تامین دعوای اتباع بیگانه چیست؟

تامین دعوای اتباع بیگانه

یکی از عناوین مطرح گردیده توسط قانونگذار در قانون آیین دادرسی مدنی عنوانی است به نام تامین دعوای اتباع بیگانه. این ایراد در زمانی مطرح می‌شود که خواهان دعوا تبعه خارجی و خوانده دعوا ایرانی باشد. در این شرایط اگر خواهان خارجی، علیه خوانده ایرانی طرح دعوا نماید، خوانده ایرانی می‌تواند مطابق با ماده 144 قانون آیین دادرسی مدنی از دادگاه درخواست نماید تا به نحو امانت از خواهان خارجی، تامین اخذ نماید تا در صورت شکست خواهان خارجی در دعوا، خسارات دادرسی وارد شده به خوانده ایرانی، از محل آن تامین جبران گردد. چنانچه خواهان دارای تابعیت مضاعف باشد (مثلاً ایرانی- کانادایی)، در این حالت مشمول دعوای اتباع بیگانه نیست. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، سعی می‌گردد به تفصیل در ارتباط با تامین دعوای اتباع بیگانه و اوصاف آن مطابق با مواد 144 الی 148 قانون آیین دادرسی مدنی پرداخته شود.

بیشتر بخوانید: چگونگی مطالبه ارز خارجی از طریق دادگاه

اوصاف تامین دعوای اتباع بیگانه

1- ایراد تامین دعوای اتباع بیگانه نیاز به ایراد خوانده دارد، لذا دادگاه نمی‌تواند رأساً این تامین را مقرر نماید.

2- درخواست تامین دعوای اتباع بیگانه تا پایان جلسه اول دادرسی ممکن است.

3- در صورت طرح این ایراد، دادگاه مکلف به پذیرش و صدور قرار تامین دعوای اتباع بیگانه است. لذا رسیدگی به دعوای خواهان، منوط به سپردن تامین مدنظر دادگاه است (میزان تامین بسته به نظر قاضی رسیدگی‌کننده دارد.).

4- امکان اعتراض به میزان تامین وجود ندارد. همچنین تامین می‌تواند نقد یا غیرنقد باشد.

5- مهلت سپردن تامین از مواعد قضایی بوده و بستگی به نظر قاضی رسیدگی‌کننده به پرونده دارد.

6- اگر خواهان تامین نسپارد، دادگاه به درخواست خوانده، قرار رد دادخواست صادر می‌کند.

مطابق با توضیحات فوق مشخص می‌گردد در صورت طرح دعوا توسط اتباع خارجی علیه شخص ایرانی، خوانده ایرانی می‌تواند تا پایان اولین جلسه دادرسی ایراد تامین دعوای اتباع بیگانه را مطرح نماید. بنا به درخواست ذی‌نفع، دادگاه مکلف است نسبت به این درخواست رسیدگی نموده و مقدار و مهلت سپردن تامین را مشخص نماید (مواعد قضایی). بدیهی است تا زمانی که خواهان خارجی تامین نسپارد، دادرسی متوقف خواهد ماند (قرار توقیف دادرسی). نکته قابل ذکر این است که قاضی دادگاه مکلف است این تامین را اخذ نماید و نمی‌تواند حتی در صورتی که احتمال پیروزی خواهان وجود دارد، از انجام این تکلیف امتناع نماید.

نکته دیگر آنکه ایراد تامین اتباع بیگانه هم در مرحله بدوی و هم در مرحله تجدیدنظر می‌تواند مطرح گردد. این امر بدین معناست که خوانده در مرحله بدوی و تجدیدنظر خوانده ایرانی (در تبادل لوایح می‌تواند درخواست تامین دعوای اتباع بیگانه را مطرح نماید.) در مرحله تجدیدنظر می‌تواند چنین تامینی را درخواست نماید. به بیانی دیگر در مرحله تجدیدنظر از تجدیدنظر خواه می‌توان تامین دعوای اتباع بیگانه اخذ نمود چه تجدیدنظر خواه، خواهان دعوای نخستین باشد چه خوانده دعوای نخستین (مرجع رسیدگی به درخواست تامین دعوای اتباع بیگانه در مرحله تجدیدنظر، دادگاه تجدیدنظر است.). اگر تبعه خارجی (خواهان) در مرحله بدوی تامین سپرده باشد، در مرحله تجدیدنظر نسبت به هزینه‌های این مرحله نیز تامین می‌دهد.

بیشتر بخوانید: طرح ایرادات و موانع رسیدگی به دعوا از سوی خوانده

استثنائاتی که نیاز به تامین دعوای اتباع بیگانه ندارد

مستند به ماده 145 قانون آیین دادرسی مدنی، در موارد ذیل امکان اخذ تامین از خارجیان (اتباع بیگانه) وجود ندارد:

1- دعاوی مستند به سند رسمی باشند.

2- در دعوای متقابل (بدین معنی که چنانچه خواهان دعوای اصلی ایرانی باشد و بر علیه یک خارجی دعوایی را مطرح نماید، و شخص خارجی در پاسخ به دعوای تبعه ایرانی، دعوای تقابلی را مطرح کند، امکان تامین دعوای اتباع بیگانه وجود ندارد. در سایر دعاوی طاری (ورود ثالث و جلب ثالث) امکان تامین دعوای اتباع بیگانه راه دارد)

3- دعاوی مستند به اسناد تجاری باشند. (دعاوی مستند به برات، سفته و چک اعم از اینکه واخواست شده یا واخواست نشده باشند.)

4- در صورت رفتار متقابل (یعنی اگر در کشور متبوع خواهان خارجی، اتباع ایرانی از دادن تامین معاف باشند.)

5- دعاوی که بر اثر آگهی رسمی اقامه می‌شود مانند دعاوی علیه ورشکسته (متوقف) و اعتراض به ثبت املاک.

بیشتر بخوانید: تامین دعوای واهی چیست؟

نکات مهم در ارتباط با تامین دعوای اتباع بیگانه

1- اگر خواهان خارجی در جریان دادرسی، تابعیت ایرانی کسب نماید این ایراد تامین منتفی می‌گردد و تامین سپرده شده به او بازگردانده می‌شود. صدور تامین اتباع بیگانه فقط در صورتی است که خوانده ایرانی و خواهان خارجی باشد. این ایراد می‌بایست تا پایان اولین جلسه دادرسی از سوی خوانده ایرانی مطرح گردد. ناگفته نماند که مستند به ماده 146 قانون آیین دادرسی مدنی، اگر در طول جریان رسیدگی به دعوا، خواهان تابعیت خارجی کسب نماید، خوانده در اولین جلسه دادرسی بعد از اخذ تابعیت خواهان، می‌تواند تامین دعوای اتباع بیگانه را مطرح نماید. جز در موارد استثنایی، قاضی رسیدگی‌کننده به دعوا، مکلف است تامین دعوای اتباع بیگانه را پذیرفته و تامین مقتضی دریافت نماید. قرار تامین اتباع بیگانه هم در مورد خواهان خارجی و هم تجدیدنظر خواه خارجی صادر می‌گردد. (اعم از شخص حقیقی یا حقوقی)

2- نکته مهم آنکه تامین دعوای اتباع بیگانه در خصوص هر دعوای اصلی که از سوی خواهان خارجی مطرح می‌گردد صادر می‌شود یعنی دعاوی اضافی، ورود ثالث و جلب ثالث. همانگونه که ذکر گردید، تامین دعوای اتباع بیگانه در دعوای ورود ثالث نیز قابل اخذ است اعم از ورود ثالث اصلی و یا تبعی. هم‌چنین این ایراد در ارتباط با دادخواست ضرر و زیانی که توسط شاکی خارجی برای جبران خسارت ناشی از جرم داده شده است نیز قابل صدور می‌باشد.

3- اگر خوانده ایرانی ظرف مهلت مقرر (مواعد قضایی- مهلت بنا به نظر قاضی دادگاه است.) این ایراد را مطرح نماید، قرار توقیف دادرسی تا زمان سپردن تامین صادر می‌گردد. میزان تامین نیز بستگی به نظر قاضی رسیدگی‌کننده به دعوا دارد و در صورت صدور قرار، قرار قابل اعتراض نمی‌باشد. هم‌چنین میزان تامین دعوای اتباع بیگانه، در جریان دادرسی قابل افزایش می‌باشد اما به هیچ عنوان قابل کاهش نیست. در صورت افزایش میزان تامین، تا زمانی که خواهان خارجی تامین نسپارد، دادرسی متوقف می‌گردد. پس از منقضی گردیدن مهلت، دادگاه به درخواست خوانده ایرانی، قرار رد دادخواست صادر می‌نماید.

4- در واخواهی نمی‌توان از واخواه تامین دعوای اتباع بیگانه دریافت کرد اما واخواه (محکوم‌علیه غائب) می‌تواند تقاضای چنین تامینی را از واخوانده بنماید.

5- تامین دعوای اتباع بیگانه شامل درخواست‌کننده دستور موقت و تامین خواسته نمی‌شود چراکه در این موارد تبعه خارجی خواهان به معنای اخص محسوب نمی‌شود چراکه تامین خواسته و دستور موقت دعوی محسوب نمی‌شوند.

6- اگر تبعه خارجی معسر باشد (فرض بفرمایید تبعه خارجی دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی داده و اعسار وی پذیرفته شده است.)، از پرداخت تامین دعوای اتباع بیگانه معاف نمی‌باشد.