همین که نکاح به طور صحت واقع شد، روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار می‌شود.
تفسیر ماده 1102 قانون مدنی:
1- برگزاری جشن عروسی تکلیف قانونی زوج نیست اما اگر در ضمن ازدواج تعهد نموده باشد صدور حکم بر الزام زوج به انجام تعهد بلااشکال است.
2- به محض وقوع عقد، مرد موظف است مهریه و نفقه زن را بپردازد.
زن و شوهر مکلف به حسن معاشرت با یکدیگرند.
تفسیر ماده 1103 قانون مدنی:
خانواده یک نهاد مقدس است که هم در شرع و هم در قانون، به حفظ آن بسیار تاکید شده است و زن و شوهر با رعایت پاره‌ای از اصول اخلاقی و ... می‌توانند پایه‌های زندگی مشترک خود را روز به روز مستحکم نموده و از بروز بسیاری از اختلافات جلوگیری نمایند. یکی از مهمترین مسائل در روابط میان زوجین، حسن معاشرت با یکدیگر می‌باشد یعنی اینکه هر دو طرف می‌بایست نسبت به یکدیگر خوش رفتار و خوش برخورد باشند و با حُسن خلق با یکدیگر رفتار نمایند.
زوجین باید در تشیید مبانی خانواده و تربیت اولاد خود به یکدیگر معاضدت نمایند.
تفسیر ماده 1104 قانون مدنی:
1- یکی از اصول مهم در حفظ اصول و مبانی خانواده، وفاداری هر یک از زوج و زوجه به یکدیگر می‌باشد که در تحکیم خانواده نقش بسزایی را دارد.
2- مطابق با نظر آقای دکتر صفایی، چنانچه هر یک از زوج یا زوجه اقدام به ایفای وظایف قانونی خود در مقابل دیگری نمایند، نمی‌توانند مطالبه دستمزد نمایند چراکه اقدام به ایفای تعهد و ادای دین نموده‌اند.
در روابط زوجین ریاست خانواده از خصایص شوهر است.
تفسیر ماده 1105 قانون مدنی:
1- مدیریت خانواده توسط مرد از قواعد مربوط به نظم عمومی می‌باشد و امکان توافق برخلاف آن وجود ندارد و توافق احتمالی بر آن باطل و فاقد منشأ قانونی است. زیرا ریاست خانواده از سوی مرد هم حق است هم تکلیف.
2- مطابق با نظر آقای دکتر صفایی، آثار ریاست زوج بر خانواده اعم است از: ولایت قهری وی بر فرزندان، پرداخت هزینه‌های زندگی مشترک، تعیین اقامتگاه زوجه (علی‌الاصول)، الزام زوجه به تمکین و ... .
بیشتر بخوانید: لزوم حسن معاشرت زوجین با یکدیگر به چه معناست؟
در عقد دائم نفقه زن به عهده شوهر است.
تفسیر ماده 1106 قانون مدنی:
1- نفقه مزیتی است که قانونگذار برای زوجه در نظر گرفته است. لذا در عقد دائم زوجه می‌تواند از شوهر خود نفقه مطالبه کند.
2- استحقاق زوجه به دریافت نفقه منوط به تمکین وی از همسر خود است. لذا نشوز زن مانع استحقاق نفقه است.
3- نفقه زن زمانی به شوهر واجب است که در عقد دائمی او به سر ببرد، لذا زن موقت واجب‌النفقه نمی‌باشد.
بیشتر بخوانید: تفاوت‌های نکاح دائم با نکاح موقت کدام‌اند؟
4- در نکاح موقت، زوج الزامی به پرداخت نفقه زوجه نخواهد داشت مگر آنکه الزام زوج به پرداخت نفقه بنابر توافق طرفین به صورت صریح یا ضمنی و یا بر حسب عرف، درج شده باشد.
مطلب مرتبط: نفقه چیست و در چه صورتی به زن نفقه تعلق می‌گیرد؟
(اصلاحی 19-08-1381)- نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نُقصان یا مرض.
تفسیر ماده 1107 قانون مدنی:
1- موارد ذکر شده در این ماده به صورت تمثیلی بوده، لذا هر چیزی که حسب عرف مورد نیاز زوجه باشد جزء نفقه است.
2- از ماده 1107 قانون مدنی چنین استنباط می‌گردد که ملاک مصادیق و میزان نفقه، وضعیت زن می‌باشد نه وضعیت اقتصادی مرد. لذا در ماده مذکور از عبارت خادم در صورت عادت و وضعیت و احتیاجات زن استفاده شده است. پس اگر زن از خانواده مُتمولی باشد، شوهر ناچاراً باید وسایل زندگی را متناسب با شأن و وضع اجتماعی و خانوادگی زوجه فراهم نماید.
مطلب مرتبط: نفقه چیست و در چه صورتی به زن نفقه تعلق می‌گیرد؟
3- گرچه نفقه زوجه یک حق مالی است و در حقوق ایران حق مالی اصولاً قابل اسقاط (در عالم حقوق، از بین بردن حق با یک اراده را اسقاط گویند.) است. اما در خصوص نفقه آینده زوجه که مربوط به نظم عمومی است امکان اسقاط نفقه آینده زوجه وجود ندارد.
4- تهیه اسباب و اثاثیه منزل قانوناً بر عهده زوج است اما در عرف زوجه اسباب و اثاثی بابت جهیزیه به منزل زوج می‌آورد و ممکن است لیست همه را در برگه‌ای بنویسد و از زوج امضاء بگیرد (سیاهه). مطابق با نظر اکثر حقوقدانان، داشتن رسید به تنهایی برای استرداد جهیزیه کافی نیست بلکه زوجه باید ثابت کند این اموال همچنان باقی و در منزل زوج موجود است.
هر‌گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود.
تفسیر ماده 1108 قانون مدنی:
1- زنی که بدون مانع مشروع از انجام وظایف زوجیت استنکاف ورزد را ناشزه گویند. فی‌الواقع نُشوز در زوجه عبارت است از اینکه زوجه از اطاعت زوج هر مقدار که واجب است خارج گردد.
مطلب مرتبط: تمکین زوجه به چه معناست؟ انواع آن کدام است؟
2- مواردی که زن با وجود نُشوز مستحق نفقه می‌باشد عبارت‌اند از (=موانع مشروع):
الف- استفاده از حق حبس (موضوع مواد 1085 و 1086 قانون مدنی)
ب- عذر موجه مانند عادت ماهانه، اِحرام، مُعتَکِف بودن در مساجد.
ج- خوف ضرر بدنی، مالی یا شرافتی (موضوع مواد 1115 و 1116 قانون مدنی)
د- ابتلای شوهر به امراض مُقاربتی (موضوع ماده 1127 قانون مدنی)
ذ- در صورتی که شوهر منزل مناسب با وضعیت زن برای سکونت وی اختیار نکند.
ی- در صورتی که حق تعیین منزل به زن داده شده باشد.
نفقه مطلقه رجعیه در زمان عده بر عهده شوهر است، مگر اینکه طلاق در حال نشوز واقع شده باشد لیکن اگر عده از جهت فسخ نکاح یا طلاق بائن باشد زن حق نفقه ندارد، مگر در صورت حمل از شوهر خود که در این صورت تا زمان وضع حمل حق نفقه خواهد داشت.
تفسیر ماده 1109 قانون مدنی:
1- دلیل استحقاق زوجه به نفقه مطابق با صدر ماده 1109 قانون مدنی آن است که پس از طلاق رجعی رابطه زوجیت به طور کامل قطع نشده و زن در حکم زوجه تلقی می گردد.
2- نظر به بخش اخیر ماده 1109 قانون مدنی، جنین در هر صورت حق نفقه دارد. از آنجا که سلامت جنین بستگی کامل به سلامت مادر و تغذیه وی دارد، نفقه نه تنها به مقداری که برای سلامت جنین ضرورت دارد، بلکه به میزانی که سلامت مادر و جنین را توأماً تامین کند باید از سوی زوج (پدر جنین) پرداخت شود.
(اصلاحی 19-08-1381)- در ایام عده وفات، مخارج زندگی زوجه عندالمطالبه از اموال اقاربی که پرداخت نفقه به عهده آنان است (در صورت عدم پرداخت) تأمین می‌گردد.
تفسیر ماده 1110 قانون مدنی:
از ظاهر ماده 1110 قانون مدنی، چنین برداشت می‌شود که علی‌الاصول زن در عده وفات، نفقه نخواهد داشت حتی اگر باردار باشد چراکه با فوت شوهر، رابطه زوجیت از بین می‌رود و زوج تکلیفی به پرداخت نفقه آینده زوجه ندارد. نکته قابل ذکر آن است که اموال مرد بعد از فوت، به وراث او انتقال می‌یابد و حکم به پرداخت نفقه ثابت نشده بر عهده متوفی، با حقوق ورثه در تضاد می‌باشد و نیازمند تذکر قانونی است اما از ظاهر قانون مدنی و هم‌چنین فتاوی معتبر، به نظر می‌رسد که پرداخت نفقه زوجه از سهم‌الارث جنین، اشکالی ندارد و آن‌چه که ایراد دارد، پرداخت نفقه زوجه از اصل ترکه است.
زن می‌تواند در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه به محکمه رجوع کند؛ در این‌صورت محکمه میزان نفقه را معین و شوهر را به دادن آن محکوم خواهد کرد.
تفسیر ماده 1111 قانون مدنی:
1- در صورتی که شوهر نفقه زن را پرداخت ننماید، زن بدواً می‌بایست از طریق دادگاه، الزام وی به پرداخت نفقه را بخواهد. در صورت عدم امکان الزام وی به تادیه نفقه، زن می‌تواند طلاق بگیرد.
مطلب مرتبط: نفقه چیست و در چه صورتی به زن نفقه تعلق می‌گیرد؟
2- در صورتی که زوجه، محجور بوده و اهلیت نداشته باشد، نمی‌تواند بطور مستقیم جهت مطالبه نفقه خویش، اقامه دعوا نماید و این اقدام (طرح دعوای مطالبه نفقه) می‌بایست توسط ولی یا قیم او (به نمایندگی از محجور) صورت پذیرد.
اگر اجرای حکم مذکور در ماده قبل ممکن نباشد مطابق ماده 1129 رفتار خواهد شد.
تفسیر ماده 1112 قانون مدنی:
این ماده در مقام بیان ضمانت اجرای عدم امکان الزام شوهر به تادیه نفقه است. ناگفته نماند دادگاه زمانی شوهر را به پرداخت نفقه زن ملزم می کند که اولاً رابطه زوجیت محرز باشد، ثانیاً شوهر نتواند امتناع زن از ادای وظایف زناشویی را ثابت نماید.
در عقد انقطاع زن حق نفقه ندارد مگر اینکه شرط شده یا آنکه عقد مبنی بر آن جاری شده باشد.
تفسیر ماده 1113 قانون مدنی:
گرچه زوجه در عقد منقطع نفقه ندارد اما طرفین می توانند ضمن عقد به پرداخت نفقه زوجه از سوی زوج شرط نمایند. در این صورت چنانچه زوج نفقه زوجه را پرداخت ننماید (امتناع ورزد)، زوجه می تواند الزام وی به پرداخت نفقه را از محکمه بخواهد. اگر الزام زوج به پرداخت نفقه ممکن نشد، می تواند مستند به ماده 1129 قانون مدنی الزام وی به بذل مدت را از دادگاه درخواست کند.
زن باید در منزلی که شوهر تعیین می‌کند سکنی نماید مگر آن که اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد.
تفسیر ماده 1114 قانون مدنی:
1- زوج می‌تواند اختیار تعیین منزل را در ضمن عقد نکاح و یا بعد از آن به زوجه اعطاء نماید.
2- واگذاری اختیار تعیین منزل به زوجه فی‌نفسه به معنای نادیده گرفتن حکم مقرر در ماده 1107 قانون مدنی از حیث تناسب منزل با شئونات زوجه نیست.
3- اگر حق تعیین مسکن مستقل با زن باشد، این موضوع در دعوای تمکین موثر است چراکه مرد موظف است با توجه به شرط مذکور و تعیین از طرف زن، ابتدا منزل مستقل را تهیه نماید تا دادگاه حکم به تمکین دهد.
4- چنانچه در ضمن عقد نکاح، حق انتخاب مسکن به زن داده شده باشد، اصولاً این حق تا پایان زندگی مشترک وجود دارد و با یک مرتبه استفاده از آن از بین نمی‌رود.
اگر بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی و یا مالی یا شرافتی برای زن باشد زن می‌تواند مسکن علی‌حده اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه بر عهده شوهر خواهد بود.
تفسیر ماده 1115 قانون مدنی:
1- در صورت وجود عذرموجه، زن برای ترک خانه شوهر، نیازی ندارد تا منتظر حکم دادگاه گردد، چراکه ممکن است سکونت موجب ورود زیان به وی گردد.
مطلب مرتبط: تمکین زوجه به چه معناست؟ انواع آن کدام است؟
2- در صورتی که سکونت در منزل مشترک وفق ماده 1115 قانون مدنی، متضمن ضرری اعم از جانی و ... برای زوجه باشد، او علاوه بر اختیار منزل جداگانه، مستحق دریافت نفقه نیز خواهد بود و زوج مکلف به پرداخت نفقه به وی می‌باشد.
در مورد ماده فوق مادام که محاکمه بین زوجین خاتمه نیافته محل سکنای زن به تراضی طرفین معین می‌شود و در صورت عدم تراضی محکمه با جلب نظر اقربای نزدیک طرفین منزل زن را معین خواهد نمود و در صورتی که اقربائی نباشد خود محکمه محل مورد اطمینان را معین خواهد کرد.
تفسیر ماده 1116 قانون مدنی:
در شرایطی که بودن زن در منزل شوهر، برای او خوف بدنی یا مالی یا شرافتی داشته باشد او این حق را دارد که در مسکن جداگانه ای زندگی کند تا زمانی که محاکمه میان زن و شوهر تمام نشده است، محل زندگی زن با توافق طرفین تعیین می شود و اگر طرفین در این خصوص توافقی نکنند، دادگاه با جلب نظر اقربای نزدیک طرفین، محل زندگی زن را تعیین می نماید و چنانچه به اقربا دسترسی نباشد دادگاه، خود اقدام به تعیین محل زندگی زن می نماید.
شوهر می‌تواند زن خود را از حرفه یا صنعتی که منافی مصالح خانوادگی یا حیثیات خود یا زن باشد منع کند.
تفسیر ماده 1117 قانون مدنی:
۱- اگر مردی بخواهد همسر خود را از اشتغال منع نماید، می‌بایست به دادگاه خانواده محل اقامت زوجه مراجعه نموده و دادخواست منع اشتغال همسر را مطرح نماید.
مطلب مرتبط: نحوه طرح دعوای منع اشتغال همسر
۲- دادگاه با بررسی معیارهای موجود در عرف و جامعه و هم‌چنین شرایط خانوادگی زوجین اعم از آنکه آیا شغل زن به گونه‌ای است که او را از تربیت و نگهداری فرزند یا فرزندانش غافل نماید یا خیر و ... تصمیم مقتضی را اتخاذ می‌نماید.
۳- در صورتی که حکم مبنی بر منع اشتغال زن صادر شود، مخاطب اجرای حکم، زوجه است نه سازمان یا اداره‌ای که زن در آنجا مشغول به فعالیت است. پس اگر زوجه حکم را اجرا ننماید، این امر قرینه‌ای بر عدم تمکین او می‌باشد و مرد می‌تواند دادخواست طلاق یا تجویز ازدواج مجدد را مطرح نماید. فلذا ارسال هرگونه دستور یا دادنامه برای کارفرما فاقد وجاهت قانونی است.
زن مستقلاً می‌تواند در دارایی خود هر تصرفی را که می‌خواهد بکند.
تفسیر ماده 1118 قانون مدنی:
قانونگذار شرایطی را مقرر نموده است که به موجب آن تمام دارایی‌های زوجه که در طول زندگی مشترک بدست آورده است مختص خود او بوده است و او این حق را دارد تا هر تصرفی را در اموال خود نماید و مرد حق دخالتی نخواهد داشت.
طرفین عقد ازدواج می‌توانند هر شرطی که مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر بنمایند مثل اینکه شرط شود هر‌گاه شوهر زن دیگر بگیرد یا در مدت معینی غائب شود یا ترک انفاق نماید یا بر علیه حیات زن سوء قصد کند یا سوء رفتاری نماید که زندگانی آنها با یکدیگر غیرقابل تحمل شود زن وکیل و وکیل در توکیل باشد که از اثبات تحقق شرط در محکمه و صدور حکم نهایی خود را مطلقه سازد.
تفسیر ماده 1119 قانون مدنی:
1- ممکن است ضمن عقد نکاح یا عقد لازم دیگر شوهر به زن وکالت در طلاق داده باشد. چنین شرطی طبق اسلامی و قانون مدنی صحیح و معتبر است.
مطلب مرتبط: بررسی شروط ضمن عقد نکاح مطابق با ماده 1119 قانون مدنی
2- موارد مشخص گردیده در ماده 1119 قانون مدنی تمثیلی بوده و جنبه حصری ندارند. البته منظور از شرط، شرط‌های معتبری است که نه مخالف با مقتضای ذات عقد باشند و نه نامشروع و خلاف قواعد آمره.
3- در قباله‌های رسمی تنظیمی در دفاتر ازدواج، شروط ضمن عقد یا عقد خارج لازم وجود دارد و در صورت توافق و امضای آن از سوی طرفین، میان آنها لازم‌الاتباع است. این شروط به صورت فرم یا تیپ به صورت آماده از سال 1361 طی دستورالعملی از سوی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور تنظیم و در قباله‌های ازدواج درج گردیده است تا چنانچه زوجین تمایل داشته باشند به صورت اختیاری آن را امضاء کنند. مانند شرط تنصیف دارایی زوج و ... .
4- مستند به رای وحدت رویه شماره 716 مورخ 20-07-1389 هیات عمومی دیوان عالی کشور، نظر به اینکه مطابق ماده 1108 قانون مدنی تمکین از زوج تکلیف قانونی زوجه است، بنابراین در صورتی که بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع و زوج این امر را در دادگاه اثبات و با اخذ اجازه از دادگاه همسر دیگری اختیار نماید، وکالت زوجه از زوج در طلاق که به حکم ماده 1119 قانون مدنی ضمن عقد نکاح شرط و مراتب در سند ازدواج ذیل بند ب شرایط ضمن عقد در ردیف 12 قید گردیده، محقق و قابل اعمال نیست.
افزودن دیدگاه
دیدگاه کاربران