شرایط صحت عقد صلح چیست؟ ویژگی های آن کدام است؟

شرایط صحت عقد صلح چیست؟ ویژگی های آن کدام است؟

صلح در لغت بمعنای سازش و آشتی می باشد. در اصطلاح علم حقوق، عقد صلح به عقدی گفته می شود که مطابق با آن دو طرف در پیدایش یا از بین رفتن یک رابطه حقوقی با یکدیگر توافق می‌نمایند. مقنن در قانون مدنی تعریف دقیقی از عقد صلح ارائه ننموده است، اما در ماده ۷۵۲ قانون مدنی در ارتباط با این عقد چنین بیان نموده است: «صلح ممکن است یا در مورد رفع تنازع موجود و یا جلوگیری از تنازع احتمالی در مورد معامله و غیر آن واقع شود.» به طرفین عقد صلح مصالح (کسی که مالی را به عنوان عقد صلح به دیگری می دهد) و‌ متصالح (کسی که این عقد را قبول می نماید) گفته می شود. در مقاله حاضر سعی می گردد به تفصیل در ارتباط با شرایط صحت عقد صلح پرداخته شود.

مطلب مرتبط: عقد صلح چیست؟ انواع آن کدام است؟

شرایط صحت عقد صلح

جهت صحت عقد صلح لازم است که شرایط ذیل موجود باشد:

۱) در عقد صلح همانند سایر عقود می بایست طرفین دارای اهلیت باشند. فلذا صلح از سوی مجنون و‌ صغیر غیرممیز باطل است و‌ صلح از سوی سفیه و‌ صغیر ممیز غیرنافذ بوده و‌ منوط به تنفیذ ولی یا سرپرست قانونی آنان می باشد. ناگفته نماند در صورتی که صلح، معوض باشد طرفین می بایست اهلیت کامل داشته باشند اما در صلح غیرمعوض، اهلیت ناقص تملک کننده کفایت می کند فلذا سفیه یا صغیر ممیز می توانند صلح بلاعوض را قبول نمایند. ماده ۷۵۳ قانون مدنی در ارتباط با صحت عقد صلح بیان نموده است:

«برای صحت صلح طرفین باید اهلیت معامله و تصرف در مورد صلح داشته باشند.»

مطلب مرتبط: معامله فضولی چیست و شرایط حاکم بر آن کدام است؟

۲) برای صحت عقد صلح، می بایست جهت عقد مشروع باشد. در صورت نامشروع بودن جهت و تصریح در زمان انجام معامله، عقد باطل خواهد بود. ماده ۷۵۴ قانون مدنی عنوان نموده است: «هر صلح نافذ است جز صلح بر امری که غیر ‌مشروع باشد.»

مطلب مرتبط: نامشروع بودن جهت معامله چیست؟

۳) نکته دیگر آنکه مورد صلح می بایست دارای منفعت عقلایی، مالیت و‌ مشروع باشد. فلذا عقد صلح نسبت به مالی که منفعت عقلایی یا مالیت نداشته و‌ یا آنکه نامشروع باشد، باطل خواهد بود.

۴) جهت انعقاد این عقد همانند سایر عقود، می بایست طرفین عقد دارای قصد انشاء بوده و نسبت به انجام معامله نیز رضایت داشته باشند. در صورت فقدان قصد انشاء، عقد صلح باطل بوده و در صورت عدم رضایت هر یک از طرفین، عقد صلح غیرنافذ خواهد بود. ماده ۷۶۳ قانون مدنی اشعار داشته است: «صلح به اکراه نافذ نیست.»

۵) موضوع صلح می بایست در زمان انجام صلح، موجود باشد در غیر اینصورت عقد صلح، باطل خواهد بود. این موضوع در ماده ۷۶۷ قانون مدنی بدین نحو بیان شده است: «اگر بعد از صلح معلوم گردد که موضوع صلح منتفی بوده است صلح باطل است.»

مطلب مرتبط: آثار عقد صلح در رابطه طرفین چیست؟

۶) مورد صلح می تواند عین باشد مانند یک اتومبیل در مقابل یک خانه، هم چنین مورد صلح می تواند منفعت یک مال باشد و‌ یا آنکه دین یا حق باشد مانند آنکه فردی طلب خود را از فردی به فرد دیگر صلح نماید.

یکی از نکات مهم و قابل اشاره در صحت عقد صلح، بحث علم تفصیلی یا علم اجمالی نسبت به مورد صلح است. گروهی از فقیهان معتقدند که مورد صلح می بایست معلوم باشد و‌ نسبت به آن علم تفصیلی وجود داشته باشد والا عقد باطل است. اما با تدقیق در ماده ۷۶۶ قانون مدنی، مشخص می گردد که علم تفصیلی نسبت به مورد صلح لازم نیست. ماده ۷۶۶ قانون مدنی بیان داشته است:

«اگر طرفین به طور کلی تمام دعاوی واقعیه و فرضیه خود را به صلح خاتمه داده باشند کلیه دعاوی داخل در صلح محسوب است اگرچه منشاء دعوی در حین صلح معلوم نباشد مگر اینکه صلح به حسب قرائن شامل آن نگردد.»

مطابق با ماده فوق مشخص می گردد که طرفین عقد صلح این حق را خواهند داشت تا تمامی دعاوی خود اعم از واقعی یا فرضی را با صلح خاتمه دهند حتی در فرضی که منشاء آن دعوا در زمان انعقاد عقد صلح مشخص نباشد. بطور معمول نیز مشاهده می گردد که در عقد صلح، مورد صلح، تفصیلاً معلوم نمی باشد. ناگفته نماند که این مورد بمعنای این نیست که مورد صلح باید مجهول باشد بلکه مورد صلح همانند سایر عقود می تواند در زمان عقد برای طرفین معلوم یا مجهول باشد اما حتما لازم است که معین باشد و‌ تردید در آن باعث بطلان عقد خواهد بود.

۷) احوال شخصیه اعم از حق حضانت، حق زوجیت و ... اصولاً نمی توانند موضوع عقد صلح باشند. اما سقوط دعاوی مربوط به احوال شخصیه با صلح ممکن می باشد. طرفین عقد صلح می توانند در خصوص الزام انفاق به زوجه و یا خویشاوندان صلح نمایند اما نمی بایست میزان نفقه آینده، کمتر از هزینه های متعارف زندگی مستحقان نفقه باشد بطوری که باعث سقوط حق نفقه گردد.

۸) همانگونه که عرض گردید، صلح یک عقد است حتی اگر موضوع آن با یک اراده نیز قابلیت تحقق داشته باشد فی الواقع اگر بطور مثال فسخ قراردادی بصورت صلح درآید، می بایست مورد تراضی طرفین قرار گیرد.