تاثیر حجر یا فوت محکوم‌له بر جریان اجرای حکم
حجر یا فوت محکوم‌له
مهسا باقری | وکیل پایه یک دادگستری
حجر یا فوت محکوم‌له در جریان اجرای حکم
پس از طی شدن تمامی مراحل دادرسی به ترتیب مذکور در قانون آیین دادرسی مدنی و صدور و قطعیت حکم، با درخواست محکوم‌له (شخصی که حکم به نفع وی صادر شده است)، اجرائیه (دستور اجرای حکم) صادر و به محکوم‌علیه (شخصی که حکم به ضرر وی صادر شده است) ابلاغ می‌شود که ظرف مدت ده روز نسبت به اجرای حکم صادره اقدام نماید. لذا مستند به ماده 1 قانون اجرای احکام مدنی، هیچ حکمی از احکام دادگاه‌های دادگستری به موقع اجرا گذارده نمی‌شود مگر آنکه الف- حکم صادره قطعی شده یا قرار اجرای موقت آن صادر شده باشد، ب- به محکوم‌علیه یا نماینده وی ابلاغ شده باشد، ج- محکوم‌له تقاضای اجرای حکم نماید و د- اجرائیه صادر و به محکوم‌علیه ابلاغ شود (ابلاغ واقعی یا قانونی). علاوه بر احکام، قرارهای لازم‌الاجرایی هستند که طبق قانون اجرای احکام مدنی اجرا می‌شوند مانند تامین خواسته و دستور موقت. یکی از مسائل مهمی که ممکن است در روند رسیدگی بوجود آید و آثار مهمی بر جریان و حتی نتیجه دادرسی داشته باشد، مساله فوت یا حجر هر یک از طرفین دعوا می‌باشد. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، سعی می‌گردد به تفصیل در خصوص حجر یا فوت محکوم‌له بر جریان اجرای حکم پرداخته شود.
مطلب مرتبط: تاثیر حجر یا فوت محکوم‌علیه بر جریان اجرای حکم
فوت محکوم‌له و تاثیر آن بر اجرای حکم
مطابق با قوانین موضوعه، اگر محکوم‌له (شخصی که حکم به نفع وی صادر شده است) پس از اینکه از دادگاه صالح، تقاضای اجرای حکم را نمود، فوت نماید یا محجور شود، عملیات اجرایی تا زمانی که نیازی به حضور وی نباشد، ادامه می‌یابد (اصل بر آن است که با فوت محکوم‌له عملیات اجرایی متوقف نمی‌شود.) چراکه نظر به ماده 8 قانون آیین دادرسی مدنی و ماده 24 قانون اجرای احکام مدنی، پس از اینکه حکم به قطعیت رسید و محکوم‌له درخواست صدور اجرائیه نمود، اجرائیه صادر می‌شود و پس از انقضای مهلت اختیاری اجرای حکم توسط محکوم‌علیه (وفق ماده 34 قانون اجرای احکام مدنی این مدت ده روز است.)، اجرای حکم آغاز می‌گردد و جز در مواردی قابل توقیف یا تاخیر نمی‌باشد. اما اگر ادامه یافتن عملیات اجرایی حکم، نیازمند دخالت و حضور شخص محکوم‌له باشد، در این‌صورت با فوت محکوم‌له ادامه عملیات اجرایی ممکن نمی‌باشد به بیانی دیگر ادامه عملیات اجرایی با مانع روبرو می‌گردد.
جهت روشن شدن مطلب میتوان بیان نمود که بطور مثال اگر محکوم‌له در جریان اجرای حکم، درخواست بازداشت ملکی را نموده و سپس فوت کرده باشد یا محجور شود، دادورز اجرای احکام، اقدامات قانونی لازم را در جهت ادامه عملیات اجرایی انجام می‌دهد و دلیلی بر متوقف نمودن اقدامات اجرایی وجود ندارد اما چنانچه ادامه عملیات اجرایی مستلزم دخالت محکوم‌له باشد در این‌صورت عملیات اجرایی متوقف می‌گردد مانند آنکه موضوع اجرای حکم صادره، تخلیه ملک متعلق به محکوم‌له و تحویل ملک به وی باشد، بدلیل فوت نمودن یا محجور شدن او، فی‌الواقع دادورز اجرای احکام تا زمانی که وراث، قیم یا ... مراجعه ننمایند، نمی‌تواند عملیات اجرایی حکم را ادامه دهد (نمی‌توان ملک را به محکوم‌له تحویل داد و باید وراث دخالت کنند.). (مستفاد از ماده 38 قانون اجرای احکام مدنی)
ناگفته نماند که در صورت حجر یا فوت محکوم‌له، دادورز اجرای احکام زمانی می‌تواند محکوم‌به (موضوعی که محکوم‌علیه به پرداخت یا انجام آن در نتیجه حکم دادگاه محکوم شده است.) را به وراث محکوم‌له تحویل دهد و یا اگر موضوع دعوا، الزام به تنظیم سند رسمی باشد، زمانی می‌تواند، دستور تنظیم سند به نام وراث را صادر کند که گواهی انحصار وراثت متوفی را رؤیت نموده باشد. ناگفته نماند در حال حاضر، صدور گواهی انحصار وراثت به موجب آیین‌نامه اجرایی بند (ث) ماده (۱۱۳) قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران در صلاحیت سازمان ثبت احوال کشور است.
مطلب مرتبط: مراحل اجرای حکم در دادگاه حقوقی به چه صورت می‌باشد؟
حجر یا فوت محکوم‌له در عمل قائم به شخص
شایان ذکر است که فوت محکوم‌له در عمل قائم به شخص، علی‌الاصول موجب انتفاء (منتفی شدن) عملیات اجرایی می‌شود مانند اجرای حکم الزام گواهی عدم امکان سازش. لازم به ذکر است که فوت محکوم‌له در احکام مربوط به زوجیت در دو حالت قابل تصور است. حالت اول) گاهی اوقات فوت محکوم‌له قطعاً موجب منتفی شدن اجرای حکم می‌گردد مانند آنکه چنانچه حکم الزام به تمکین زوجه صادر شود اما تا پیش از جاری شدن صیغه طلاق، زوج یا زوجه فوت می‌کند در این فرض اجرای حکم منتفی می‌شود چراکه نتیجه اجرا نمودن یا ننمودن حکم یکسان است. حالت دوم) در بعضی از احکام مربوط به زوجیت، فوت محکوم‌علیه اجرای حکم را منتفی نمی‌نماید، بلکه اجرای حکم متوقف می‌شود و ادامه عملیات اجرایی حکم منوط به معرفی ورثه محکوم‌له است مانند حکم اعلام رابطه زوجیت، الزام به ثبت نکاح، حکم فسخ نکاح. چراکه حکم صادره و مآلاً اجرای آن اثر حقوقی دارد که مهم‌ترین اثر حقوقی آن ارث بردن زوج و زوجه از یکدیگر است.
امیدواریم مطالب برای شما مفید بوده باشد. لطفا مطالب را با دوستان خود به اشتراک بگذارید و با امتیاز دادن به مطالب، ما را در جهت بهبود و تولید هر چه بیشتر مطالب یاری فرمایید. همچنین می توانید نظرات یا سوالات خود را در بخش دیدگاه ها مطرح نمایید در اسرع وقت به سوالات شما پاسخ داده خواهد شد.
افزودن دیدگاه
دیدگاه کاربران