته باشد و می بایست قبل از توقیف مال جدید، از توقیف مال قبلی رفع اثر گردد.

بیشتر بخوانید: شرایط و ویژگی های توقیف اموال غیرمنقول

مرجع صالح جهت تقاضای تبدیل تامین

مطابق با ماده 53 قانون اجرای احکام مدنی و ماده 124 قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که اجرای حکم شروع نشده باشد، مرجع صالح جهت صدور تبدیل تامین، دادگاهی است که مال را توقیف نموده است اما در شرایطی که اجرای حکم شروع شده باشد، تقاضای تبدیل تامین را باید از اجرای احکام نمود. نکته قابل ذکر این است که در صورتی که خواهان یا خوانده به تصمیم اجرای احکام معترض باشند، باید اعتراض خود را به دادگاه صادرکننده اجرائیه تقدیم نمایند.