بررسی جرم سرقت و مجازات آن براساس قانون مجازات اسلامی

سرقت چیست و مجازات آن کدام است؟

تعریف سرقت

مطابق با ماده ٢٦٧ قانون مجازات اسلامی سرقت عبارت است از ربودن مال متعلق به غیر.

انواع سرقت

مطابق با قانون مجازات اسلامی سرقت دو نوع است:

1.  حدی
2.  تعزیری

سرقت حدی

سرقت در صورتی که دارای تمام شرایط زیر باشد موجب حد است (حد به مجازاتی گفته می شود كه نوع، میزان و كیفیت آن در شرع تعیین شده است):

• شیء مسروق شرعاً مالیت داشته باشد.
• مال مسروق در حرز باشد. "حرز عبارت است از محل نگهداری مال به منظور حفظ از دستبرد"
• سارق هتک حرز کند.
• سارق مال را از حرز خارج کند.
• هتک حرز و سرقت مخفیانه باشد.
• سارق پدر یا جد پدری صاحب مال نباشد.
• ارزش مال مسروق در زمان اخراج از حرز، معادل چهار و نیم نخود طلای مسکوک باشد.
• مال مسروق از اموال دولتی یا عمومی، وقف عام و یا وقف بر جهات عامه نباشد.
• سرقت در زمان قحطی صورت نگیرد.
• صاحب مال از سارق نزد مرجع قضائی شکایت کند.
• صاحب مال قبل از اثبات سرقت سارق را نبخشد.
• مال مسروق قبل از اثبات سرقت تحت ید مالک قرار نگیرد.
• مال مسروق قبل از اثبات جرم به ملکیت سارق در نیاید.
• مال مسروق از اموال سرقت شده یا مغصوب نباشد.

نکته: در صورتی که مکان نگهداری مال از کسی غصب شده باشد، نسبت به وی و کسانی که از طرف او حق دسترسی به آن مکان را دارند، حرز محسوب نمی شود.

"هتک حرز عبارت از نقض غیر مجاز حرز است که از طریق تخریب دیوار یا بالا رفتن از آن یا باز کردن یا شکستن قفل و امثال آن محقق می شود."

هرگاه كسی مال را توسط مجنون، طفل غیر ممیز، حیوان یا هر وسیله بی اراده ای از حرز خارج كند مباشر محسوب می شود و در صورتی که مباشر طفل ممیز باشد آمر حسب مورد مشمول یكی از سرقت های تعزیری است. (مباشر به شخصی گفته می شود که عمل مجرمانه ای را انجام دهد.)

مجازات سرقت حدی

حد سرقت به شرح زیر است:

1. در مرتبه اول، قطع چهار انگشت دست راست سارق از انتهای آن است، به طوری که انگشت شست و کف دست باقی بماند.
2. در مرتبه دوم، قطع پای چپ سارق از پایین برآمدگی است، به نحوی که نصف قدم و مقداری از محل مسح باقی بماند.
3. در مرتبه سوم، حبس ابد است.
4. در مرتبه چهارم، اعدام است هر چند سرقت در زندان باشد.

مطلب مرتبط: نحوه اجرای مجازات حبس در قانون مجازات اسلامی

سرقت تعزیری

در صورتی كه سرقت فاقد حتی یكی از شروط ذكر شده در سرقت حدی باشد، سرقت تعزیری است.

مجازات سرقت تعزیری

هرگاه سرقت جامع شرایط حد نباشد ولی مقرون به تمام پنج شرط ذیل باشد مرتکب از پنج تا بیست سال حبس و تا (۷۴) ضربه شلاق‌ محکوم می‌گردد:

1. سرقت در شب واقع شده باشد.
2. سارقین دو نفر یا بیشتر باشند.
3. یک یا چند نفر از آنها حامل سلاح ظاهر یا مخفی بوده باشند.
4. از دیوار بالا رفته یا حرز را شکسته یا کلید ساختگی به کار برده یا اینکه عنوان یا لباس مستخدم دولت را اختیار کرده یا بر خلاف حقیقت خود ‌را مامور دولتی قلمداد کرده یا در جایی که محل سکنی یا مهیا برای سکنی یا توابع آن است سرقت کرده باشند.
5. در ضمن سرقت کسی را آزار یا تهدید کرده باشند.

نکات حقوقی مهم مرتبط با جرم سرقت

• تکلیف رد مال در بزه سرقت، عهده سارق است و به خریدار مال مسروقه تسری ندارد.
• کلید انداختن به قفل درب منزل دیگری به‌ قصد سرقت، مصداق بزه شروع به سرقت محسوب نمی‌شود.
• سهل‌انگاری در انجام وظیفه نگهبانی منتهی به سرقت، مصداق بزه خیانت در امانت محسوب نمی‌شود.
• برداشت پول از صندوق مغازه توسط شاگرد، مصداق بزه خیانت‌ در امانت است نه سرقت.
• 1- اجتماع هتک حرز و خارج کردن مال توسط سارق، شرط تحقق بزه سرقت حدی است. 2- شرط اجرای مجازات حد سرقت، مطالبه مال باخته است.
• مرجع صالح تجدیدنظر از حکم محکومیت به حد سرقت، دادگاه تجدیدنظر استان است.
• برداشتن پول از صندوق صدقه توسط فرد نیازمند، مصداق سرقت به معنی اخص نمی‌باشد.
• ارتکاب سرقت به دلیل اختلاف مالی با شاکی رافع مسئولیت کیفری نیست.
• ورود به عنف، مقدمه بزه سرقت مقرون به آزار بوده و فاقد مجازات مستقل است.
• خارج کردن جهیزیه از منزل مشترک بدون اجازه زوج، به علت فقدان عنصر روانی در رفتار زوجه، مصداق بزه سرقت نیست.
• برداشت غیرمجاز وجه از کارت بانکی آماده تحویل توسط کارگر خدماتی بانک، مصداق تعدد معنوی جرم است و نمی توان مرتکب را به دو عنوان سرقت و تحصیل مال از طریق نامشروع محکوم نمود و تنها به مجازات اشد محکوم می شود.
• 1- تحقق بزه سرقت مقرون به آزار مستلزم جراحت بر جسم خود مالباخته نبوده و جرح فرد دیگر حاضر در صحنه نیز برای تحقق شرط آزار کافی است. 2- تهدید و جرح با سلاح سرد در راستای سرقت مقرون به آزار، دارای مجازات مستقل نیست.
• در صورتی‌ که سارق با اتومبیل سرقتی تصادف کند و موجب بروز خسارت شود به‌ دلیل اینکه حادثه مذکور خارج از حیطه اختیار و اراده مالک واقع شده وی مسئولیتی در قبال زیان‌دیده ندارد.
• مسئولیت شرکا در رد اموال مسروقه، به نحو تساوی در هر شرکت در سرقت است.
• صرف واریز پول از کارت بانکی مسروقه به حساب بانکی متهم دلیل بر ارتکاب سرقت توسط وی نیست.