اعمال حقوقی صغیر غیر ممیز چگونه است؟

اعمال حقوقی صغیر غیر ممیز چگونه است؟

صغیر غیر ممیز به فرد نابالغی گفته می شود که فاقد قوه تمیز و‌ درک بوده و نمی تواند زشت و زیبا یا سود و زیان را از یکدیگر تشخیص دهد. در واقع او فاقد اراده انشایی است. اما صغیر ممیز به شخصی گفته می شود که با اینکه به سن بلوغ نرسیده است اما می تواند اراده حقوقی داشته باشد. در فقه اسلامی، فقها به کودک زیر ۷ سال صغیر غیر ممیز می گویند اما در قانون مدنی سن خاصی در تشخیص ممیز یا غیر ممیز بودن صغیر عنوان نشده است و تشخیص آن بر عهده قاضی می باشد. ناگفته نماند که رویه قضایی هفت سالگی را سن تمیز می داند. در مقاله حاضر سعی می گردد به تفصیل در ارتباط با اعمال حقوقی صغیر غیر ممیز مطابق با قانون مدنی پرداخته شود.

مطلب مرتبط: اعمال حقوقی صغیر ممیز چگونه است؟

اعمال حقوقی صغیر غیر ممیز

همانگونه که در ابتدای مقاله عرض گردید، صغیر غیر ممیز فاقد قوه درک و تمیز و اراده حقوقی می باشد بنابراین تمامی اعمال حقوقی که توسط او انجام می گیرد بعلت این امر، باطل و بلا اثر می باشد. چراکه فردی که فاقد اراده حقوقی است، نمی تواند اعمال حقوقی انجام دهد و حتی اگر ظاهراً هم عملی انجام دهد، آن عمل می بایست باطل اعلام گردد. ماده ۱۲۱۲ قانون مدنی در این خصوص چنین بیان نموده است:

«اعمال و اقوال صغیر تا حدی که مربوط به اموال و حقوق مالی او باشد باطل و بلااثر است معذالک صغیر ممیز می تواند تملک ‌بلاعوض کند. مثل قبول هبه و صلح بلاعوض و حیازت مباحات.»

عده ای از حقوقدانان معتقدند که بند ابتدایی ماده فوق، در ارتباط با صغیر غیر ممیز است اما بنظر نمی رسد که این مورد صحیح باشد چراکه بند دوم ماده، تملکات بلاعوض صغیر ممیز را استثناء نموده است و این استثناء زمانی اعمال می شود که بند نخست شامل صغیر ممیز هم باشد. در اینصورت این پرسش مطرح می گردد که آیا اعمال حقوقی صغیر اعم از ممیز و غیر ممیز کلا باطل است؟ در پاسخ به این پرسش می توان اینگونه بیان نمود که خیر اعمال حقوقی صغیر کلا باطل نیست چراکه اعمال حقوقی صغیر ممیز اگر صرفاً دارای منفعت باشد مانند وقف، نافذ است و اگر احتمال سود و زیان داشته باشد، بدون اذن ولی یا قیم، غیر نافذ است و با اجازه او نافذ می گردد. اما اعمال صرفاً زیان آور صغیر ممیز مانند هبه، اصولاً باطل می باشد. 

باطل به عملی گفته می شود که دارای عیب اساسی بوده و فاقد بعضی ارکان می باشد اعم از آنکه آن عیب قابل تنفیذ باشد یا خیر. با توجه به جمیع توضیحات فوق، اعمال حقوقی صغیر غیر ممیز کلاً باطل می باشد. نکته مهم دیگر آنکه در صورت تردید در ممیز یا غیر ممیز بودن صغیر، بدان علت که حالت عدم تمییز در صغیر، مقدم بر تمییز است، بنابراین اصل بر غیر ممیز بودن صغیر است مگر آنکه خلاف آن ثابت گردد. مساله مهم دیگر در ارتباط با اعمال حقوقی صغیر غیر ممیز، مربوط به زمانی است که فردی، مالی را به تصرف او می دهد، مستنبط از ماده ۱۲۱۵ قانون مدنی می توان اینگونه بیان نمود که اگر فردی به هر عنوان مال خود را به تصرف صغیر غیر ممیز بدهد، فی الواقع به ضرر خود عمل نموده است و در صورت تلف یا ناقص شدن آن مال، مسئولیتی متوجه صغیر غیر ممیز نخواهد بود.