گواهی انحصار وراثت چیست و چگونه میتوان آن را دریافت نمود؟

گواهی انحصار وراثت چیست؟

زمانی که فردی فوت می کند اموال او می بایست بصورت قهری (غیر ارادی) به وراث منتقل شود. یعنی اینکه می بایست تکلیف تمام اموال و حقوقی که به وراث منتقل می گردد، مشخص گردد. اما اگر وراث با یکدیگر توافق نداشته باشند و بخواهند قانوناً سهم الارث شان را مطالبه کنند می بایست جهت تقسیم اموال متوفی، بطور قانونی در ابتدا اقدام به اخذ گواهی انحصار وراثت نمایند.

اخذ گواهی انحصار وراثت تابع تشریفاتی است که می بایست توسط وراث رعایت گردد. جهت اخذ گواهی انحصار وراثت، وراث در ابتدا باید گواهی فوت متوفی را دریافت نمایند. جهت دریافت گواهی فوت، می بایست پس از فوت متوفی، فوت او توسط اداره ثبت احوال در رایانه ثبت گردیده و سپس شناسنامه آن فرد باطل و گواهی فوت صادر شود. تمامی وراث متوفی و یا هر شخص ذینفع دیگری، می توانند درخواست صدور گواهی انحصار وراثت نمایند.

مطلب مرتبط: به درخواست انحصار وراثت چگونه رسیدگی می شود؟

مرجع صدور گواهی حصر وراثت

مطابق با ماده ۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی

"دعاوی راجع به ترکه متوفی در دادگاه محلی اقامه می‌شود که آخرین اقامتگاه متوفی در ایران، آن محل بوده و اگر آخرین اقامتگاه متوفی معلوم نباشد رسیدگی در صلاحیت دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفی در ایران در حوزه‌ی آن بوده است."

مطابق با قوانین موضوعه ایران، مرجع صالح جهت صدور گواهی حصر وراثت، شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی می باشد. بطور مثال اگر متوفی در طول حیات خود در چندین شهر مختلف زندگی کرده باشد و آخرین اقامتگاه او تهران بوده باشد، مرجع صالح جهت صدور گواهی انحصار وراثت، شورای حل اختلاف در تهران می باشد.

مدارک لازم جهت صدور گواهی انحصار وراثت

• اصل گواهی فوت و کپی برابر اصل آن: پس از فوت متوفی، مراتب در اداره ثبت احوال ثبت می گردد و پس از آن شناسنامه وی باطل و گواهی فوت صادر می شود.
• تکمیل فرم مخصوص: این فرم باید از شورای حل اختلاف اخذ گردد و قید اسامی تمامی وراث در آن الزامی است. این فرم در واقع استشهادیه محضری می باشد که بایستی توسط دو نفر شاهد که متوفی و وراث او را می شناسند به امضاء برسد و امضای شهود می بایست توسط یکی از دفاتر اسناد رسمی تأیید و توسط یک گواهی به دادگاه ارائه شود.
• کپی گواهی مالیات بر ارث: وراث متوفی باید لیست کلیه اموال منقول و غیرمنقول متوفی را به اداره دارایی محل اقامت متوفی ارائه نموده و گواهی آن را به شورا ارائه دهند.
• کپی مصدق شناسنامه وراث
• وصیت نامه: در صورتی که متوفی، در زمان حیات وصیت نامه ای را تنظیم کرده بوده باشد، این وصیت نامه بایستی توسط وراث او ارائه گردد.

بیشتر بخوانید: سفته چیست؟ راه های مطالبه سفته کدام است؟

مراحل اخذ گواهی حصر وراثت

پس از تکمیل مدارک، وراث باید دادخواستی را تحت عنوان صدور گواهی انحصار وراثت به شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی تقدیم نمایند. شورای حل اختلاف پس از ملاحظه اسناد و مدارک تقدیمی، درخواست متقاضی را یک نوبت در روزنامه کثیر الانتشار یا محلی آگهی می نماید. لازم به ذکر است هزینه نشر آگهی نیز به عهده متقاضی می باشد. پس از انقضای یک ماه از تاریخ نشر آگهی در صورتیکه معترضی نباشد، دادگاه با توجه به ادله و اسناد ارائه شده، گواهی انحصار وراثت، تعیین تعداد وراث و نسبت آنها به متوفی را صادر می نماید.

ماده ۳۶۴ قانون امور حسبی مقرر می دارد:

"چنانچه بهای ترکه بیش از ۱۰ میلیون ریال نباشد شورا بدون انتشار آگهی پس از بررسی دلایل و مدارک اقدام به رد یا قبول گواهی حصر وراثت می‌کند."

بیشتر بخوانید: نمونه رای ابطال گواهی حصر وراثت

نکات مهم در ارتباط با دعوای صدور گواهی انحصار وراثت

1. وراث متوفی موظفند که ظرف شش ماه از تاریخ فوت متوفی، به اداره دارایی اقامتگاه متوفی جهت اخذ گواهی مالیات بر ارث مراجعه نمایند. جهت انجام این امر می بایست لیست کلیه اموال متوفی در اظهارنامه مخصوص مالیات بر ارث گزارش گردد. پس از طی مراحل قانونی، این گواهی توسط اداره دارایی صادر و تقدیم وراث می گردد.
2. دعاوی از قبیل رسیدگی به اصل و نصب، وقف و ... در صلاحیت دادگاه می باشد و در صلاحیت شورای حل اختلاف نیست.
3. مخالفت و یا همکاری نکردن چند تن از وراث مانع اخذ و صدور گواهی انحصار وراثت نیست یعنی حتی گواهی انحصار وراثت به درخواست یک نفر از وراث نیز، میتواند صادر گردد.
4. بجز وراث متوفی، هر ذینفع دیگری نیز میتواند تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت نماید. این ذینفع شامل هر طلبکار متوفی، کسی که به نفع او وصیت شده باشد و یا کسی که مأمور اجرای وصیت نامه است، می شود.

بیشتر بخوانید: نحوه ابطال وصیت نامه در دادگاه

مستندات قانونی مرتبط با گواهی انحصار وراثت

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:

شماره نظریه: 7/96/470 شماره پرونده: 96-11-150 تاریخ نظریه: 1396/02/30

1- استماع درخواست تقسیم ترکه مستلزم سبق احراز وراثت ورثه، محصور بودن ایشان و مشخص بودن سهام هر یک از وراث است و امور اخیر الذکر در امور حقوقی با تحصیل و ارائه گواهی انحصار وراثت میتواند احراز شود.

2- در دعوای تقسیم ما ترک، دادگاه اموالی را که منجزاً از ماترک است، بین ورثه تقسیم می کند و چنانچه هر یک از ورثه نسبت به اقلامی از ماترک ادعائی داشته باشند باید دعوای جداگانه و مستقل به دادگاه صالح تقدیم کند. لذا دادگاه اموالی را از ماترک که بدون تعرض مانده است و بین ورثه نیز اختلافی در مورد آنها وجود ندارد، بین آنها تقسیم می کند و نسبت به اموالی که سایر ورثه مدعی آن می باشند پس از طرح دعوا و تعیین تکلیف ادعاهای مطرح شده به موجب آرا صادره مربوط، اتخاذ تصمیم خواهد کرد.

صورتجلسه نشست قضائی استان گلستان/ شهر مینودشت مورخ ۱۳۹۲/۰۲/۱۱

آیا دادستان می‌تواند به درخواست گواهی انحصار وراثت اعتراض کند؟

نظر هیئت عالی

نشست قضایی (5) مدنی: به موجب مواد 367 و 368 قانون امور حسبی در مواردی که دادستان تشخیص دهد متوفی بلا وارث بوده و درخواست اشخاص برای صدور تصدیق بی‌اساس است و همچنین در صورتیکه بین ورثه محجور یا غایبی باشد و برای محجور قیم و برای غایب امین معین نشده باشد دادستان می‌تواند بنام آن‌ها به درخواست تصدیق انحصار وراثت اعتراض نماید. لذا نظر اتفاقی تأیید می‌گردد.