فصل هفتم – در مهر

هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می‌توان مهر قرار داد.

تفسیر ماده 1078 قانون مدنی:

1- سرقفلی، حق اختراع، حق تالیف و دیگر حقوق فکری و معنوی که ارزش اقتصادی و مادی دارند را نیز می توان به عنوان مهر، قرار داد.

2- با توجه به اینکه مهر از حقوق مادی است که به وراث منتقل می گردد، در صورت فوت زوجه، مهر به ورثه منتقل می شود.

3- هرگاه مهر فاقد یکی از شرایط صحت باشد، باطل است ولی عقد نکاح دائم منعقده صحیح است.

مهر باید بین طرفین تا حدی که رفع جهالت آنها بشود معلوم باشد.

تفسیر ماده 1079 قانون مدنی:

مستفاد از ماده 361 قانون مدنی، چنانچه مهر، عین معین باشد، عین باید در زمان عقد موجود باشد و اگر معلوم گردد که آن عین در زمان عقد، موجود نبوده است، تعیین مهر، باطل است.

تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است.

تفسیر ماده 1080 قانون مدنی:

1- اگر شخص ثالثی تعهد به پرداخت مهریه زوجه را بنماید، الزام شوهر به پرداخت مهر همچنان ممکن است و شخص ثالث در حکم ضامن است.

2- افزودن مبلغی بر مهر، پس از نکاح، عنوان مهریه ندارد و تابع احکام آن نیست.

3- زوجین در تعیین میزان مهر محدودیتی ندارند. اما چنانچه زوجه تا 110 سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن را مطالبه نماید، وصول آن مشمول ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و حبس بدهکار می باشد. ولی مطابق با ماده 22 قانون حمایت خانواده، مطالبه مازاد آن منوط به اثبات ملائت و توانایی مالی زوج است.

اگر در عقد نکاح شرط شود که در صورت عدم تأدیه مهر در مدت معین نکاح باطل خواهد بود نکاح و مهر صحیح ولی شرط باطل است.

به مجرد عقد زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.

تبصره (الحاقی ۲۹/۴/۱۳۷۶)- چنانچه مهریه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تادیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می‌گردد محاسبه و پرداخت خواهد شد مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند.

آیین‌نامه اجرایی این قانون حداکثر ظرف مدت سه ماه از تاریخ تصویب توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با همکاری وزارت دادگستری و وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.

تفسیر ماده 1082 قانون مدنی:

1- آیین نامه اجرایی قانون الحاق یک تبصره به ماده (۱۰۸۲) قانون مدنی

2- مطابق با نظر دکتر کاتوزیان، اثر فوری مالکیت زن بر مهر، در موردی است که مهر، عین معین باشد. در مواردی که مهر کلی فی الذمه یا حقی بر ذمه مرد است، زن به محض وقوع عقد، طلبکار آن می شود و می تواند هر زمان که بخواهد برای مطالبه آن، به شوهر رجوع کند.

3- مطابق با قانون استفساریه 27-02-1384، منظور از زمان تادیه، زمان اجرای حکم قطعی و لازم الاجرا است.

4- مستند به بند ب ماده 113 قانون برنامه ششم توسعه 1395، در صورتی که مهر در سند رسمی درج شده باشد، زوجه باید ابتدا از طریق اجرائیات ثبت، وصول مهر خویش را پیگیری کند و اگر ظرف دو ماه، از زوج مالی پیدا نشود یا آن که ظرف شش ماه طلب وی وصول نشود، می تواند به دادگاه رجوع کند.

برای تأدیه تمام و یا قسمتی از مهر می‌توان مدت یا اقساطی قرار داد.

هر‌گاه مهر عین معین باشد و معلوم گردد قبل از عقد معیوب بوده و یا بعد از عقد و قبل از تسلیم معیوب و یا تلف شود شوهر ضامن عیب و تلف است.

زن می‌تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظائفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع ‌مسقط حق نفقه نخواهد بود.

اگر زن قبل از اخذ مهر به اختیار خود به ایفای وظائفی که در مقابل شوهر دارد قیام نمود دیگر نمی‌تواند از حکم ماده قبل استفاده کند ‌معذلک حقی که برای مطالبه مهر دارد ساقط نخواهد شد.

اگر در نکاح دائم مهر ذکر نشده یا عدم مهر شرط شده باشد نکاح صحیح است و طرفین می‌توانند بعد از عقد مهر را به تراضی معین‌ کنند و اگر قبل از تراضی بر مهر معین بین آن‌ها نزدیکی واقع شود زوجه مستحق مهرالمثل خواهد بود.

در مورد ماده قبل اگر یکی از زوجین قبل از تعیین مهر و قبل از نزدیکی بمیرد زن مستحق هیچ‌گونه مهری نیست.

ممکن است اختیار تعیین مهر به شوهر یا شخص ثالثی داده شود در این صورت شوهر یا شخص ثالث می‌تواند مهر را هرقدر بخواهد ‌معین کند.

اگر اختیار تعیین مهر به زن داده شود زن نمی‌تواند بیشتر از مهرالمثل معین نماید.

برای تعیین مهرالمثل باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به اماثل و اقران و اقارب و همچنین‌ معمول محل و غیره در نظر گرفته شود.

هر‌گاه شوهر قبل از نزدیکی زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهر خواهد بود و اگر شوهر بیش از نصف مهر را قبلا داده باشد‌ حق دارد مازاد از نصف را عیناً یا مثلا یا قیمتا استرداد کند.

هر‌گاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر زن خود را طلاق دهد زن مستحق مهرالمتعه است و اگر بعد از‌ آن طلاق دهد مستحق مهرالمثل خواهد بود.

برای تعیین مهرالمتعه حال مرد از حیث غنا و فقر ملاحظه می‌شود.

در نکاح منقطع عدم مهر در عقد موجب بطلان است.

در نکاح منقطع موت زن در اثنای مدت موجب سقوط مهر نمی‌شود و همچنین است اگر شوهر تا آخر مدت با او نزدیکی نکند.

در نکاح منقطع هرگاه شوهر قبل از نزدیکی تمام مدت نکاح را ببخشد باید نصف مهریه را بدهد.

در صورتی که عقد نکاح اعم از دائم یا منقطع باطل بوده و نزدیکی واقع نشده زن حق مهر ندارد و اگر مهر را گرفته شوهر می‌تواند آن را ‌استرداد نماید.

در صورت جهل زن به فساد نکاح و وقوع نزدیکی زن مستحق مهرالمثل است.

در صورتی که مهرالمسمی مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد یا ملک غیر باشد در صورت اول و دوم زن مستحق مهرالمثل خواهد ‌بود و در صورت سوم مستحق مثل یا قیمت آن خواهد بود مگر اینکه صاحب مال اجازه نماید.

هر‌گاه عقد نکاح قبل از نزدیکی به جهتی فسخ شود زن حق مهر ندارد مگر در صورتی که موجب فسخ عنن باشد که در این صورت با‌ وجود فسخ نکاح زن مستحق نصف مهر است.