تصفیه ترکه متوفی در صورت قبول وراث

تصفیه ترکه متوفی در صورت قبول وراث

اگر مقدار دیون و بدهی های متوفی مشخص و از ماترک متوفی (اموال بجای مانده از متوفی) پرداخت شود و مواردی که مطابق با وصیت متوفی از اموال و دارایی های وی خارج شود، به این عمل تصفیه ترکه گفته می شود. مطابق با ماده 260 قانون امور حسبی: «مقصود از تصفیه ترکه تعیین دیون و حقوق بر عهده متوفی و پرداخت آنها و خارج کردن مورد وصیت از ماترک است.» در مقاله حاضر سعی می گردد به تفصیل در ارتباط با تصفیه ترکه متوفی در صورت قبول آن از سوی ورثه مطابق با قانون مدنی و نیز قانون امور حسبی پرداخته شود.

مطلب مرتبط: تصفیه ترکه به چه معناست؟

تصفیه ترکه متوفی در صورت قبول ورثه

زمانی که ترکه متوفی به ورثه منتقل می شود، ورثه بوسیله آن، بصورت ضمنی متعهد می شوند که تمامی تعهدات و دیون‌ متوفی را که به ترکه او تعلق گرفته است، پرداخت نمایند با قبول ترکه از سوی وراث، طلب طلبکاران از ماترک ساقط نمی شود. هر یک از وراث مطابق با قوانین و مقررات موجود، مسئول بوده تا به نسبت سهم الارث خود، دیون متوفی را پرداخت نمایند. در صورتی که آنها جاهل بر مقدار دیون و تعهدات متوفی باشند و با این تصور که ماترک بجای مانده کافی بر پرداخت دیون است، آن را بپذیرند، می توانند در دادگاه صالح ثابت کنند که دیون متوفی بیش از ترکه او بوده و یا آنکه بعد از فوت متوفی، ماترک بدون تقصیر آنها تلف شده و از بین رفته است و الباقی ترکه کافی برای پرداخت بدهی های متوفی نخواهد بود. ماده ۲۴۸ قانون امور حسبی در این خصوص بیان داشته است:

«در صورتی که ورثه ترکه را قبول نمایند هر یک مسئول اداء تمام دیون به نسبت سهم خود خواهند بود مگر اینکه ثابت کنند دیون ‌متوفی زاید بر ترکه بوده یا ثابت کنند که پس از فوت متوفی ترکه بدون تقصیر آنها تلف شده و باقیمانده ترکه برای پرداخت دیون کافی نیست که در این ‌صورت نسبت به زائد از ترکه مسئول نخواهند بود.»

حال اگر میزان دارایی و وضعیت مالی متوفی و یا میزان بدهی های وی معلوم نباشد، مطابق با ماده ۲۴۱ قانون امور حسبی، امین غایب و قیم محجور، بدلیل آنکه این نوع قبول ترکه بطور مطلق فایده ای برای قیم و محجور ندارد، نمی توانند ترکه و دیون را بصورت مطلق قبول کنند. ماده ۲۴۱ قانون امور حسبی اشعار داشته است:

«قیم محجور و امین غائب نمی توانند ترکه و دیون را بطور مطلق قبول نمایند ولی می توانند مطابق صورت تحریر ترکه قبول کنند.»

بیشتر بخوانید: سهم الارث طبقه اول وراث به چه میزان است؟

نحوه اعلام قبول ترکه توسط وراث 

قبول ترکه توسط وراث به دو صورت ذیل انجام می گیرد: 

1. قبول صریح

2. قبول ضمنی 

در قبول صریح ورثه مطابق با سند رسمی یا عادی، قبولی خود را به اطلاع دادگاه می رسانند اما در قبول ضمنی ورثه در ترکه اقداماتی را انجام می دهند که اراده آنها بر قبولی ترکه را بیان می نماید اقداماتی اعم از بیع، رهن، هبه و … . نکته مهم آنست که اقدامات وراث نمی بایست بطریقی انجام شود که با قبولی ترکه اشتباه شود بطور مثال اگر محصولات کشاورزی در معرض خراب شدن باشند و ورثه آنها را جمع آوری نمایند این عمل قبول ضمنی ترکه محسوب نمی شود. در این ارتباط ماده ۲۴۲ قانون امور حسبی عنوان داشته است:

«قبول ترکه ممکن است صریح باشد یا ضمنی.

قبول صریح آنست که بموجب سند رسمی یا عادی قبول خود را بدادگاه اطلاع بدهند.

قبول ضمنی آنست که عملیاتی در ترکه نمایند که کاشف از قبول ترکه و اداء دیون باشد از قبیل بیع و صلح و هبه و رهن و امثال آن که بطور وضوح ‌کشف از قبول ترکه نماید.»

همچنین ماده ۲۴۴ قانون امور حسبی بیان داشته است:

«اگر چیزی از ترکه در معرض تلف بوده یا حفظ آن محتاج به هزینه ‌ای باشد که متناسب با بهای آن نیست وارث می تواند آن را بفروشد و ‌این عمل قبول ضمنی ترکه محسوب نمی شود. و همچنین در صورتیکه برای هزینه کفن و دفن میت و هزینه ضروری دیگر فروش قسمتی از ترکه لازم باشد این عمل قبول ضمنی ترکه محسوب ‌نیست.»

نکته مهم دیگر در خصوص قبول ترکه آن است که اگر در مدت یک ماه از تاریخ اطلاع ورثه به فوت مورث، انجام رد ترکه به دادگاه اعلام نشود، این موضوع در حکم قبول ترکه بر ورثه می باشد. در این ارتباط شعبه اول دادگاه تجدیدنظر استان تهران طی دادنامه شماره 8809982163500072 مورخه 10-05-1394 بیان داشته است: «ورثه باید ظرف یک ماه از تاریخ فوت، رد ترکه را کتباً یا شفاهاً به اطلاع دادگاه برسانند که این اطلاع در دفتر مخصوص به ثبت برسد؛ در غیر اینصورت به نسبت سهم الارث خود مسئول اداء تمام دیون متوفی هستند.»

مساله مهم دیگر آن است که قبول یا رد ترکه می بایست بصورت قطعی اعلام شده و نمی توان آن را بصورت مشروط اعلام نمود. مگر آنکه در شرط قبول ترکه، طلبکاران شرط را قبول نمایند چراکه وضعیت ترکه می بایست روشن باشد وگرنه اگر ترکه در حال از بین رفتن باشد، مسئولیتی متوجه کسی نخواهد بود. مضاف بر آنکه اگر معلق علیه محقق نشود و شرطی انجام نشود، طلبکاران ضرر خواهند کرد. حال در شرایطی که احد از ورثه قبل از قبول ترکه، فوت نمایند، بدلیل آنکه وراث متوفی، قائم مقام قهری مورث خود هستند، سهم الارث وی قهراً به آنان منتقل شده و آنان می توانند ماترک بجای مانده را قبول یا رد نمایند. (ماده 245 قانون امور حسبی)