نحوه درخواست تصفیه ترکه

نحوه درخواست تصفیه ترکه

تصفیه ترکه در وهله اول به معنای مشخص نمودن اموال و دارایی‌های متوفی و بعد پرداخت بدهی‌های وی از محل اموال بجای مانده از او و سپس خارج نمودن مورد وصیت از ماترک بجای مانده می‌باشد بعد از انجام این امور، چنانچه اموالی باقیمانده باشد، مطابق با سهم‌الارث وراث، میان آنها تقسیم می‌گردد (مستنبط از ماده 260 قانون امور حسبی). در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، سعی می‌گردد به تفصیل در خصوص نحوه درخواست تصفیه ترکه پرداخته شود.

مطلب مرتبط: تصفیه ترکه متوفی در صورت قبول وراث

شرایط لازم جهت درخواست تصفیه ترکه

جهت طرح درخواست تصفیه ترکه لازم است که اولاً گواهی فوت متوفی و‌ گواهی انحصار وراثت ضمیمه دادخواست گردد. ثانیاً تحریر ترکه سابقاً صورت گرفته باشد و چنانچه انجام نپذیرفته، در حین تصفیه و پیش از هر عمل دیگری صورت پذیرد (مستنبط از ماده 266 قانون امور حسبی). ثالثاً تمامی ورثه، ترکه را رد نموده باشند چراکه اگر یکی از آنها هم ترکه را قبول نموده باشد، تصفیه ترکه بر عهده او خواهد بود نه دادگاه. رابعاً درخواست تصفیه ترکه فقط از طرف وراث یا وصی مطرح شده باشد. (مستنبط از ماده 261 قانون امور حسبی) 

رسیدگی به درخواست تصفیه ترکه همانند سایر امور حسبی، امری غیرترافعی است فلذا دعوا محسوب نمی‌شود اما می‌بایست در قالب دادخواست، به دادگاه عمومی حقوقی آخرین اقامتگاه متوفی تقدیم گردد. (وفق ماده 20 قانون آیین دادرسی مدنی)

مستفاد از ماده 261 قانون امور حسبی، وصی متوفی و هر یک از وراث او، می‌توانند درخواست تصفیه ترکه را در دادگاه صالح مطرح نمایند. دکتر کاتوزیان معتقدند که به غیر از افراد فوق‌الذکر، فرد دیگری حق طرح درخواست تصفیه ترکه را ندارد اما در مقابل دکتر امامی بیان داشته اند که ماده 261 قانون امور حسبی تمثیلی بوده و سایر افراد اعم از طلبکاران متوفی و ... نیز حق طرح درخواست تصفیه ترکه را دارند.

مطلب مرتبط: نحوه طرح دعوای تقسیم ترکه

نکات مهم در درخواست تصفیه ترکه

1- پس از ارجاع دادخواست تصفیه ترکه به دادگاه، ظرف یک هفته مدیر تصفیه تعیین می‌گردد حال اگر در آن منطقه، اداره تصفیه مستقر باشد، تصفیه ترکه به آنجا ارجاع داده می‌شود تا تحت نظر دادگاه، اقدام نمایند (مستنبط از ماده 263 قانون امور حسبی). نکته مهم و قابل توجه آن است که اگر متوفی، برای اداره اموال خویش، وصی تعیین نموده باشد، تصفیه ترکه نیز بر عهده وصی خواهد بود. (وفق ماده 264 قانون امور حسبی) 

اولین وظیفه مدیر تصفیه جهت تصفیه ترکه آن است که بررسی نماید که آیا تحریر ترکه انجام گرفته است یا خیر. اگر تحریر ترکه انجام نشده باشد، می‌بایست اقدامات لازم من باب آن صورت پذیرد چراکه مقدمه تصفیه ترکه، تحریر ترکه می‌باشد. (وفق ماده 266 قانون امور حسبی) 

دومین وظیفه مدیر تصفیه، پس از تحریر ترکه، دعوت از تمامی وراث، طلبکاران، موصی‌له و ... (همه افراد ذی‌نفع) و تشکیل جلسه و تنظیم صورت جلسه می‌باشد تا لسیت تمامی اموال و دارایی‌های بر جای مانده از متوفی تنظیم شده و اموال بر جای مانده به فروش رسانیده شده و دیون و بدهی‌های متوفی پرداخت گردد، مفاد وصیت متوفی اجرا شود و در آخر، اگر مالی باقی بماند، به نسبت سهم‌الارث میان ورثه تقسیم شود. نکته مهم و قابل توجه آن است که بدهی‌های متوفی می‌بایست به تایید مدیر تصفیه برسد و آن دسته از طلبکارانی که طلب آنها به تایید مدیر تصفیه نرسیده باشد، می‌بایست در دادگاه صالح، طرح دعوا نمایند و در صورتی که حکم به نفع آنها صادر گردد، می‌توانند به نسبت سهم‌الارث هر یک از وراث، به آنها مراجعه نموده و طلب خود را دریافت نمایند.

چنانچه فردی از نحوه عملکرد اداره تصفیه یا مدیر تصفیه، شکایت و اعتراضی داشته باشد، می‌بایست اعتراض خود را در دادگاهی که اداره تصفیه یا مدیر تصفیه را انتخاب نموده، مطرح نماید. (مستنبط از ماده 265 قانون امور حسبی)

2- ورثه متوفی با قبول ترکه، تعهد ضمنی می‌نمایند که تمامی دیون و تعهدات متوفی را که به ترکه او تعلق گرفته است، پرداخت نمایند. هر یک از ورثه به نسبت سهم خود مسئول پرداخت دیون متوفی می‌باشند. اگر دیون متوفی مازاد بر ترکه باشد و ورثه از این موضوع اطلاع نداشته و آن را قبول کرده باشند، می‌توانند در دادگاه ثابت نمایند که دیون متوفی زائد بر ترکه بوده یا ثابت کنند که بعد از فوت متوفی بدون تقصیر آنان تلف شده و باقیمانده ترکه برای پرداخت کافی نیست و خود را از زیر بار بدهی زائد بر ترکه متوفی رها سازند.

رد ترکه از سوی وراث بمعنای امتناع آنان از تصفیه امور ترکه یعنی اداره کردن آن و تعهد به پرداخت دیون متوفی و وصول مطالبات آن می‌باشد. وراثی که ترکه را رد نمایند می‌بایست کتباً یا شفاهاً مورد رد را به دادگاه اطلاع داده، اطلاع آنها باید در دفتر مخصوصی در دادگاه به ثبت برسد و رد نباید معلق یا مشروط باشد.

مساله مهم و قابل توجه آن است که وراث می‌توانند مطابق صورت تحریر ترکه، تصفیه ترکه را قبول نمایند که می‌بایست ظرف یک ماه از تاریخ فوت مورث به دادگاه صلاحیتدار اطلاع دهند که ترکه را طبق تحریر ترکه قبول دارند.

مطالب مرتبط: نحوه درخواست تحریر ترکه

3- همانگونه که فوقاً نیز عرض گردید، زمانی که وراث ترکه را قبول نمایند، اداره و تصفیه ترکه نیز بر عهده خود آنها خواهد بود و نمی‌توانند از دادگاه، تقاضای تصفیه ترکه را نمایند مگر آنکه هیچ یک از آنان مایل به قبول ترکه نباشد که در این حالت، تصفیه ترکه از سوی دادگاه انجام می‌گیرد. نکته مهم و قابل توجه آن است که حتی اگر برخی از وراث، ترکه را قبول نموده و برخی دیگر قبول ننموده باشند، آن دسته از وراثی که ترکه را قبول نکرده اند، نمی‌توانند تصفیه ترکه را از دادگاه بخواهند بلکه تصفیه ترکه بر عهده آن وراثی خواهد بود که ترکه را قبول نموده اند. (مستنبط از مواد 243 و 244 قانون امور حسبی)

4- مدیر تصفیه به فردی گفته می‌شود که توسط دادگاه در شرایطی انتخاب می‌شود که هیچ یک از ورثه، ترکه را قبول ننموده اند و در تصفیه ترکه به توافق نرسیده باشند اما مدیر ترکه به کسی گفته می‌شود که در زمانی که متوفی وارثی نداشته باشد و یا آنکه تنها وارث او، علاوه بر دریافت سهم‌الارث خود، طلب دیگری را مطالبه نموده باشد، انتخاب می‌شود.