نحوه اجرای مجازات شلاق به چه صورت می‌باشد؟

اجرای مجازات شلاق

مجازات شلاق یا تازیانه یکی از مجازات‌های بازدارنده بوده که پس از صدور رای و قطعیت آن مبنی بر محکومیت مرتکب، اجرا می‌گردد. این نوع از مجازات، هم بعنوان مجازات حدی مانند شرب خمر، زنا و‌ ... (حد مجازاتی است که در شرع مقدس نوع و میزان آن مشخص شده و قاضی نمی‌تواند به کمتر یا بیشتر از آن رای دهد.) و هم بعنوان مجازات تعزیری (تعزیر مجازاتی است که حداقل و حداکثر آن در قانون عنوان شده و تعیین میزان آن از اختیارات قاضی می‌باشد.)، در شرع مقدس اسلام و قانون مجازات اسلامی پیش‌بینی گردیده است. نحوه صدور دستور در خصوص اجرای مجازات شلاق، در صورتی که مرتکب جرم حسب مورد در زندان باشد و یا اینکه آزاد باشد، متفاوت می‌باشد. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، سعی می‌گردد به تفصیل در خصوص نحوه اجرای مجازات شلاق پرداخته شود.

بیشتر بخوانید: نحوه اجرای مجازات حبس در قانون مجازات اسلامی

نحوه اجرای مجازات شلاق

مستنبط از بند الف ماده 489 قانون آیین دادرسی کیفری قاضی اجرای احکام کیفری موظف است تا دستور اجرای احکام لازم‌الاجرا را صادر و هم‌چنین بر شیوه اجرای آنها نظارت داشته باشد. در شرایطی که شیوه اجرای رای در دادنامه ذکر گردیده باشد، مطابق با همان روش عمل خواهد شد در غیر این‌صورت، قاضی اجرای احکام وفق ماده 498 قانون آیین دادرسی کیفری، رای صادره را اجرا خواهد نمود. همانگونه که در ابتدای مقاله عرض گردید، نحوه صدور دستور در خصوص اجرای مجازات شلاق، در صورتی که مرتکب جرم حسب مورد در زندان باشد و یا اینکه آزاد باشد، متفاوت می‌باشد که در ذیل بدان پرداخته می‌شود.

الف) اجرای شلاق نسبت به محکوم‌علیه زندانی

در صورتی که محکوم‌علیه (مجرم) در زندان باشد، اگر در رای صادره محل مشخصی برای اجرای شلاق قید شده باشد، اجرای مجازات در همان محل انجام می‌گیرد اما اگر مشخص نشده باشد، طی نامه‌ای به زندان اعلام می‌شود که مجازات شلاق اجرا گردد و بعد از اجرای آن اگر بعلت دیگری در بازداشت نباشد، آزاد شود.

نحوه اجرای مجازات شلاق در زندان به این‌صورت است که با توجه به اینکه زندان صرفاً وظیفه نگهداری از محکومین را دارد و اجرای شلاق با مرجع انتظامی است، به همین دلیل رویه به این شکل می‌باشد که:

کلیه نامه‌های اجرای مجازات شلاق که تا پایان وقت اداری به زندان واصل می‌شود، جمع‌آوری گردیده و در پایان وقت اداری، مامور اجرای شلاق نیروی انتظامی در زندان حاضر می‌شود و نماینده‌ای نیز از اجرای احکام به دلیل نظارت بر حسن اجرای حکم در محل زندان حاضر می‌گردد.

در ابتدا نماینده اجرای احکام قبل از اجرای حکم، صورت‌جلسه عدم وجود موانع اجرای حکم را تنظیم نموده و به امضاء و اثر انگشت مجرم می‌رساند و اگر مانعی برای اجرای حکم وجود نداشته باشد، مامور اجرا، مجازات شلاق را اجرا می‌کند. سپس مراتب اجرای حکم صورت‌جلسه شده و به امضای محکوم‌علیه، نماینده اجرای احکام و مامور اجرا می‌رسد. (مستند به ماده 122 آیین‌نامه نحوه اجرای احکام حدود، سلب حیات، قطع عضو، قصاص نفس و عضو و جرح، دیات، شلاق، تبعید، نفی بلد، اقامت اجباری و منع از اقامت در محل یا محل‌های معین، اجرای شلاق به وسیله نوار چرمی به هم تابیده به طول تقریبی یک متر و به قطر تقریبی 1/5 سانتی‌متر که فاقد گره باشد انجام می‌شود.)

بعد از اجرای حکم شلاق، نسخه‌ای از صورت‌جلسه در اجرای احکام زندان مانده و نسخه دیگر به اجرای احکام دادگاه ارسال می‌شود و قاضی اجرا بعد از اطمینان از اجرای حکم، دستور مختومه شدن پرونده و کسر از آمار را می‌دهد. اما اگر محکوم‌علیه (مجرم) در زندان اعلام کند که مانعی جهت اجرای شلاق وجود دارد، نماینده اجرا مراتب را صورت‌جلسه می‌نماید و به قاضی اجرا اعلام می‌دارد و قاضی اجرا در صورت احراز وجود مانع، اجرای حکم را تا رفع مانع به تعویق می‌اندازد.

مستنبط از ماده 502 قانون آیین دادرسی کیفری، در فرضی که محکوم‌علیه دارای بیماری جسمی یا روحی باشد و اجرای مجازات باعث تشدید بیماری او یا تاخیر در بهبودی او شود، قاضی اجرای احکام با کسب نظر پزشکی قانونی می‌بایست اجرای حکم را به تعویق اندازد. نکته دیگر آنکه در صورتی که محکوم برای اجرای مجازات شلاق، ادعای وجود مانع پزشکی را داشته باشد، او به پزشکی قانونی معرفی خواهد شد، لکن اگر بنا بر تشخیص پزشکی قانونی، امیدی به رفع مانع وجود داشته باشد، تا زمان بهبودی محکوم‌علیه، اجرای مجازات شلاق به تعویق می‌افتد. در شلاق تعزیری اگر امیدی به بهبودی محکوم‌علیه نباشد، وفق ماده فوق‌الاشاره، قاضی اجرای احکام بعد از احراز نمودن نوع بیماری محکوم‌علیه و وجود مانع در اجرای مجازات، پرونده را با ذکر علت به دادگاه صادرکننده رای قطعی ارسال می‌نمابد تا مجازات مناسب دیگری با توجه به وضعیت مرتکب برای او تعیین نماید اما در شلاق حدی، بنا بر دستور دادگاه، با یک دسته ترکه که به تعداد ضربات حد است، فقط یک بار به محکوم زده می‌شود حتی اگر همه آنها به بدن محکوم‌علیه نرسد. (وفق ماده 130 آیین نامه نحوه اجرای احکام حدود، سلب حیات، قطع عضو، قصاص نفس و عضو و جرح، دیات، شلاق، تبعید، نفی بلد، اقامت اجباری و منع از اقامت در محل یا محل‌های معین)

ب) اجرای شلاق نسبت به محکوم‌علیه آزاد

اگر محکوم‌علیه بیرون از زندان بوده و آزاد باشد، وفق ماده 500 قانون آیین دادرسی کیفری برای اجرای مجازات احضار می‌شود. اگر وی شخصاً برای اجرای مجازات حاضر نشود به کفیل یا وثیقه‌گذار او اخطار می‌شود که محکوم‌علیه را برای اجرای مجازات حاضر نماید. بعد از حضور محکوم‌علیه، ابتدا صورت‌جلسه‌ای تنظیم و احراز هویت انجام می‌گیرد و بعد صورت‌جلسه دیگری در صورت عدم وجود موانع اجرای حکم تنظیم و اگر مانعی وجود نداشته باشد، محکوم‌علیه به مرجع انتظامی معرفی می‌شود تا حکم اجرا شود.

احتساب ایام بازداشت قبلی در شلاق تعزیری

در شلاق تعزیری نیز همانند حبس و جزای نقدی، ایام بازداشت قبلی محاسبه می‌گردد و به ازای هر روز بازداشت، سه ضربه شلاق محاسبه می‌شود. قاضی اجرای احکام مکلف است که این مسئله را به زندان طی نامه‌ای اعلام نموده و زندان نیز مکلف به رعایت این مورد می‌باشد (مستنبط از ماده 516 قانون آیین دادرسی کیفری). اما در شلاق حدی، ایام بازداشت تاثیری در میزان و تعداد ضربات شلاق نخواهد داشت.

آیا امکان اجرای حکم شلاق در اجرای احکام دادسرا وجود دارد؟

در خصوص این مورد که آیا می‌توان اجرای حکم شلاق را در اجرای احکام دادگاه انجام داد یا خیر، باید گفت که اگر در رای صادره محل مشخصی جهت اجرای حکم تعیین شده باشد باید در همان محل انجام شود اما در غیر این‌صورت قاضی اجرای احکام می‌تواند در واحد اجرای احکام دادسرا، شلاق را اجرا نموده و مراتب را صورت‌جلسه نماید. (مستنبط از ماده 498 قانون آیین دادرسی کیفری)

بیشتر بخوانید: نحوه اجرای مجازات شلاق مطابق با آیین‌نامه نحوه اجرای احکام حدود، سلب حیات، قطع عضو، قصاص نفس و عضو و جرح، دیات، شلاق، تبعید، نفی بلد، اقامت اجباری و منع از اقامت در محل یا محل‌های معین

نکات مهم در خصوص اجرای مجازات شلاق

1- در مورد نحوه اجرای مجازات شلاق در مورد بانوان به این‌صورت می‌باشد که باید بصورت نشسته و با لباسی که بدن آنها بسته باشد، انجام بگیرد. شلاق‌های حدی مردان به نحو ایستاده انجام می‌شود و حتی‌المقدور دست و پای محکوم به محل اجرای حکم بسته می‌شود تا از انجام حرکات اضافی محکوم که ممکن است منجر به اصابت به نقاط ممنوعه شود، جلوگیری بعمل بیاید.

2- دادگاه می‌تواند با توجه به وضعیت متهم، مجازات شلاق را به جزای نقدی تبدیل و سپس این مجازات تبدیل شده را برای مدتی تعلیق نماید.

3- محل اجرای شلاق باید در یک مکان سرپوشیده که دمای آن معتدل است باشد و اگر در رای صادره مکان مشخصی تعیین شده باشد، نباید دمای هوا بسیار سرد یا بسیار گرم باشد. شدت ضربه شلاق نباید به صورتی باشد که باعث خطر جانی یا نقص عضو محکوم‌علیه شود. همچنین اجرای حکم شلاق در زمان بیهوشی ممنوع است و استفاده از داروهای بی‌حسی، مواد روانگردان و هر چیزی که مانع احساس درد باشد، قبل و یا در حین اجرای حکم شلاق ممنوع است و حکم در این‌صورت اجرا نمی‌شود. در مواردی که اجرا کننده حکم شلاق شک کند که چند ضربه شلاق زده است، با توجه به لزوم رعایت احتیاط در حق محکوم‌علیه، بنا بر اکثر گذاشته می‌شود. اگر محکوم‌علیه در هنگام اجرای حکم شلاق بیهوش شود، اجرای حکم متوقف می‌شود و تا زمان بهبودی کامل وی اجرای حکم به تاخیر می‌افتد.