ویژگی های شرکت های تضامنی و نسبی

ویژگی های شرکت های تضامنی و نسبی

شرکت تضامنی به شرکتی گفته می شود که جهت انجام امور تجاری میان دو الی چند نفر تشکیل گردیده و هر یک از شرکاء به تنهایی مسئول پرداخت تمام دیون شرکت می باشد در صورتی که تمام دارایی های شرکت برای تادیه قروض کافی نباشد. این شرکت در زمره شرکت های اشخاص می باشد. مقنن در ماده 116 قانون تجارت در تعریف شرکت تضامنی چنین گفته است:

«شرکت تضامنی شرکتی است که در تحت اسم مخصوصی برای امور تجارتی بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل می شود. اگر دارایی شرکت برای تادیه تمام قروض کافی نباشد، هر یک از شرکاء مسئول پرداخت تمام قروض شرکت است.

‌هر قراری که بین شرکاء برخلاف این ترتیب داده شده باشد در مقابل اشخاص ثالث کان لم یکن خواهد بود.»

شرکت نسبی به شرکتی گفته می شود که میان دو الی چند نفر جهت انجام امور تجاری تشکیل می شود و مسئولیت هر یک از شرکاء فقط تا میزان سرمایه ای خواهد بود که در شرکت دارا می باشند. ماده 183 قانون تجارت در این ارتباط بیان داشته است:

«شرکت نسبی شرکتی است که برای امور تجارتی در تحت اسم مخصوصی بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکاء به نسبت سرمایه ای است که در شرکت گذاشته.»

در این مقاله سعی می گردد در ارتباط با ویژگی های هر یک از دو شرکت فوق به تفصیل پرداخته شود.

مطلب مرتبط: معامله توسط نماینده شرکتهای تجاری چگونه است؟

ویژگی های شرکت های تضامنی و نسبی

1) میزان مسئولیت شرکاء در تادیه دیون شرکت

در شرکت تضامنی میزان مسئولیت هر یک از شرکاء در پرداخت دیون شرکت، بصورت نامحدود و با شرکای دیگر بصورت تضامنی می باشد. نکته مهم آنست که فقط پس از انحلال شرکت تضامنی، طلبکاران می توانند جهت وصول مطالبات خود به هر یک از شرکاء مراجعه نمایند و شرکاء نیز موظف به پرداخت می باشند و تفاوتی نمی نماید که هر شریک چه میزان سرمایه ای در شرکت دارد اما تا زمانی که شرکت منحل نشده است، مطالبات دیون می بایست از خود شرکت بعمل آید این امر به معنای آن است که تا زمانی که شخصیت حقوقی شرکت پابرجاست، تادیه دیون توسط خود شرکت انجام خواهد گرفت. نکته دیگر آنکه اگر شرکاء در مورد مسئولیت تضامنی و نامحدود خود در برابر اشخاص ثالث هر توافقی نموده باشند، بی اعتبار خواهد بود (مواد 116 و 124 قانون تجارت). همچنین مقنن در ماده 126 قانون تجارت مجددا به مسئولیت نامحدود شرکای شرکت نسبت به طلبکاران اشاره نموده است. ماده 126 قانون تجارت بیان داشته است:

«هرگاه شرکت تضامنی منحل شود مادام که قروض شرکت از دارایی آن تادیه نشده هیچ یک از طلبکاران شخصی شرکاء حقی در آن دارایی نخواهد داشت اگر دارایی شرکت برای پرداخت قروض آن کفایت نکند طلبکاران شرکت حق دارند بقیه طلب خود را از تمام یا فرد فرد شرکاء ضامن مطالبه کنند ولی در این مورد طلبکاران شرکت بر طلبکاران شخصی شرکاء حق تقدم نخواهند داشت.»

در شرکت نسبی همانگونه که در ابتدای مقاله اشاره گردید، مسئولیت هر شریک در زمانی که دارایی های شرکت برای تادیه دیون کافی نباشد، به نسبت سرمایه ای است که در شرکت دارد. در این شرکت نیز همانند شرکت تضامنی، تا زمانی که شرکت منحل نشده است، نمی توان جهت تادیه دیون و اجرای تعهدات شرکت به شرکاء مراجعه نمود. در این مورد فرض کنید که شرکت تضامنی دارای 4 شریک با سرمایه برابر یک چهارم از سرمایه 80 میلیون ریالی باشد. حال اگر شرکت ورشکست شود و شرکت نتواند نسبت به پرداخت مبلغ ده میلیارد ریالی اقدام نماید، با توجه به مسئولیت تضامنی شرکاء، بستانکاران شرکت حق رجوع به هر یک از شرکاء جهت دریافت کل ده میلیارد ریال طلب خود را دارند. در این شرکت، شریک نمی تواند بگوید که کل سرمایه وی در شرکت 20 میلیون ریال از 80 میلیون ریال است، چراکه به طریقی که بیان شد شرکت تضامنی بوده و مسئولیت شرکاء بابت دیون شرکت هم نامحدود و هم با دیگر شرکاء به صورت تضامنی است.

در مثال بالا، اگر شرکت نسبی باشد، طلبکاران حق مطالبه بیش از یک چهارم کل بدهی را از شریک ندارند. بدین معنی که هر شریک می بایست یک چهارم بدهی را که دو میلیارد و پانصد میلیون ریال می گردد را پرداخت نماید.

بیشتر بخوانید: تشریفات و شرایط تشکیل شرکت با مسئولیت محدود چگونه است؟

2) اهمیت شخصیت شرکاء نسبت به سرمایه آنان

در شرکت های تضامنی و نسبی بدلیل آنکه در زمره شرکت های اشخاص به شمار می روند، شخصیت شرکاء نسبت به سرمایه آنان، دارای جایگاه برتری می باشد به همین دلیل است که در اکثر شرکتهای این چنینی، شرکای این شرکت ها دارای روابط خانوادگی و صمیمانه ای با یکدیگر می باشند. اما در شرکت های سرمایه اعم از شرکت های سهامی، با مسئولیت محدود و … سرمایه شرکاء عنصر محوری می باشد.

3) محدودیت در واگذاری سهم الشرکه

در شرکت های تضامنی و نسبی شرکاء در انتقال سهم الشرکه خویش با محدودیت هایی روبرو می باشند. در شرکت تضامنی هیچ یک از شرکاء نمی تواند سهم خود را به دیگری منتقل کند مگر به رضایت تمام شرکاء (ماده 123 قانون تجارت). مقررات فوق در مورد شرکت نسبی نیز وجود دارد و در ماده 185 قانون تجارت بدان اشاره شده است.

با مداقه در ماده 123 قانون تجارت مشخص می گردد که این مساله به قدری از نظر مقنن حائز اهمیت بوده است که صراحتا بدان پرداخته است فلذا هر توافقی خارج از این موضوع، قطعاً باطل و بی اعتبار خواهد بود.

ممنوع بودن شرکاء در انتقال سهم الشرکه خود در شرکت های تضامنی و نسبی، بصورت مطلق بوده و این ممنوعیت شامل واگذاری به هر شخصی اعم از شریک و غیر شریک می باشد. لذا در شرکت ها تضامنی و نسبی واگذاری سهم الشرکه به هر شخص اعم از شریک یا غیر شریک ممنوع می باشد چراکه با واگذاری سهم الشرکه به شریک دیگر بدون رضایت تمام شرکاء، ممکن است شریکی که سهم الشرکه را خریداری نموده است در موضع برتر  قرار دهد و اداره امور شرکت دچار اختلال گردد.

بیشتر بخوانید: چگونگی طرح دعوا توسط سهامداران بر علیه مدیر شرکت

4) ذکر نام یک یا چند تن از شرکاء در اسم شرکت

در شرکت های تضامنی و نسبی ضرورت دارد که در اسم شرکت، نام یک یا چند تن از شرکاء (حداقل یک شریک) قید گردد به گونه ای که با نگاه به عنوان شرکت، هر شخص ثالثی به آسانی پی ببرد که این شرکت ها در زمره شرکت های اشخاص است. در ارتباط با لزوم ذکر نام یک یا چند شریک در عنوان شرکت های تضامنی ماده 117 قانون تجارت بیان داشته است:

«در اسم شرکت تضامنی باید عبارت (‌شرکت تضامنی) و لااقل اسم یک نفر شرکاء ذکر شود.

‌در صورتی که اسم شرکت مشتمل بر اسامی تمام شرکاء نباشد باید بعد از اسم شریک یا شرکایی که ذکر شده است عبارتی از قبیل (‌و شرکاء) یا (‌و‌ برادران) قید شود.»

همچنین در ارتباط با لزوم ذکر نام یک یا چند شریک در عنوان شرکت های نسبی ماده 184 قانون تجارت:

«در اسم شرکت نسبی عبارت (‌شرکت نسبی) و لااقل اسم یک نفر از شرکاء باید ذکر شود. در صورتی که اسم شرکت مشتمل بر اسامی تمام شرکاء نباشد بعد از اسم شریک یا شرکایی که ذکر شده عبارتی از قبیل (و شرکاء) (و برادران) ضروری است.»

بیشتر بخوانید: نمونه رای مطالبه سود سالیانه از شرکت

مستندات قانونی مرتبط با ویژگی های شرکت های تضامنی و نسبی

صورت جلسه نشست قضائی استان گیلان/ شهر رشت مورخ 19-09-1398

چنانچه شرکت تضامنی به موجب حکم دادگاه به پرداخت وجهی در حق شخصی محکوم شود و دارایی شرکت برای تادیه محکوم به کافی نباشد آیا بدون حکم دادگاه بر محکومیت شرکاء، توقیف و وصول محکوم به از دارایی شرکاء امکان پذیر می باشد؟

نظر هیئت عالی

با توجه به اینکه شرکت تضامنی نیز دارای شخصیت حقوقی مستقل است؛ لذا بدون طرح دعوی به طرفیت شرکت یا انحلال شرکت تضامنی، امکان مراجعه به شرکاء وجود ندارد؛ بنابراین نظریه اکثریت مورد تایید هیات عالی است.

نظر اکثریت

نظر به این که شرکت تضامنی واجد شخصیت حقوقی است و شرکا به لحاظ داشتن شخصیت حقوقی مستقل و انتزاع این شخصیت از شخصیت حقوقی شرکت می بایست به مستفاد از مواد 118 و 124 و 439 قانون تجارت، طرح دعوی به ضرورت تمهید امکان دفاع برای شرکاء به لحاظ تعارض با حقوق آنان در برابر ادعای کسانی که مدعی حقی هستند مطرح گردد تا متمکن از اطلاع از دعوی و پاسخگو به آن گردند و این امر از اصول و قواعد مسلم دادرسی بوده است لذا بدون طرف دعوی قرار گرفتن شرکاء و بدون صدور حکم بر محکومیت آنان، توقیف اموال و دارایی شخصی آنان جهت وصول محکوم به خلاف قانون می باشد.