شرایط درخواست فرزندخواندگی چگونه است؟

شرایط درخواست فرزندخواندگی

فرزندخواندگی به معنای این است که زن و شوهر و یا دختر یا زن مجرد، فرد دیگری را که فرزند واقعی آنها نیست، به سرپرستی قبول کنند و همه هزینه های تربیت، نگهداری و ... وی را بپردازند. مقنن در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۲، در خصوص این مورد، مقررات ویژه ای را وضع نموده است. در مقاله حاضر سعی می گردد به تفصیل در خصوص درخواست فرزندخواندگی پرداخته شود.

فردی که خواهان طرح درخواست فرزندخواندگی است می بایست در وهله اول برای تشکیل پرونده، درخواست خود را به سازمان بهزیستی تقدیم نماید. سازمان بهزیستی مکلف است که وفق ماده 11 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، حداکثر ظرف دو ماه این درخواست را بانضمام نظریه کارشناسی خود، به دادگاه ارسال نماید، دادگاه با بررسی جمیع مدارک تصمیم مقتضی خود را مبنی بر قبول یا رد آن درخواست، اعلام می دارد. ناگفته نماند که مستند به بند 16 ماده 4 قانون حمایت خانواده و ماده 32 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، دادگاه خانواده محل اقامت درخواست کننده، صلاحیت ذاتی رسیدگی به این دعوا را دارد. مورد دیگر آنکه مقنن شرایط ویژه ای را برای متقاضی درخواست فرزندخواندگی در نظر گرفته است که این شرایط عبارتند از:

1- اگر زن و شوهر متقاضی درخواست فرزندخواندگی می باشند، یکی از آنها می بایست حداقل ۳۰ سال سن داشته باشد. در خصوص دختر و زن مجرد نیز این شرط سنی وجود دارد. (دختر و زن مجرد فقط می توانند سرپرستی  فرزند دختر را قبول نمایند)

2- متقاضی یا متقاضیان درخواست فرزندخواندگی حتما می بایست از اتباع ایرانی باشند.

3- وفق ماده ۱۴ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، دادگاه در صورتی حکم سرپرستی صادر می نماید که درخواست کننده سرپرستی، بخشی از اموال یا حقوق خود را به کودک یا نوجوان تحت سرپرستی تملیک کند. تشخیص نوع و میزان مال یا حقوق مزبور با دادگاه است. در مواردی که دادگاه تشخیص دهد اخذ تضمین عینی از درخواست کننده ممکن یا به مصلحت نیست و سرپرستی کودک یا نوجوان ضرورت داشته باشد، دستور اخذ تعهد کتبی به تملیک بخشی از اموال یا حقوق در آینده را صادر و پس از قبول درخواست کننده و انجام دستور، حکم سرپرستی صادر می‌کند.

4- تقیّد به انجام واجبات و ترک محرمات

5- عدم محکومیت جزائی موثر با رعایت موارد مقرر در قانون مجازات اسلامی

6- تمکن مالی

7- عدم حجر

8- سلامت جسمی و روانی لازم و توانایی عملی برای نگهداری و تربیت کودکان و نوجوانان تحت سرپرستی

9- نداشتن اعتیاد به مواد مخدر، مواد روانگردان و الکی

10- صلاحیت اخلاقی

11- عدم ابتلاء به بیماری‌های واگیر و یا صعب‌العلاج

12- اعتقاد به یکی از ادیان مصرح در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

دادگاه رسیدگی کننده به درخواست فرزندخواندگی با بررسی تمامی موارد فوق، اگر متقاضی یا متقاضیان را واجد شرایط لازم تشخیص دهد، در وهله اول قرار سرپرستی آزمایشی شش ماهه را صادر نموده و این قرار را به متقاضی، سازمان بهزیستی و دادستان ابلاغ می کند. پس از این مدت، در صورت استمرار شرایط فوق، دادگاه مطابق با اعلام نظر سازمان بهزیستی و هم چنین مطابق با مواد ۱۴ و ۱۵ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، حکم سرپرستی را صادر می نماید.

مطلب مرتبط: آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست

نکات مهم در خصوص درخواست فرزندخواندگی

1- در پذیرش سرپرستی جهت فرزندخواندگی اولویت به ترتیب ذیل می باشد:

الف) در ابتدا اولویت با زن و شوهر بدون فرزند است و بعد از آنها اولویت با زنان و دختران بدون شوهر و فرزند و النهایه زن و شوهر دارای فرزند. (تبصره 3 ماده 5 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست)

ب) در مرتبه بعدی، کسانی که طفلی را یافته اند و ادعای آنها در دادگاه ثابت شده است، در اولویت واگذاری سرپرستی می باشند.

ج) در نهایت کسانی که با دلایل موجه سرپرستی کودک یا نوجوانی را حداقل یک سال قبل از سپردن به سازمان بهزیستی عهده دار بوده اند، دارای اولویت می باشند.

بیشتر بخوانید: نمونه رای صدور حکم فرزندخواندگی

2- پس از آنکه حکم قطعی سرپرستی صادر گردید، حکم صادره به اداره ثبت احوال و‌ اداره بهزیستی ابلاغ می شود. با ابلاغ این حکم، اداره ثبت احوال می بایست مندرجات موجود در حکم سرپرستی را در شناسنامه زوجین سرپرست یا سرپرست کودک یا نوجوان تحت سرپرستی وارد نماید مضاف بر آنکه می بایست شناسنامه جدیدی برای کودک یا نوجوان تحت سرپرستی با درج نمودن نام و‌ نام خانوادگی زوجین سرپرست یا سرپرست صادر نماید و هم چنین نام و نام خانوادگی والدین واقعی در صورت مشخص بودن و مفاد حکم سرپرستی در شناسنامه درج می گردد. (مطابق با ماده 22 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست)

لازم به توضیح است که کودک یا نوجوانی که به سرپرستی گرفته شده است، میتواند گذرنامه اخذ نموده و از کشور خارج شود به شرط آنکه موافقت سرپرست و دادستان اخذ شود. دادستان وفق ماده ۲۳ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، بعد از نظریه کارشناس سازمان بهزیستی، با در نظر گرفتن مصلحت کودک یا نوجوان، تصمیم مقتضی را اتخاذ می نماید.

3- حکم فرزندخواندگی تحت شرایط ذیل از بین می رود:

الف) در صورتی که سرپرست منحصر یا سرپرستان این تقاضا را بدان جهت مطرح نمایند که سوء رفتار کودک یا نوجوان برای هر یک از آنان غیرقابل تحمل باشد.

ب) اگر کودک پس از رشید شدن با سرپرست منحصر یا سرپرستان خود توافق نماید.

ج) در صورت مشخص شدن پدر یا مادر یا جد پدری کودک یا نوجوان و یا وصی منصوب از سوی ولی قهری در صورتی که صلاحیت لازم برای سرپرستی را ولو با ضم امین یا ناظر از سوی دادگاه داشته باشند.

د) در صورتی که هر یک از شرایطی که برای درخواست فرزندخواندگی ذکر شد نیز از بین برود، حکم فرزندخواندگی زائل می شود. (مستنبط از ماده ۲۵ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست)

4- اگر سرپرست یا سرپرستان کودکی که حضانت وی با آنهاست، فوت نمایند یا طلاق گیرند، حضانت طفل به یکی از زوجین یا شخص ثالثی واگذار می شود. وفق ماده ۲۰ قانون فوق الاشاره، در صورتی که کودک بالغ باشد، حتما می بایست نظر او در این خصوص اخذ شود.

مطلب مرتبط: آثار سرپرستی کودک یا نوجوان بی سرپرست چیست؟

5- مساله مهم دیگری که میتوان در خصوص بحث درخواست فرزندخواندگی مطرح نمود آن است که آیا اساساً سرپرست می تواند با فرزندخوانده خود ازدواج کند یا خیر. در این مورد اتفاق نظری میان حقوقدانان و فقیهان وجود ندارد. مقنن در ماده 26 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، این مورد را ممنوع اعلام دانسته است مگر آنکه به مصلحت فرزندخوانده تشخیص داده شود اما در رویه قضایی، محاکم ازدواج سرپرست با فرزندخوانده را خلاف مصلحت فرزندخوانده می دانند.