تامین دعوای واهی چیست؟

راه حل قانونی به جهت جلوگیری از طرح دعوای واهی

در ابتدا باید توضیح داده شود که دعوای واهی به چه معنا می باشد. دعوای واهی دعوایی است که خوانده دعوا مدعی می شود دعوایی که خواهان بر علیه او مطرح نموده است به دلایلی اعم از اینکه دعوا از منظر قانونی صحیح طرح نگردیده است و یا اینکه خواهان هیچگونه مدارکی دال بر حقانیت خود ارائه ننموده است و ... واهی می باشد و بنابراین از قاضی دادگاه درخواست می نماید که بدلیل طرح دعوای واهی، از خوانده تامین مناسبی اخذ گردد و قاضی با بررسی ادعای خوانده و پرونده مطروحه، تصمیم می گیرد که آیا ادعای خوانده با واقعیت منطبق است یا خیر؟

در صورت پذیرش ادعای خوانده، از خواهان تامین مناسب اخذ می گردد. پذیرش ایراد طرح دعوای واهی از این منظر حائز اهمیت است که امروزه دستگاه قضایی ما با حجم زیادی از پرونده ها مواجه میگردد که صرفا برای اطاله دادرسی مطرح گردیده اند بنابراین طرح این ایراد در مرحله بدوی میتواند از حجم پرونده های واهی جلوگیری نماید در واقع تامین دعوای بی اساس تامینی است که خواهان به دادگاه می سپارد تا در صورتی که واهی و بی اساس بودن دعوا بعد از دادرسی مشخص شود، خوانده متضرر نشود.

قرار تامین دعوای واهی، اقدامی احتیاطی حسب تقاضای خوانده می باشد تا سوء استفاده از حق، موجب ضرر خوانده نگردد. مطابق اصل سی و چهارم قانون اساسی، دادرسی حق افراد است و همه افراد حق دارند برای رسیدن به مطالبات خود به دادگاه مراجعه کرده و دادخواهی نمایند. اما این حق، حقی مطلق نبوده و مدعی نمیتواند اعمال حق خویش را وسیله اضرار به غیر نماید. در این ارتباط ماده ١٠٩ قانون آیین دادرسی مدنی مقرر نموده است:

"در کلیه دعاوی مدنی اعم از دعاوی اصلی یا طاری و درخواستهای مربوط به امور حسبی به استثنای مواردی که قانون امور حسبی مراجعه به دادگاه را مقرر داشته است، خوانده می تواند برای تادیه خسارات ناشی از هزینه دادرسی و حق الوکاله که ممکن است خواهان محکوم شود از دادگاه تقاضای تامین نماید. دادگاه در صورتی که تقاضای مزبور را با توجه به نوع و وضع دعوا و سایر جهات موجه بداند، قرار تامین صادر می نماید و تا وقتی که خواهان تامین ندهد، دادرسی متوقف خواهد ماند و در صورتی که مدت مقرر در قرار دادگاه برای دادن تامین منقضی شود و خواهان تامین ندهد به درخواست خوانده قرار رد دادخواست خواهان صادر می شود.

تبصره - چنانچه بر دادگاه محرز شود که منظور از اقامه دعوا تاخیر در انجام تعهد یا ایذای طرف یا غرض ورزی بوده، دادگاه مکلف است در ضمن صدور حکم یا قرار، خواهان را به تادیه سه برابر هزینه دادرسی به نفع دولت محکوم نماید."

نکته مهم این است که حتما می بایست خوانده دعوا ایراد طرح دعوای واهی و اخذ تامین مناسب را تا قبل از جلسه اول دادرسی در قالب یک درخواست در دادگاه مطرح نماید. بنابراین دادگاه راساً اقدام به انجام این امر نمی نماید و انجام آن منوط به درخواست خوانده می باشد.

مطلب مرتبط: شرایط اخذ تامین از اتباع بیگانه

در صورتی که دادگاه با درخواست خوانده موافقت نماید و دستور پرداخت تامین به خواهان داده شود، اگر خواهان طی مهلت مقرر اقدام به پرداخت تامین ننماید، دادرسی متوقف می گردد و در صورتی که مهلت پایان پذیرد و خواهان تامین را نپردازد، به درخواست خوانده، دادگاه قرار رد دادخواست خواهان را صادر می نماید. نتیجه اینکه قرار تامین باید به خواهان ابلاغ شود و این مهلت از تاریخ ابلاغ شروع می شود و قرار صادره قابل شکایت نمی باشد. قابل ذکر است که اگر دادگاه احراز نماید که هدف خواهان از طرح دعوا صرفا اطاله دادرسی و غرض ورزی و تاخیر در انجام تعهد بوده است، خواهان را ضمن صدور حکم یا قرار، به پرداخت سه برابر هزینه دادرسی به نفع دولت محکوم می نماید.

لازم به توضیح است که در مرحله واخواهی نمیتوان ایراد طرح دعوای واهی را مطرح نمود چراکه واخواهی دعوای جدیدی نیست بلکه ادامه دعوای مرحله بدوی است و واخواه همان خوانده دعوای نخستین می باشد و اخذ تامین از واخواه خلاف اصل رعایت حقوق دفاعی است اما واخواه (خوانده دعوای بدوی) میتواند از دادگاه تقاضای اخذ تامین از واخوانده (خواهان دعوای بدوی) را نماید.

مطلب مرتبط: نحوه انجام تامین خواسته چگونه است؟

مستندات قانونی مرتبط با ایراد طرح دعوای واهی

صورتجلسه نشست قضائی استان اصفهان/ شهر گلپایگان مورخ ۱۳۹۴/۱۲/۱۹

آیا تبصره ماده 109 قانون آیین دادرسی مدنی منصرف از دعاوی اعسار است؟ به عبارت دیگر آیا تبصره ماده مزبور در کلیه دعاوی از جمله اعسار نیز قابل اعمال است یا خیر؟ یا اینکه در خصوص دعاوی اعسار، ماده 12 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی 1394 حاکم است؟

نظر هیئت عالی

تبصره ذیل ماده 109 قانون آیین دادرسی مدنی به طور عموم و اطلاق مشمول کلیه دعاوی از جمله اعسار می باشد و حکم مندرج در ماده قانونی نحوه اجرای محکومیت های مالی امری مجزی و متمایز از موضوع فوق بوده و نافی اعمال آن (تبصره ماده 109 قانون آیین دادرسی مدنی) نخواهد بود و از عمومات حاکم بر طرح هرگونه دعوای حقوقی او مبلغ جریمه مندرج در آن به صندوق دادگستری واریز می شود.

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 2122/95/7 شماره پرونده: 1253-1/127-95 تاریخ نظریه: 1395/08/24

در صورتی که خواهان طرح دعوی نموده و مطالبه اعسار نماید و با اعسار وی موافقت شود پس از جریان دعوی اصلی وی محکوم به بطلان گردد آیا دادگاه می تواند بابت دعوی واهی وی را محکوم به پرداخت خسارت نماید و یا در خاتمه دعوی می شود وی را محکوم به پرداخت هزینه دادرسی کرد؟

اولاً) صرف محکوم شدن خواهان به بی حقی دلیل بر واهی بودن دعوای وی نمی باشد و برابر تبصره ماده 109 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی چنانچه بر دادگاه محرز شود که منظور از اقامه دعوا تأخیر در انجام تعهد یا ایذاء طرف یا غرض ورزی بوده، دادگاه مکلف است در ضمن صدور حکم یا قرار، خواهان را به تادیه سه برابر هزینه دادرسی به نفع دولت محکوم نماید. ثانیاً) حکم به بطلان دعوای اصلی به معنای واهی بودن دعوای اعسار، آن هم بعد از پذیرش اعسار از سوی دادگاه، نمی باشد. ثالثاً) برابر ماده 511 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی هزینه دادرسی در صورتی از مدعی اعسار قابل دریافت است که در دعوای اصلی محکوم له واقع شود و در فرض سؤال چنین امری محقق نشده است. بنابراین، مطالبه این هزینه قانوناً میسر نیست.