نحوه پس گرفتن هدایای دوران نامزدی چگونه است؟

نحوه پس گرفتن هدایای دوران نامزدی

نامزدی یا همان وعده ازدواج، دورانی است که میان دو نفر به منظور ازدواج در آینده شکل می‌گیرد. فی‌الواقع نامزدی نوعی قرارداد است اما قراردادی، جایز که طرفین هر زمان که بخواهند می‌توانند آن را برهم زنند (مستنبط از ماده 1035 قانون مدنی). از آنجایی که ازدواج قراردادی مهم تلقی می‌گردد، فلذا مقنن این اختیار را به هر یک از زن و مرد اعطاء نموده است که تا آخرین لحظه پیش از جاری شدن خطبه عقد، از تصمیم خود منصرف شده تا از تشکیل خانواده‌ای متزلزل جلوگیری گردد. در طول دوران نامزدی، ممکن است هدایایی به‌وسیله هر یک از طرفین به طرف دیگر یا خویشاوندان آنها داده شده باشد. مطابق با مندرجات قانونی موجود و هم‌چنین بر حسب عرف و عادت، هدیه یک نوع هبه می‌باشد (هبه به‌معنای این است که شخصی به‌صورت مجانی مال خودش را به فرد دیگری تملیک می‌نماید. با انجام این هبه، فردی که مال را دریافت می‌نماید، مالک مال می‌شود و می‌تواند در آن هرگونه دخل و تصرفی نماید.). نکته مهم و قابل توجه آن است که در خصوص هدایای دوران نامزدی، قانونگذار مقررات خاصی را وضع نموده است که بر این اساس قوانین مربوط به هبه در مورد آنها اجرا نخواهد شد. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، سعی می‌گردد به تفصیل در خصوص نحوه پس گرفتن هدایای دوران نامزدی پرداخته شود.

استرداد هدایای دوران نامزدی

همانگونه که در ابتدای مقاله عرض گردید، مطابق با قوانین و مقررات جاری، در صورتی که رابطه نامزدی میان طرفین بهم بخورد، هر یک از نامزدها می‌توانند هدایایی را که به طرف مقابل داده‌اند، مطالبه نمایند. مقنن در این ارتباط مقرراتی را در مواد 1037 و 1038 قانون مدنی وضع نموده است. مطابق با دو ماده فوق‌الاشاره می‌بایست بیان گردد در صورتی که عین هدایا موجود باشد، هدیه‌دهنده در صورت بهم خوردن نامزدی می‌تواند عین آن را استرداد نماید اما اگر عین هدایا موجود نباشد یا تلف شده باشد، اگر هدیه از اشیای مصرف‌شدنی باشد مانند عطر، شیرینی و …، هدیه‌دهنده حق مطالبه قیمت آن را نخواهد داشت اما چنانچه هدیه از اموال مصرف‌نشدنی مانند ساعت، ماشین و … باشد، هدیه‌دهنده این حق را دارد که قیمت آن هدیه را مطالبه نماید.

ناگفته نماند که در مورد موارد فوق‌الذکر دو استثناء وجود دارد:

الف) اگر هدیه بدون تقصیر گیرنده، تلف شده باشد، هدیه‌دهنده در صورت مطالبه موظف است که در درجه اول تقصیر هدیه‌گیرنده را ثابت نماید. از آنجایی که هدیه‌گیرنده، مالک مال بوده و تصرفات مالکانه داشته است، اثبات تقصیر وی قدری دشوار خواهد بود که جهت تشخیص آن می‌بایست به عرف مراجعه نمود.

ب) اگر بهم خوردن نامزدی، بدلیل فوت یکی از نامزدها باشد، هدایا قابل مطالبه نخواهد بود. (مستنبط از ماده 1038 قانون مدنی)

نکته مهم و قابل توجه آن است که بعضاً اتفاق می‌افتد در طول دوران نامزدی، هر یک از نامزدها، هدایایی به شخص دیگری غیر از نامزد خود یا پدر و مادر او می‌دهند در خصوص آنکه آیا امکان پس گرفتن این هدایا نیز وجود دارد یا خیر، می‌بایست بیان گردد که با توجه به اینکه رابطه نامزدی از بین رفته و دیگر رابطه‌ای میان طرفین وجود ندارد، یعنی خصوصیتی در هدیه‌ای که به طرف دیگر یا پدر و مادر وی داده شده است، نیست می‌توان این هدایا را نیز قابل استرداد دانست.

مساله دیگری که می‌بایست در ارتباط با پس گرفتن هدایای دوران نامزدی بدان اشاره نمود این است که اگر یکی از نامزدها که هدیه‌ای دریافت نموده است، بدون علت موجه نامزدی خود را بهم زده باشد، از باب مسئولیت مدنی ضامن تلقی می‌گردد و طرف مقابل می‌تواند به‌عنوان خسارت و از جهت مسئولیت مدنی یا تسبیب، قیمت هدیه را مطالبه نماید حتی اگر آن هدیه در زمره اموال مصرف‌شدنی باشد که عادتاً نگاه داشته نمی‌شود.

مطلب مرتبط: تایید رجوع از هبه به چه معناست؟ و ارکان آن کدام است؟

آیا طرح دعوای پس گرفتن هدایای دوران نامزدی، مقید به مهلت خاصی است؟

مقنن سابقاً در ماده 1039 قانون مدنی، مدت مرور زمان دعوای پس گرفتن هدایای دوران نامزدی را دو سال از تاریخ بهم خوردن آن اعلام نموده بود. اما در قانون فعلی، بخش مرور زمان در دعاوی ناشی از بهم خوردن نامزدی حذف گردیده است. نکته مهم آن است که مطابق با نظریات بسیاری از علمای علم حقوق، وجود مرور زمان برای جلوگیری از تجدید خاطرات تلخ گذشته و جلوگیری از هرگونه سوء‌استفاده بسیار مفید می‌باشد و شایسته است که قانونگذار مجدداً تدابیری اتخاذ نماید تا در این دعوا، مرور زمان لحاظ گردد.

بیشتر بخوانید: شرایط ازدواج دختر بدون اذن پدر چیست؟

استرداد عکس‌های دوران نامزدی

قانونگذار شرایطی را مقرر نموده است که به‌موجب آن، در صورت بهم خوردن رابطه نامزدی، اگر هر یک از نامزدها عکس خود را به طرف دیگر داده باشد، می‌تواند آن را پس بگیرد چراکه عکس نیز نوعی هدیه بوده و قابل استرداد می‌باشد اما اگر عین عکس موجود باشد، صاحب عکس می‌تواند عکس را استرداد نماید و در صورت تلف شدن عکس، بهای آن قابل مطالبه خواهد بود.

استرداد نامه‌های دوران نامزدی

ممکن است که هر یک از نامزدها در طول این دوران یا پیش از آن، نامه‌هایی را به طرف مقابل داده باشد. در صورت بهم خوردن نامزدی، از آنجایی که نمی‌توان نامه را نوعی هدیه محسوب نمود و بر طبق نظر عرف، فردی که نامه را دریافت کرده، مالک آن محسوب می‌شود، فلذا امکان استرداد نامه‌های دوران نامزدی وجود ندارد هر چند که از نظر اخلاقی، به انجام این کار توصیه می‌شود. حال اگر آن فردی که نامه در ید اوست، از متن نامه‌ها سوءاستفاده‌ای نموده و ضرری را متوجه نویسنده نامه نماید، از باب مسئولیت مدنی، مسئول و مکلف به جبران خسارت خواهد بود.