طرح ایرادات و موانع رسیدگی به دعوا از سوی خوانده
ایرادات و موانع رسیدگی به دعوا
طرح ایرادات و موانع رسیدگی به دعوا به چه معناست؟
یکی از راه هایی که قانونگذار مقرر نموده تا بر اساس آن خوانده بتواند به دعوای طرح گردیده از سوی خواهان، پاسخ دهد طرح ایرادات می باشد. در این مقاله ایرادات و موانع رسیدگی را بررسی خواهیم کرد. بر همین اساس ماده ٨٤ قانون آیین دادرسی مدنی بیان نموده است:
«در موارد زیر خوانده می تواند ضمن پاسخ نسبت به ماهیت دعوا ایراد کند:
- دادگاه صلاحیت نداشته باشد.
- دعوا بین همان اشخاص در همان دادگاه یا دادگاه هم عرض دیگری قبلا اقامه شده و تحت رسیدگی باشد و یا اگر همان دعوا نیست دعوایی باشد که با ادعای خواهان ارتباط کامل دارد.
- خواهان به جهتی از جهات قانونی از قبیل صغر، عدم رشد، جنون یا ممنوعیت از تصرف در اموال در نتیجه حکم ورشکستگی، اهلیت قانونی برای اقامه دعوا نداشته باشد.
- ادعا متوجه شخص خوانده نباشد.
- کسی که به عنوان نمایندگی اقامه دعوا کرده از قبیل وکالت یا ولایت یا قیمومت و سمت او محرز نباشد.
- دعوای طرح شده سابقاً بین همان اشخاص یا اشخاصی که اصحاب دعوا قائم مقام آنان هستند، رسیدگی شده نسبت به آن حکم قطعی صادر شده باشد.
- دعوا بر فرض ثبوت اثر قانونی نداشته باشد از قبیل وقف و هبه بدون قبض.
- مورد دعوا مشروع نباشد.
- دعوا جزمی نبوده بلکه ظنی یا احتمالی باشد.
- خواهان در دعوای مطروحه ذی نفع نباشد.
- دعوا خارج از موعد قانونی اقامه شده باشد.»
مطلب مرتبط: ایراد شکلی به دعوا چیست؟
ایرادات و موانع رسیدگی به دعوا به سه دسته تقسیم می گردند:
- ایراداتی که باعث تغییر مرجع رسیدگی می شوند.
- ایراداتی که بر اساس آنها، در رسیدگی مانع موقت ایجاد می شود.
- ایراداتی که بر اساس آنها، در رسیدگی مانع دائم بوجود می آید.
بیشتر بخوانید: ایراد عدم ترتب آثار قانونی به دعوا
ایرادات و موانع رسیدگی به دعوا که باعث تغییر مرجع رسیدگی می شوند:
الف- ایراد عدم صلاحیت ذاتی
مطابق با بند ١ ماده ٨٤ قانون آیین دادرسی مدنی اگر دادگاه فاقد صلاحیت ذاتی باشد (بطور مثال موضوع کیفری در دادگاه حقوقی مطرح شود) در اینصورت خوانده میتواند تا پایان جلسه اول دادرسی، به این مساله ایراد نموده و دادگاه در صورت پذیرش، قرار عدم صلاحیت صادر می نماید و پرونده را به مرجع صالح یا جهت تعیین مرجع صالح به دیوان عالی کشور ارسال میدارد.
ماده ٨٧ قانون آیین دادرسی مدنی مقرر میدارد:
«ایرادات و اعتراضات باید تا پایان اولین جلسه دادرسی به عمل آید مگر اینکه سبب ایراد متعاقباً حادث شود.»
ماده ٨٨ قانون آیین دادرسی مدنی چنین بیان داشته است:
«دادگاه قبل از ورود در ماهیت دعوا، نسبت به ایرادات و اعتراضات وارده اتخاذ تصمیم می نماید. در صورت مردود شناختن ایراد، وارد ماهیت دعوا شده رسیدگی خواهد نمود.»
ماده ٨٩ قانون آیین دادرسی مدنی مقرر داشته است:
«در مورد بند (۱) ماده (۸۴) هرگاه دادگاه خود را صالح نداند مبادرت به صدور قرار عدم صلاحیت می نماید و طبق ماده (۲۷) عمل می کند و در مورد بند (۲) ماده (۸۴) هرگاه دعوا در دادگاه دیگری تحت رسیدگی باشد، از رسیدگی به دعوا خودداری کرده پرونده را به دادگاهی که دعوا در آن مطرح است می فرستد و در سایر موارد یاد شده در ماده (۸۴) قرار رد دعوا صادر می نماید.»
نکته مهم این است که اگر ایرادات تا پایان جلسه اول دادرسی اعلام نشوند، دادگاه تکلیفی ندارد که جداگانه به آنها رسیدگی نماید اما در صورت طرح ایراد عدم صلاحیت ذاتی، خارج از مهلت قانونی اگر دادگاه آن را بپذیرد، مکلف است جدا از ماهیت و یا حتی بدون صدور رای در ماهیت دعوا نسبت به آن قرار عدم صلاحیت ذاتی را صادر نماید.
مطلب مرتبط: نمونه رای ایراد سمت به مدیرعامل شرکت جهت طرح دعوا
ب- ایراد عدم صلاحیت محلی (نسبی)
ایراد عدم صلاحیت محلی بدین معناست که دادگاه ذاتاً صلاحیت رسیدگی به آن موضوع را دارد اما محل اقامه دعوا بر حسب محل اقامت خوانده یا محل انعقاد قرارداد و ... می بایست دادگاه دیگری باشد. این ایراد نیز می بایست تا پایان جلسه اول رسیدگی توسط خوانده مطرح شود. دادگاه در صورت پذیرش، قرار عدم صلاحیت صادر می نماید و پرونده را به مرجع صالح یا جهت تعیین مرجع صالح حسب مورد به دادگاه تجدیدنظر استان یا به دیوان عالی کشور ارسال میدارد اما در صورتی که دادگاه، ایراد را نپذیرد اگر مشکل ماهیتی وجود نداشته باشد، رسیدگی نموده و رای مقتضی را صادر می نماید.
بیشتر بخوانید: شرایط اخذ تامین از اتباع بیگانه
ج- ایراد امر مطروحه
ایراد امر مطروحه بدین معناست که خوانده دعوا اعلام میدارد که دعوایی که اکنون مطرح گردیده است سابقاً در همین دادگاه یا دادگاه دیگری بین همین اصحاب دعوا تحت رسیدگی می باشد. همچنین اگر دعوای جدید، همان دعوای سابق نبوده اما با آن ارتباط کامل داشته باشد نیز قابل طرح است. دادگاه در صورت پذیرش این ایراد، اگر دعوای سابق نیز در همان شعبه مطرح شده باشد، قرار رسیدگی توامان صادر و به هر دو یکجا رسیدگی می نماید. در این ارتباط ماده ١٠٣ قانون آیین دادرسی مدنی بیان نموده است:
"اگر دعاوی دیگری که ارتباط کامل با دعوای طرح شده دارند در همان دادگاه مطرح باشد، دادگاه به تمامی آنها یکجا رسیدگی می نماید و چنانچه در چند شعبه مطرح شده باشد در یکی از شعب با تعیین رئیس شعبه اول یکجا رسیدگی خواهد شد. در مورد این ماده وکلا یا اصحاب دعوا مکلفند از دعاوی مربوط، دادگاه را مستحضر نمایند."
بیشتر بخوانید: اصل غیر قابل استناد بودن ایرادات در اسناد تجاری
ایرادات و موانع رسیدگی به دعوا که بر اساس آنها، در رسیدگی مانع موقت ایجاد می شود:
این ایرادات در زمره ایراداتی محسوب می گردند که در صورت برطرف شدن آن مانع، دعوا مجددا قابل طرح می باشد. آن ایرادات عبارتند از:
الف- ایراد عدم اهلیت
قانونگذار مقرر نموده است که هر کسی برای اینکه بتواند از حق و حقوق قانونی خود دفاع نماید، لازم است که دارای اهلیت قانونی باشد. اگر دادگاه تشخیص دهد که خوانده اهلیت ندارد، قرار عدم اهلیت خوانده را صادر می نماید.
ب- ایراد عدم احراز سمت
این ایراد زمانی مطرح می گردد که فردی که به نمایندگی از خواهان طرح دعوا کرده است، فاقد سمت قانونی باشد. بطور مثال شخصی بعنوان قیم خواهان، دادخواستی را مطرح کرده باشد، اما مدرکی دال بر قیم بودن خود ارائه نداده باشد، در اینصورت دادگاه قرار رد دعوا صادر می نماید.
بیشتر بخوانید: نمونه رای رد دعوا به جهت ذی نفع نبودن خواهان در طرح دعوا
ایراداتی که بر اساس آنها، در رسیدگی مانع دائم بوجود می آید:
این ایرادات به دو دسته تقسیم می گردند:
الف- ایراد عدم توجه دعوا
این ایراد بدین معنا می باشد که دعوای مطرح شده حتی با فرض اینکه ادعا ثابت شود، بر علیه شخص خوانده نبوده لذا در اینصورت دادگاه، قرار رد دعوا صادر می نماید.
ب- ایراد امر قضاوت شده
این ایراد زمانی مطرح می گردد که خوانده ای که در دعوای قبلی پیروز شده، ادعا نماید که این دعوا، همان دعوای سابق است اگر دادگاه این امر را احراز نماید، قرار رد دعوا صادر می نماید. جهت پذیرش ایراد امر قضاوت شده، دادگاه باید تشخیص دهد که این دعوا و دعوای سابق دارای اصحاب دعوا، موضوع و سبب واحد می باشند.
مطلب مرتبط: تامین دعوای واهی چیست؟
جهات رد دادرس کدام اند؟
ماده ٩١ قانون آیین دادرسی مدنی بیان نموده است:
«دادرس در موارد زیر باید از رسیدگی امتناع نموده و طرفین دعوا نیز می توانند او را رد کنند.
- قرابت نسبی یا سببی تا درجه سوم از هر طبقه بین دادرس با یکی از اصحاب دعوا وجود داشته باشد.
- دادرس قیم یا مخدوم یکی از طرفین باشد و یا یکی از طرفین مباشر یا متکفل امور دادرس یا همسر او باشد.
- دادرس یا همسر یا فرزند او، وارث یکی از اصحاب دعوا باشد.
- دادرس سابقا در موضوع دعوای اقامه شده به عنوان دادرس یا داور یا کارشناس یا گواه اظهارنظر کرده باشد.
- بین دادرس و یکی از طرفین و یا همسر یا فرزند او دعوای حقوقی یا جزایی مطرح باشد و یا در سابق مطرح بوده و از تاریخ صدور حکم قطعی دو سال نگذشته باشد.
- دادرس یا همسر یا فرزند او دارای نفع شخصی در موضوع مطروح باشند.»
امیدواریم مطالب برای شما مفید بوده باشد. لطفا مطالب را با دوستان خود به اشتراک بگذارید و با امتیاز دادن به مطالب، ما را در جهت بهبود و تولید هر چه بیشتر مطالب یاری فرمایید. همچنین می توانید نظرات یا سوالات خود را در بخش دیدگاه ها مطرح نمایید در اسرع وقت به سوالات شما پاسخ داده خواهد شد.
جهت اخذ مشاوره، می توانید به بخش مشاوره حقوقی مراجعه نمایید.
درخواست مشاوره
افزودن دیدگاه
دیدگاه کاربران