تصفیه ترکه به چه معناست؟

تصفیه ترکه چیست؟

تصفیه ترکه به معنای این است که زمانی که فردی فوت می کند، می بایست در درجه اول تمامی دیون و بدهی های متوفی از دارایی های او پرداخت گردد و هم چنین در وهله بعد می بایست مواردی که بر طبق وصیت نامه متوفی مشخص شده است به ترتیب انجام گیرد. ماده ٢٦٠ قانون امور حسبی مقرر میدارد:

"مقصود از تصفیه ترکه تعیین دیون و حقوق بر عهده متوفی و پرداخت آنها و خارج کردن مورد وصیت از ماترک است."

طرق انجام تصفیه ترکه:

الف) تصفیه ترکه در صورت قبول آن

ورثه متوفی با قبول ترکه، تعهد ضمنی می نمایند که تمامی دیون و تعهدات متوفی را که به ترکه او تعلق گرفته است، پرداخت نمایند. هر یک از ورثه به نسبت سهم خود مسئول پرداخت دیون متوفی می باشند.

اگر دیون متوفی مازاد بر ترکه باشد و ورثه از این موضوع اطلاع نداشته و آن را قبول کرده باشند، می توانند در دادگاه ثابت نمایند که دیون متوفی زائد بر ترکه بوده یا ثابت کنند که بعد از فوت متوفی بدون تقصیر آنان تلف شده و باقیمانده ترکه برای پرداخت کافی نیست و خود را از زیر بار بدهی زائد بر ترکه متوفی رها سازند.

ماده ٢٤١ قانون امور حسبی مقرر میدارد:

"قیم محجور و امین غایب نمی‌توانند ترکه و دیون را به طور مطلق قبول نمایند ولی می‌توانند مطابق صورت تحریر ترکه قبول کنند."

ماده ٢٤٢ قانون امور حسبی مقرر میدارد:

"قبول ترکه ممکن است صریح باشد یا ضمنی. ‌قبول صریح آن است که به موجب سند رسمی یا عادی قبول خود را به دادگاه اطلاع بدهند. قبول ضمنی آن است که عملیاتی در ترکه نمایند که کاشف از قبول ترکه و اداء دیون باشد از قبیل بیع و صلح و هبه و رهن و امثال آن که به طور وضوح کشف از قبول ترکه نماید."

ماده ٢٤٣ قانون امور حسبی مقرر میدارد:

"حفظ ترکه و جمع‌آوری درآمد و وصول مطالبات و به طور کلی اقدامات راجع به اداره ترکه، کاشف از قبول آن نخواهد بود."

مطالب مرتبط: نحوه رسیدگی به دعاوی ترکه در دادگاه

ب) تصفیه ترکه در صورت رد آن:

رد ترکه یعنی امتناع ورثه از تصفیه امور ترکه یعنی اداره کردن آن و تعهد به پرداخت دیون متوفی و وصول مطالبات آن. وراثی که ترکه را رد نمایند می بایست کتباً یا شفاهاً مورد رد را به دادگاه اطلاع داده، اطلاع آنها باید در دفتر مخصوصی در دادگاه به ثبت برسد و رد نباید معلق یا مشروط باشد.

ج) تصفیه ترکه در صورت قبول آن مطابق صورت تحریر ترکه

وراث میتوانند مطابق صورت تحریر ترکه، تصفیه ترکه را قبول نمایند که می بایست ظرف یک ماه از تاریخ فوت مورث به دادگاه صلاحیتدار اطلاع دهند که ترکه را طبق تحریر ترکه قبول دارند. ماده ٢٥٦ قانون امور حسبی مقرر میدارد:

"اطلاع مذکور فوق در صورتی مؤثر است که قبلاً ترکه تحریر شده یا بعداً تحریر شود."

مطلب مرتبط: چگونگی مطالبه ارث در دادگاه

د) تصفیه ترکه در صورت درخواست آن از دادگاه

ماده ٢٦١ قانون امور حسبی مقرر میدارد:

"وصی و هر یک از ورثه می‌توانند از دادگاه کتباً تصفیه ترکه را بخواهند."

ماده ٢٦٢ قانون امور حسبی مقرر میدارد:

"هرگاه بعضی از ورثه ترکه را قبول کرده باشند سایر ورثه نمی‌توانند تصفیه ترکه را بخواهند."

ماده ٢٦٣ قانون امور حسبی مقرر میدارد:

"دادگاه بخش پس از درخواست تصفیه منتهی تا یک هفته یک یا چند نفر را به سمت مدیر تصفیه معین می‌نماید و آنها تحت نظر دادرس امور تصفیه را انجام می‌دهند. و اگر اداره تصفیه در محل موجود باشد آن را به اداره نامبرده مراجعه می‌نمایند. ‌اداره تصفیه می‌تواند یک یا چند نفر را به سمت مدیر تصفیه معین نماید که تحت نظر آنها امور تصفیه را انجام دهند."

ماده ٢٦٤ قانون امور حسبی مقرر میدارد:

"در صورتی که متوفی وصی برای اداره اموال داشته باشد امر تصفیه به وصی واگذار می‌شود."

ماده ٢٦٧ قانون امور حسبی مقرر میدارد:

"پس از تعیین حقوق و دیون متوفی و پرداخت آن و اخراج مورد وصیت اگر از ترکه چیزی باقی بماند باقیمانده ترکه به ورثه داده می‌شود."

مطلب مرتبط: نحوه ابطال وصیت نامه در دادگاه

مستندات قانونی مرتبط با تصفیه ترکه

صورتجلسه نشست قضائی استان مازندران/ شهر گلوگاه مورخ ۱۳۹۷/۰۴/۲۸

آیا ورثه مازاد بر ترکه دارای تکلیف هستند؟ مسئولیت ورثه نسبت به دیون و تعهدات متوفی تا کجاست؟ در صورت رد ترکه از جانب وراث، آیا امکان دارد ورثه نسبت به مازاد دیون متوفی (دیون مازاد بر ماترک) تکلیف داشته باشند؟

نظر هیئت عالی

1- ورثه مطابق ماده 226 قانون امور حسبی مازاد بر ترکه تکلیفی ندارند. 2- مسئولیت ورثه نسبت به دیون و تعهدات مورثشان در حد ماترک و سهم الارثی است که دارا شده اند و در خصوص تعهداتی که قائم به شخص متوفی بوده، مسئولیتی ندارند. 3- در صورت ردّ ترکه از سوی وراث، تکلیفی نسبت به دیون و تعهدات متوفی ندارند.

صورتجلسه نشست قضائی استان ایلام/ شهر ایلام مورخ ۱۳۸۶/۰۸/۰۵

وضعیت حقوقی دیون متوفایی که وراث وی ترکه را قبول یا رد نکرده‌اند چگونه می‌تواند باشد (موضوعات مبتلا به): 1ـ مرجع قانونی پذیرنده قبول یا اعلام رد ترکه متوفی کجاست؟ 2ـ در صورت عدم اعلام آیا وراث در قبال دیون موروث خود مسئولیت دارند؟ 3ـ در صورت محکومیت وراث به پرداخت دیون متوفی در حق طلبکاران بدون مشخص بودن میزان ترکه نحوه اجرای حکم چگونه است؟ در صورت ابهام مرجع رفع ابهام از دادنامه کدام مرجع قضایی است؟

نظر هیئت عالی

ترکه وضعیت حقوقی خاص خود را داراست و به همین اعتبار وراث صرفاً متعاقب پرداخت دیون متوفی و ادای سایر واجبات مالی، مالک ماترک می‌شوند. در صورتیکه ورثه مطابق صورت تحریر ترکه، ترکه و دیون را قبول کنند باید ظرف مدت یک ماه از تاریخ فوت مورث این مطلب را به دادگاه عمومی حقوقی اطلاع دهند. مرجع قانونی پذیرش رد ترکه و اطلاع قبولی ترکه با توجه به مواد 249 و 250 قانون امور حسبی، دادگاه عمومی حقوقی است.

رد ترکه باید در مدت یک ماه از تاریخ اطلاع وراث به فوت مورث به عمل آید و اگر در مدت مزبور رد ترکه به عمل نیاید، عدم اعلام رد ترکه در حکم قبول ترکه است و در این صورت هر یک از وراث مسئول ادای دیون به نسبت سهم خود خواهند بود مگر اینکه ثابت کنند دیون مازاد بر ترکه بوده یا بعد از فوت مورث بدون تقصیر آنها تلف شده و باقیمانده ترکه برای پرداخت دیون کافی نیست، در این صورت نسبت به زاید از ترکه مسئول نخواهند بود (ماده 248 قانون امور حسبی).

چنانچه وراث متوفی ترکه را قبول کرده باشند ولی تحریر ترکه به عمل نیامده باشد در حدود ماده 248 قانون امور حسبی مسئولیت خواهند داشت. نحوه اجرای حکم در صورت محکومیت وراث به پرداخت دیون متوفی، به قدرالسهم از ماترک خواهد بود. مرجع رفع ابهام از رأی، دادگاه صادر کننده رأی است. بنابراین، نظر اکثریت تأیید می‌شود.