نحوه طرح دعوای اثبات نسب

نحوه طرح دعوای اثبات نسب

نسب در لغت به معنای خویشاوندی، نژاد، اصل و ... است و از منظر حقوقی، نسب عبارت است از احراز رابطه خویشاوندی و خونی میان دو نفر که از نسل یکدیگر باشند. مانند رابطه پدر و‌ فرزند یا رابطه خواهر و‌ برادر. ناگفته نماند که گاهی نسب ناشی از رابطه مشروع و قانونی است که به آن "نسب مشروع" گفته می شود اما گاهی ناشی از تلقیح مصنوعی و یا ناشی از رابطه شبهه ناک است. دعوای اثبات نسب در فروض و حالات مختلفی می تواند مطرح شود در شایع ترین حالت، مادر طفل پس از بدنیا آمدن نوزاد، مدعی زوجیت با مردی شده و طفل را منتسب به او می داند. اما آن فرد از اخذ شناسنامه و انجام تکالیف قانونی محوله برای طفل خودداری می نماید و منکر انتساب طفل به خود می شود. در این صورت، مادر در وهله اول می بایست ازدواج شرعی به آن مرد را به اثبات رسانیده و بعد دعوای اثبات نسب را مطرح نماید. در مقاله حاضر سعی می گردد به تفصیل در خصوص نحوه طرح دعوای اثبات نسب، پرداخته شود.

مطلب مرتبط: نمونه دادخواست اثبات نسب

دعوای اثبات نسب

جهت طرح دعوای اثبات نسب، فردی که خواهان این دعواست، می بایست در درجه اول، رابطه زوجیت مشروع میان پدر و مادری که وی ادعای نسب می نماید را ثابت نماید و احراز این موضوع برای دادگاهی که دعوای اثبات نسب در آن مطرح گردیده است، در اولویت می باشد. اگر دعوای اثبات نسب، نسب مادری باشد باید اولاً مادری که معرفی شده است، سابقاً فرزندی بدنیا آورده باشد، ثانیاً این فرزند همان فرزندی باشد که اثبات نسب او مورد تقاضاست. این امر بدان معنا می باشد که فرزند در زمان زوجیت شرعی بدنیا آمده باشد. اما اگر دعوای اثبات نسب، نسب پدری باشد، نمی بایست از تاریخ نزدیکی زوجین تا بدنیا آمدن فرزند، کمتر از ۶ ماه یا بیشتر از ۱۰ ماه گذشته باشد. جهت طرح دعوای اثبات نسب، می بایست نکات ذیل لحاظ گردد:

1- رسیدگی به این دعوا وفق بند ۱۱ ماده ۴ قانون حمایت خانواده، در صلاحیت دادگاه خانواده محل اقامت خوانده می باشد که به غیر از تقدیم دادخواست، در سایر موارد بدون‌ رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی رسیدگی می شود. دعوای اثبات نسب یک دعوای غیرمالی است که می بایست بطرفیت پدر و مادر و در صورت فوت آنها، بطرفیت کلیه وراث بلاواسطه، مطرح گردد. در صورت عدم رعایت این مورد، دادگاه مبادرت به صدور قرار عدم استماع دعوا می نماید. در این ارتباط اداره کل حقوقی قوه قضاییه در نظریه مشورتی شماره 7/97/2539 مورخه 06-06-1398 بیان داشته است:

«دعوای اثبات نسب در وهله نخست باید به طرفیت فردی مطرح شود که به طور مستقیم از حکم دادگاه متضرر می­­ شود؛ لذا در صورت در قید حیات بودن پدر و مادر و یا هر دو آن­ها، دعوای اثبات نسب باید به طرفیت آنان مطرح شود و الّا با توجه به قوانین موضوعه و از جمله مستفاد از ماده 232 قانون امور حسبی این دعوا باید به طرفیت وراث بلافصل مطرح شود.»

2- جهت طرح دعوای اثبات نسب، خواهان دعوا می تواند جهت اثبات ادعای خود، به دلایلی اعم از اماره فراش (یکی از مهم ترین دلایل در دعوای اثبات نسب می باشد که در ماده ۱۱۵۸ قانون مدنی اشاره گردیده است و براساس آن اگر رابطه زوجیت محرز و‌ مسلم باشد و فرزند بیش از ۶ ماه و‌ یا کمتر از ۱۰ ماه از تاریخ نزدیکی زوجین بدنیا آمده باشد، طفل ملحق به شوهر است و اگر شوهر منکر این مساله است، باید ادعای خود را ثابت نماید. اماره فراش مختص زوجینی می باشد که شرعا به عقد یکدیگر درآمده اند. پس اگر زن و مردی بدون رابطه زوجیت با هم نزدیکی داشته باشند، این اماره در خصوص آنان قابل اعمال نیست)، شهادت شهود (اگر حداقل دو نفر مشاهده نموده باشند که کودک از فلان زن متولد شده است یا مشاهده نموده باشند که زن و مرد به صورت شفاهی به زوجیت یکدیگر درآمده اند، می توانند در دعوای اثبات نسب شهادت دهند)، اقرار (مثلا پدر اقرار نماید که طفل متعلق به اوست. وفق ماده ۱۲۷۳ قانون مدنی، اقرار به نسبت در صورتی صحیح است که اولاً تحقق نسب بر حسب عادت و قانون ممکن باشد ثانیاً کسی که به نسب او اقرار شده‌ تصدیق کند مگر در مورد صغیری که اقرار بر فرزندی او شده به شرط آ‌ن که منازعی در پیش نباشد.)، آزمایش خون یا DNA، تحقیقات محلی و ... استناد نماید.

3- بررسی اثبات نسب از جانب مادری بسیار ساده تر و راحت تر می باشد چراکه دوران بارداری و دوران زایمان براحتی قابل رد و انکار نمی باشد و ظرف 15 روز بعد از بدنیا آمدن نوزاد می بایست برای اخذ شناسنامه وی اقدام گردد. در مورد اثبات نسب پدری این مساله قدری با دشواری روبرو می گردد چراکه آزادی مردان در ازدواج موقت باعث گردیده مشکلات عدیده ای در این زمینه بوجود بیاید. هر چند که با انجام یکسری از آزمایشات میتوان این مشکلات را حل نمود که البته هزینه های انجام آنان بسیار گزاف می باشد.

4- دادگاهها معمولا در تمامی موارد دستور اخذ آزمایش DNA را نمی دهند چراکه اگر در پرونده ای، اقرار به نسب وفق ماده ۱۲۷۳ قانون مدنی صورت گرفته باشد، دیگر نیازی به این آزمایش نیست و یا آنکه اگر ادله شرعی دیگری در پرونده وجود داشته باشد، این آزمایش انجام نخواهد شد. نکته مهم دیگر آن است که آزمایش خون در اثبات نسب تا حدود ۷۵٪ دقت دارد اما آزمایش DNA بیش از ۹۹٪ قابلیت استناد دارد.

5- هر کودکی که بعد از طلاق پدر و مادر، متولد می شود ملحق به پدر می باشد به شرط آنکه مادر هنوز ازدواج نکرده باشد و از تاریخ جدایی تا روز بدنیا آمدن کودک، بیشتر از ده ماه نگذشته باشد مگر آ‌نکه ثابت شود که از تاریخ نزدیکی تا زمان ولادت کمتر از ۶ ماه و یا بیش از ده ماه گذشته باشد.(مستنبط از ماده ۱۱۵۹ قانون مدنی)

6- پس از صدور رای مبنی بر اثبات نسب، می بایست توسط اداره ثبت احوال، شناسنامه جدید صادر شود. جهت صدور شناسنامه درج اطلاعاتی مبنی بر تاریخ و محل تولد الزامی است. اگر حکم صادره حاوی این اطلاعات باشد، برای صدور شناسنامه کفایت می نماید در غیر اینصورت صرف ارائه این حکم، کافی نیست و متقاضی مکلف است که اطلاعات فوق را تکمیل و ارائه نماید. بطور کلی در دعوای اثبات نسب نیازی نیست که اداره ثبت احوال طرف دعوا قرار گیرد اما اگر تکمیل اطلاعات فوق برای صدور شناسنامه ضرورت داشته باشد، می بایست جداگانه بطرفیت ثبت احوال، طرح دعوا صورت گیرد که رسیدگی به این دعوا در صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی خواهد بود نه دادگاه خانواده.

7- در اقرار به نسب فرزندی، اقرار انجام گرفته هم میان اقرارکننده و فردی که به فرزندی او اقرار شده، موثر است هم نسبت به دیگران تاثیر دارد. اما در اقرار به خویشاوندی، این اقرار فقط در رابطه میان اقرارکننده و فردی که به قرابت نسبی او اقرار شده، موثر خواهد بود و به دیگران ارتباطی ندارد مگر آنکه آنان نیز آن را تصدیق نمایند.