نحوه نگارش مبایعه نامه خودرو چگونه است؟

نحوه نگارش مبایعه نامه خودرو

خرید و فروش خودرو در کنار خرید و فروش آپارتمان یکی از مهمترین معاملاتی است که امروزه در زندگی ما ایرانیان انجام می گیرد. بسیاری از کسانی که خودرویی را خریداری می کنند، قصد ندارند که تا آخر عمر از همان خودرو استفاده کنند بلکه برخی از افراد در فاصله کوتاهی از خرید خودرو آن را می فروشند و اقدام به خرید خودروی دیگری می کنند. علاوه بر تنوع خودروها، تنوع قیمتی هم میان آنها وجود دارد که بستگی به برند، مدل، کیفیت و سالم و یا تصادفی و یا معیوب بودن آنها دارد که از چند میلیون تا چند میلیارد ارزش داشته و مورد معامله قرار می گیرند. امروزه خودروهایی در بازار معامله قرار می گیرند که ارزش آنها بیش از خانه و آپارتمان های چند صد میلیونی است.

خرید و فروش خودرو در قالب مبایعه نامه (یا به قول معروف از طریق نوشتن قولنامه) صورت می گیرد. بسیاری از طرفین معامله، کمترین اطلاعاتی در زمینه شیوه صحیح نوشتن مبایعه نامه خودرو ندارند و به همین دلیل با مشکلات حقوقی و مالی سنگینی مواجه می شوند که در نتیجه برای حل و فصل آن سر از کلانتری و دادگاه در آورده و با انواع دعاوی و شکایت ها در قالب کلاهبرداری، فسخ قرارداد، خیانت در امانت، سرقت، الزام به فک پلاک، الزام به تنظیم سند و غیره مواجه خواهند شد که حاصلی جز خسارت و زیان روحی و اقتصادی برای طرفین در پی ندارد.

بیشتر اختلافات مربوط به معاملات خودرو، به زمان تنظیم قرارداد آن بر می گردد به نحوی که اگر با شیوه صحیح تنظیم و نوشتن مبایعه نامه و آثار قانونی شروط مندرج در آن آشنا باشید، خطرات و آسیب های کمتری متوجه شما چه به عنوان خریدار و چه به عنوان فروشنده خواهد بود. توصیه ما به شما عزیزان این است که قبل از هرگونه معامله ای و قبل از امضای قراردادی، از قبل با چند متخصص در زمینه خرید و فروش خودرو مشورت کنید.

یکی کارشناس رسمی دادگستری در حوزه خودرو و یا از یک صافکار و مکانیک حرفه ای مشاوره بگیرید و دوم اینکه برای تنظیم و نوشتن مبایعه نامه و یا قبل از امضاء زیر قراردادی که از قبل آماده شده است، با یک وکیل مجرب مشورت کنید تا مبادا با مشکلات و موانع حقوقی احتمالی مواجه شوید! و اگر با رعایت این موارد باز هم با مشکلی مواجه شدید، خوشبختانه حقوق و منافع شما در ضمن قرارداد حفظ و پیش بینی شده است و می توانید در مراجع قضایی از آن به نفع خودتان استفاده کنید.

مطلب مرتبط: تنظیم سند رسمی انتقال خودرو به چه صورت انجام می گیرد؟

بررسی و بازدید فنی خودرو

اولین گام پس از مذاکره حضوری یا تلفنی، بازدید خودرو است. به هیچ وجه خودتان به تنهایی خودرو را بازدید و بررسی نکنید. حتما از مشاوره و همراهی یک کارشناس خودرو استفاده کنید چون ریزه کاری های فنی آنقدر زیاد هستند که عدم توجه به آنها باعث ضرر و خسارت خواهد شد که با توجه به قیمت خودرو ممکن است این خسارت و زیان حتی تا چند صد میلیون تومان متغیر باشد.

میزان کارکرد خودرو که بعضاً از روی کیلومتر شمار آن قابل احراز است در قیمت خودرو موثر است. هر چند برخی افراد سودجو با دستکاری در کیلومتر شمار سعی می کنند خودروی خود را کم کار نشان داده تا بتوانند به قیمت گرانتری بفروشند. اما اگر به میزان کارکرد واقعی خودرو اطمینان ندارید راه های دیگری هم وجود دارد که با استفاده از تجربه یک نفر کارشناس خودرو یا مکانیک ماهر می توانید به واقعیت پی ببرید.

امروزه شیوه های مختلفی برای فروش خودرو اعم از درج آگهی در روزنامه همشهری، ثبت آگهی در وب سایت هایی مانند دیوار، شیپور و سایر سایت های پذیرش آگهی باعث شده افراد خیلی راحت تر و سریع تر از گذشته خودروی خود را بفروشند و خریداران هم از این شیوه های جدید و مدرن به واسطه امکان دیدن تصاویر خودرو و ملاحظه امکانات آن و قابلیت مقایسه آن استقبال می کنند.

متاسفانه یک سری افراد خلافکار و دزد و شیاد منتظر و در کمین آگهی های فروش خودرو از سوی مالکین حقیقی هستند و با شناسایی آنها و انجام مذاکرات تلفنی خود را مصرف کننده واقعی قلمداد کرده و با توسل به وسایل و رفتارهای متقلبانه سعی در ارتکاب جرم و کشاندن طعمه (فروشنده) در یک مکان یا موقعیت مناسب بوده تا بتوانند نقشه شوم خود را جامه عمل بپوشانند.

پس اگر تجربه و تبحر کافی در فروش خودرو ندارید توصیه می کنیم برای فروش خودرو از گزینه درج و ثبت آگهی در روزنامه یا سایر رسانه ها چشم پوشی کنید و کار فروش آن را به مراکز رسمی فروش خودرو و یا دفاتر فروش و بنگاه های معاملاتی معتبر عضو اتحادیه صنفی فروشندگان خودرو و دارندگان نمایشگاه ها بسپارید و خیال خودتان را از همه چیز راحت کنید.

مطلب مرتبط: هر آنچه باید در مورد فک پلاک خودرو بدانیم

چگونه مبایعه نامه بنویسیم؟

همانند سایر معاملات میان افراد، در نقل و انتقال و خرید و فروش خودرو نیز ابتدا فروشنده و خریدار باید قراردادی را میان خود تنظیم و امضاء کنند. مواردی مانند مشخصات کامل طرفین و مشخصات جامع و کامل خودروی موضوع معامله (مدل، رنگ، وسایل اضافی و موجود روی خودرو و ...)، تعهدات طرفین نظیر قیمت تمام شده، نحوه و مراحل پرداخت آن از سوی خریدار، زمان تحویل خودرو (به همراه بیمه شخص ثالث و کارت سوخت و ...) از سوی فروشنده به خریدار، توافق بر زمان و نحوه تعویض پلاک خودرو، تکلیف فروشنده به پرداخت تمامی بدهی های خودرو اعم از عوارض سالانه شهرداری (مخصوص سواری و وانت دو کابین) و مالیات (مخصوص همه وانت ها و سواری های کار) زمان حضور در دفترخانه و هر آنچه که عرف، جهت منافع هر دو طرف معامله ایجاب می کند باید در مبایعه نامه قید و به امضای آنها برسد.

ماده ۱- طرفین معامله یا متبایعین

به دو طرف یک معامله در زبان حقوقی می گویند متبایعین. فرقی نمی کند مرد باشند یا زن و همچنین فرقی نمی کند که جزء اشخاص حقیقی باشند یا حقوقی. تمام اطلاعات سجلی (شناسنامه ای) فروشنده و خریدار از روی اصل شناسنامه و کارت ملی باید در این قسمت وارد و تکمیل شود.

اولین اقدام اشتباه برای خریدار و یا فروشنده این است که اصل مدارک سجلی طرف مقابل را رویت نکند و همین کافی است که با اتهام خرید و فروش مال غیر پس از تنظیم قرارداد از سوی ذینفع مواجه شوند. حتما به عنوان یک خریدار، دقت کنید که فروشنده به عنوان اصیل (صاحب سند و مالک اصلی خودرو) طرف شما قرار گیرد و یا اینکه وکیل مالک است.

بیشتر بخوانید: نحوه تنظیم لایحه دفاعیه در دادگاه

ماده ۲- موضوع و مشخصات مورد معامله

مشخصات کامل و دقیق خودرویی که مورد معامله قرار می گیرد از هر جهت باید از روی کارت مشخصات خودرو و سند مالکیت در مبایعه نامه نوشته شود و دو طرف قرارداد نیز قبل از امضای قرارداد باید مشخصات فوق را با مدارک یاد شده مطابقت دهند تا اشتباهی رخ نداده باشد. از هرگونه تعجیل بی مورد و تنظیم غیرمحتاطانه امتناع کنید. حتی ما پیشنهاد می کنیم که در زمان انجام معامله از مشاوره و همراهی یک وکیل دادگستری نیز استفاده کنید تا به دلیل اشراف او به مسائل حقوقی قراردادها، با آسودگی خاطر زیر قرارداد را امضاء و اثر انگشت نمایید.

ماده ۳- ثمن معامله

هر مالی که مورد معامله و یا خرید و فروش قرار می گیرد یک ارزشی دارد که به وسیله پول ارزشگذاری می شود که به آن «ثمن معامله» گفته می شود. هر خودرویی که مورد خرید و فروش قرار می گیرد یک ارزشی دارد که در هنگام تنظیم مبایعه نامه، در ماده سه، کل ارزش و قیمت آن را باید به صورت حروفی و عددی، هم به ریال هم به تومان قید کنید.

شاید در زمان تنظیم قرارداد و در جلسه معامله، خریدار وجه نقد کافی نداشته باشد و بخواهد از چک به عنوان پیش پرداخت استفاده کند که بر همین اساس در صورت موافقت فروشنده به دریافت چک، باید در قسمت ثمن معامله و در بند دوم آن قید شود. از دریافت چک عادی و شخصی از اشخاص غریبه و ناآشنا خودداری کنید زیرا چک وسیله پرداخت ثمن معامله محسوب می شود و عدم پاس شدن چک و برگشت آن تاثیری در معامله ندارد مگر اینکه در هنگام تنظیم قرارداد شرط فسخ به نفع فروشنده بابت برگشت خوردن چک ها پیش بینی شود.

بهتر است که در قرارداد این گونه شرط کنید:

«در صورت پاس نشدن و برگشت خوردن هر یک از چک ها، فروشنده ظرف مدت یک ماه از تاریخ برگشت هر یک از آنها، اختیار فسخ قرارداد را دارد و ده درصد کل ثمن معامله به عنوان خسارت و وجه التزام از مبلغ پیش پرداخت رأسا توسط فروشنده ضبط می گردد و خریدار حق هرگونه اعتراضی را از خود سلب و ساقط نمود. همچنین خریدار تا زمان پاس شدن تمامی چک ها حق انتقال و واگذاری مورد معامله به غیر را از خود سلب و ساقط نموده است.»

ماده 4- شرایط معامله

مهمترین قسمت مبایعه نامه خودرو مربوط به شرایط معامله است. همین جا است که مثلا شرط می شود که ظاهر و باطن خودرو به رویت خریدار رسید و حق هرگونه اعتراضی را از خود سلب نمود و امثال این شرط و شروط ها که هر کسی که یک بار خودرویی را خریده یا فروخته باشد با آنها مواجه شده است. خصوصاً کسانی که پس از انجام معامله به دلیل کشف نقص و عیب اقدام به طرح دعوا یا شکایت علیه فروشنده کرده اند، می دانند که دقت و توجه به مفاد و شرایط معامله موضوع بسیار مهمی است.

هزینه نقل و انتقال و تسلیم بر عهده فروشنده است مگر اینکه در مبایعه نامه به نحو دیگری شرط شده باشد.

اگر فروشنده خودرو را در زمان تعیین شده به خریدار تسلیم نکند باید از عهده جبران خسارت قانونی (اجرت المثل) و یا خسارت قراردادی (وجه التزام) برآید.

اگر فروشنده از تسلیم و تحویل خودروی فروخته شده خودداری کند، خریدار می تواند ابتدا از طریق دادگاه محل وقوع عقد یا محل اقامت فروشنده، وی را الزام به تسلیم و تحویل مبیع (خودرو) نماید.

چنانچه به هیچ طریقی الزام او ممکن نباشد، خریدار ضمن حق فسخ معامله، می تواند تقاضای مطالبه و استرداد ثمن و مبلغی را که به فروشنده پرداخته است را بنماید.

ممکن است در قرارداد شرط شده باشد که خودروی موضوع معامله بدون تصادف و نقاشی می باشد و یا شرط شده که فاقد هرگونه نقص و عیب فنی می باشد. ولی پس از امضای قرارداد و تحویل آن به خریدار محرز می شود که گلگیر عقب سمت چپ تعویض شده است در این حالت خریدار باید فوراً ضمن ارسال اظهارنامه مبنی بر اعلام فسخ قرارداد، دادخواست تایید فسخ قرارداد را نیز به طرفیت فروشنده در دادگاه صالح طرح نماید.

مطلب مرتبط: هر آنچه باید در مورد تعویض پلاک خودرو بدانید

نکته قابل توجه این است که اگر در قرارداد چنانچه حق فسخ پیش بینی شده باشد اما پس از تحقق حق فسخ، کسی که شرط به نفع او شده، فعل یا عملی یا لفظی را بیان کند که دلالت بر اسقاط شرط نماید دیگر نمی تواند از حق فسخ استفاده کند (ماده ۲۴۵ قانون مدنی). برای مثال اگر خریدار بعد از اینکه متوجه شد گلگیر جلو سمت چپ قبلاً تصادف کرده و صافکاری و نقاشی شده است، خودش تصمیم بگیرد آن گلگیر را تعویض کند تا ظاهر بهتری داشته باشد، دیگر نمی تواند از حق فسخ قرارداد استفاده کند.

اگر در مبایعه نامه شرط شود که در صورت اثبات مستحق للغیر در آمدن خودرو، خریدار مستحق خسارت معادل قیمت روز آن است، این شرط معتبر و الزام آور است.

انعقاد هرگونه معامله ای نسبت به خودروی بازداشتی باطل است و تنظیم مبایعه نامه باعث انتقال مالکیت آن به خریدار نمی شود و خریدار نمی تواند فروشنده را ملزم به تنظیم سند رسمی انتقال آن به نام خود نماید.

کسانی که در مراکز خرید و فروش خودرو و توسط واحد قولنامه اقدام به معامله می کنند این مزیت را دارند که در همان زمان استعلام جرائم و تخلفات انجام می شود و خریدار با اطمینان معامله می کند.

وقتی که قصد دارید خودروی تان را جهت امانت در بنگاه معاملات خودرو برای فروش به امانت بگذارید ضمن دریافت رسید در آن حتما میزان کیلومتر را قید کنید و ذیل آن را از متصدی و مسئول قانونی بنگاه امضاء و اثر انگشت اخذ کنید.

اگر کسی خودرویی را با مبایعه نامه عادی بفروشد و به واسطه شرط فسخ در قرارداد پشیمان شده و مجدداً با فرد دیگری معامله کند عمل او از مصادیق جرم انتقال مال غیر است و صرف وجود شرط فسخ در قرارداد کافی برای معامله بعدی نیست. مگر اینکه قبلاً در دادگاه نسبت به فسخ معامله اقامه دعوی شود و در این خصوص رای صادر و تایید شود یا اینکه حداقل قبل از معامله دوم از سوی فروشنده اظهارنامه ای دال بر فسخ قرارداد به نشانی خریدار اول ارسال شود و از وی درخواست شود که جهت دریافت ثمن معامله نزد او بیاید یا شماره حسابی را معرفی کند.

مطلب مرتبط: هر آنچه باید در مورد فک پلاک خودرو بدانید

فروشنده باید قبل از حضور در دفترخانه نسبت به پرداخت سهم دارایی و عوارض شهرداری اقدام کند و برگ تسویه آن را به دفترخانه تسلیم کند. همچنین بعضی دیگر از هزینه های تشریفات قانونی مانند کارمزد دفتر اسناد رسمی یا هزینه تنظیم مبایعه نامه به عهده فروشنده است اما هزینه پلاک بر عهده خریدار می باشد.

اگر مبایعه نامه در بنگاه معاملات خودرو که عضو رسمی اتحادیه است تنظیم شده باشد، باید توجه کنید که متصدی و مسئول بنگاه نمی تواند بیش از تعرفه تعیین شده مطالبه حق الزحمه کند حتی اگر در قرارداد شرط شده باشد، اما برخی از بنگاه ها در قرارداد میزان حق الزحمه دریافتی را ذکر نمی کنند و به درج «حق الزحمه طبق تعرفه» اکتفا می کنند تا بعداً با اعتراض و شکایت طرفین قرارداد مواجه نشوند.

وقتی در مبایعه نامه به چنین جمله ای برخوردید «کلیه خیارات از جمله خیار غبن به هر عنوان ادعا و به هر میزان با اقرار طرفین به علم و اطلاع کامل نسبت به عرف بازار اسقاط گردید. موارد تقلب و تدلیس که به طور واضح و آشکار علت غبن باشد، مستثنی است.»

به این معنا است که هیچ یک از دو طرف قرارداد پس از امضای آن تحت هیچگونه وضعیت و حالتی اختیار برهم زدن و فسخ مبایعه نامه را ندارند مگر به واسطه کلاهبرداری و تدلیس و نیرنگ طرف مقابل اعم از خریدار و یا فروشنده. اگر می خواهید حق فسخ معامله پس از امضای قرارداد برای تان باقی بماند باید با توافق طرف مقابل روی این بند خط بکشید و در ذیل مبایعه نامه در قسمت توضیحات بنویسید که با توافق طرفین فلان بند و فلان ماده حذف گردید. در این حالت کلیه خیارات قانونی برای دو طرف باقی است و به وقتش می توانند از آن استفاده کنند.

وقتی خریدار بعد از تحویل خودرو و استفاده کوتاه از آن متوجه وجود عیب در آن شد، برای او خیار عیب محقق می شود و در این حالت دو راه دارد، یکی قبول خودرو معیوب به علاوه دریافت ارش (مابه التفاوت خودروی سالم و معیوب)، دوم فسخ معامله، پس خریدار نمی تواند هم ارش بگیرد و هم قرارداد را فسخ کند بلکه یکی از این دو را می تواند انتخاب کند.

متاسفانه در برخی از مبایعه نامه ها به صورت کلی ذکر می شود که خریدار از کم و کیف خودرو و کلیه عیوب ظاهری و پنهان آن مطلع است که در صورت درج چنین شرطی در قرارداد، باعث ساقط شدن حق خریدار در استفاده از خیار عیب می شود.

هیچگاه در قرارداد ننویسید « ... در صورت فسخ معامله، توسط یکی از طرفین، فسخ کننده روزانه مبلغ فلان ریال باید به طرف دیگر بپردازد.» زیرا این شرط از نوع خیار شرط است و چون برای استفاده از آن مدت تعیین نشده است مطابق ماده 401 قانون مدنی هم شرط و هم عقد باطل است.

نکته مهم دیگر اینکه اگر در مبایعه نامه شرط شود که تا زمان وصول چک ها، خودرو نزد خریدار امانت است (چیزی که خیلی مرسوم است در بین دلالان) این شرط خلاف مقتضای ذات عقد بیع است. زیرا با وقوع عقد، خودرو به ملکیت خریدار در می آید و شرط امانتی بودن مخالف عقد بیع است لذا هم شرط و هم عقد باطل است زیرا خریدار نمی تواند امانت دار مال خودش باشد.

حتی المقدور معاملات خود را از طریق دفاتر و نمایشگاه های خودرو که عضو رسمی اتحادیه صنف دارندگان نمایشگاه ها و فروشندگان اتومبیل هستند انجام دهید. یکی از مزایای انجام معامله در نمایشگاه هایی که عضو رسمی اتحادیه هستند این است که متصدی آنها باید حداقل تا ۵ سال نسبت به حفظ و نگهداری نسخه معاملات صورت گرفته اقدام کند تا در مواقع لزوم و نیاز مراجع قانونی نسبت به استعلام از آنها بتوانند پاسخگو باشند.

تعویض پلاک خودرو

پس از انعقاد قرارداد و امضای مبایعه نامه توسط خریدار و فروشنده و متصدی بنگاه و شهود، نوبت به تعویض پلاک خودروی موضوع معامله می رسد. معمولا در مبایعه نامه بخشی از ثمن معامله برای تعویض پلاک پیش بینی می شود که خریدار بایستی در هنگام تعویض پلاک و یا در زمان اخذ وکالت تعویض پلاک در دفترخانه اسناد رسمی به صورت نقد یا در قالب چک تضمین شده به فروشنده تسلیم نماید.

در مبایعه نامه حتما باید موعدی برای حضور طرفین قرارداد جهت حضور در یکی از مراکز تعویض پلاک خودرو پیش بینی شود و برای عدم حضور آن نیز بهتر است به صورت روزشمار خسارت و جریمه تاخیر انجام تعهد پیش بینی کرد تا طرفین خود را مکلف به انجام تعهدات قراردادی بنمایند.

اصل و قاعده و بهینه ترین روش آن است که فروشنده و خریدار، با حضور در مراکز تعویض پلاک و ارائه مدارک و مستندات اقدام به فک پلاک قبلی خودرو و نصب پلاک جدید برای خریدار کنند، در این مراکز ضمن ارائه خودرو به کارشناسان، باید مدارک لازم را ارائه کنند. مدارک ضروری برای تعویض پلاک عبارتند از:

• مدارک شناسایی فروشنده و خریدار (شناسنامه و کارت ملی)

• برگ سبز خودرو (سند مالکیت خودرو)

• بنچاق به نام فروشنده (سند قطعی منقول)

• برگ کمپانی

• معاینه فنی

• عوارض پرداخت شده شهرداری

• مدارک مربوط به احراز آدرس و محل سکونت خریدار (مانند سند منزل یا اجاره نامه با کد رهگیری، قبوض برق و تلفن متعلق به خریدار یا خانواده درجه یک)

اگر فروشنده به هر دلیلی امکان حضور در مرکز تعویض پلاک خودرو را ندارد می تواند در یکی از دفاتر اسناد رسمی حضور یافته و به خریدار وکالتنامه تعویض پلاک بدهد تا خریدار بدون نیاز به حضور او بتواند نسبت به تعویض پلاک و انتقال سند رسمی خودرو به نام خودش و یا هر شخص حقیقی و یا حقوقی دیگر اقدام کند.