نحوه پس گرفتن هدایای دوران نامزدی چگونه است؟

پس گرفتن هدایای دوران نامزدی

در طول دوران نامزدی، هر یک از نامزدان ممکن است هزینه ها یا هدایایی به طرف دیگر یا خویشاوندان آنها داده باشند. هدیه مطابق با قانون و هم چنین بر حسب عرف و عادت یک نوع هبه می باشد. هبه بمعنای این است که شخصی بصورت مجانی مال خودش را به فرد دیگری تملیک می نماید. با انجام این هبه، فردی که مال را دریافت می نماید، مالک مال می شود. نکته مهم این است که در ارتباط با هدایای دوران نامزدی، قانونگذار مقررات خاصی را وضع نموده است که در این مقاله به تفصیل بدان پرداخته می شود.

مطابق با قوانین جاری، در صورتی که رابطه نامزدی میان طرفین بهم بخورد، هر یک از نامزدها می توانند هدایایی را که به طرف مقابل داده اند، مطالبه نمایند. اگر عین هدایا موجود نباشد، طرفی که هدیه را دریافت نموده، موظف است قیمت آن را به طرف مقابل پرداخت نماید. در این ارتباط ماده 1037 قانون مدنی بیان نموده است:

"هر یک از نامزدها می ‌تواند در صورت بهم خوردن وصلت منظور هدایایی را که به طرف دیگر یا ابوین او برای وصلت منظور داده ‌است مطالبه کند اگر عین هدایا موجود نباشد مستحق قیمت هدایایی خواهد بود که عادتاً نگاه داشته میشود مگر اینکه آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده‌ باشد."

نکته قابل توجه این است که اگر رابطه نامزدی بدلیل فوت یکی از طرفین بهم بخورد، بحث‌ استرداد هدایا منتفی خواهد بود. (مطابق با ماده 1038 قانون مدنی)

در ارتباط با پس گرفتن هدایا در دوران نامزدی، دو فرض مطرح می گردد:

فرض اول) در صورتی که عین هدایا موجود باشد، هدیه دهنده در صورت بهم خوردن نامزدی میتواند آن را استرداد نماید.

فرض دوم) در صورتی که عین هدایا موجود نباشد و تلف شده باشد، اگر هدیه از اشیا مصرف شدنی باشد مانند عطر، شیرینی و …، هدیه دهنده حق مطالبه قیمت آن را نخواهد داشت اما اگر هدیه از اموال مصرف نشدنی باشد مانند ساعت، ماشین و …، هدیه دهنده میتواند قیمت آن هدیه را مطالبه نماید.

ناگفته نماند که در مورد موارد فوق الذکر دو استثنا وجود دارد:

1) اگر هدیه بدون تقصیر گیرنده، تلف شده باشد، هدیه دهنده در صورت مطالبه موظف است که در درجه اول تقصیر هدیه گیرنده را ثابت نماید.

2) اگر بهم خوردن نامزدی، بدلیل فوت یکی از نامزدها باشد، هدایا قابل مطالبه نخواهد بود.

با توجه به تمامی توضیحات فوق، مشخص میگردد که مطابق با ماده 1037 قانون مدنی، عین یا قیمت هدایای دوران نامزدی، قابل مطالبه می باشد. سوالی که ممکن است در این بحث مطرح گردد این است که اگر هر یک از نامزدها، در طول دوران نامزدی، هدایایی به شخص دیگری غیر از نامزد خود یا پدر و مادر او، داده باشد، آیا قابل استرداد خواهد بود یا خیر؟

در پاسخ به این پرسش میتوان اینگونه استنباط نمود که با توجه به اینکه رابطه نامزدی از بین رفته و دیگر رابطه ای میان طرفین وجود ندارد، یعنی خصوصیتی در هدیه ای که به طرف دیگر یا پدر، مادر او داده شده است، نیست میتوان این هدایا را نیز قابل استرداد دانست. مساله دیگری که می بایست در ارتباط با پس گرفتن هدایای دوران نامزدی بدان اشاره نمود این است که اگر یکی از نامزدها که هدیه ای دریافت نموده است، بدون علت موجه نامزدی خود را بهم زده باشد، از باب مسئولیت مدنی ضامن تلقی میگردد و طرف مقابل میتواند بعنوان خسارت و از جهت مسئولیت مدنی یا تسبیب قیمت هدیه را مطالبه نماید حتی اگر آن هدیه در زمره اموال مصرف شدنی باشد که عادتاً نگاه داشته نمی شود.

مطلب مرتبط: تایید رجوع از هبه به چه معناست؟ و ارکان آن کدام است؟

مهلت طرح دعوای پس گرفتن هدایای دوران نامزدی

قانونگذار سابقاً در ماده 1039 قانون مدنی مقرر نموده بود که مدت مرور زمان دعوای پس گرفتن هدایای دوران نامزدی، دو سال از تاریخ بهم خوردن آن می باشد. اما مطابق با نظریات بسیاری از علمای علم حقوق، وجود مرور زمان برای جلوگیری از تجدید خاطرات تلخ گذشته و جلوگیری از هرگونه سوء استفاده بسیار مفید می باشد و شایسته است که قانونگذار مجدداً تدابیری اتخاذ نماید تا در این دعوا، مرور زمان لحاظ گردد.

بیشتر بخوانید: شرایط ازدواج دختر بدون اذن پدر

استرداد عکس های دوران نامزدی

در صورت بهم خوردن رابطه نامزدی، اگر هر یک از نامزدها عکس خود را به طرف دیگر داده باشد، بنظر می رسد که بتوان عکس را نوعی هدیه تلقی نمود و بنابراین قابل استرداد خواهد بود، اگر عین عکس موجود باشد، صاحب عکس میتواند عکس را استرداد نماید اما اگر تلف شده باشد، بهای آن قابل مطالبه خواهد بود.

مطلب مرتبط: مراحل ازدواج زن ایرانی با مرد خارجی

مستندات قانونی مرتبط با پس گرفتن هدایای دوران نامزدی

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 7/98/1419 شماره پرونده: ح9141-67-89 تاریخ نظریه: 1398/10/03

مستدعی است سوال ذیل را جهت بهره برداری در پرونده های قضایی و ارتقا کیفیت رسیدگی به این مرجع ارایه دهید. سوال: زوج دادخواستی مبنی بر استرداد هدایای دوران عقد و شیربها میدهد و زوجه مدعی می شود برخی از هدایا تلف شده و برخی از هدایا نیز فروخته شده است. الف) آیا به صرف ادعای زوجه مبنی بر تلف شدن هدایا و فروخته شدن هدایا دادخواست زوج رد میشود و زوجه مکلف به ارایه دلیل نیست؟ و زوج مکلف به ارایه دلیل بر موجود بودن طلاها است. ب) ماهیت شیربها چیست و آیا قابل استرداد است؟

الف- اولا، در فرض سؤال که نامزدی به عقد نکاح منجر شده و زوج استرداد هدایا را خواستار شده است، موضوع از شمول حکم مقرر در ماده 1037 قانون مدنی خارج است. ثانیا، در این فرض، قاضی رسیدگی کننده باید حسب مورد و بر اساس اراده طرفین و با تعیین ماهیت حقوقی موضوع حسب مورد بر اساس احکام حاکم بر آن اتخاذ تصمیم نماید و چنان چه موضوع را مشمول عنوان عقد هبه تشخیص دهد، در صورت بقای عین موهوبه با رعایت ماده 803 قانون مدنی رفتار نماید. ثالثا، در فرض سؤال که زوجه مدعی تلف هدایا (طلاجات) است، با توجه به اینکه در تحویل هدایا به زوجه تردید نیست و اصل بر بقا و عدم تلف این قسم هدایا است، زوجه که مدعی تلف است باید این امر را به اثبات برساند. ب- در خصوص ماهیت حقوقی شیربها باید گفت شیربها امری عرفی است و در قانون حکم خاصی در خصوص آن بیان نشده است. با عنایت به مسأله 9 جلد سوم تحریرالوسیله امام خمینی (ره) در فصل مربوط به مهر که در خصوص شیربها چنین بیان شده است: «اگر دادن و گرفتن شیربها به عنوان جعاله برای عمل مباحی است در جواز و حلال بودن آن اشکالی نیست ... و اگر به عنوان جعاله نباشد پس اگر شوهر به طیب نفس به نزدیکان دختر می دهد اگر چه به خاطر جلب نظر او و جلب محبت او و راضی نمودن او باشد، چون که رضایت او ذاتاً مقصود است با آن که رضایت دختر بستگی به رضایت او دارد پس به ملاحظه این جهات، شوهر به طیب خاطر آن مال را بذل می نماید ...»؛ بنابراین قاضی رسیدگی کننده باید با بررسی اوضاع و احوال پرونده به تحلیل اراده طرفین برای کشف قصد واقعی آن ها اقدام و حسب مورد راجع به استرداد یا عدم استرداد آن اتخاذ تصمیم کند.