رسیدگی دادگاه تجدیدنظر استان در دعاوی کیفری چگونه است؟

رسیدگی دادگاه تجدیدنظر استان در دعاوی کیفری

به جهت رسیدگی به آراء صادره از مراجع بدوی، در مرکز هر استان، دادگاه تجدیدنظر استان تشکیل گردیده است که در خصوص اعتراض (تجدیدنظر خواهی) نسبت به آراء صادره از دادگاه‌های بدوی رسیدگی می‌نماید. فلذا این مرجع نسبت به مراجع بدوی، مرجع عالی محسوب می‌گردد. دادگاه تجدیدنظر استان مرجع عام رسیدگی به اعتراض به حکم می‌باشد و استثناء آن، مواردی است که وفق ماده 428 قانون آیین دادرسی کیفری در صلاحیت دیوان عالی کشور قرار گرفته است. دادگاه تجدیدنظر استان، صلاحیت استانی داشته و در مرکز هر استان تشکیل می‌گردد. علی‌الاصول تعداد اعضای آن سه نفر از قضات با تجربه می‌باشد (یک رییس و دو مستشار)، که جلسه رسیدگی با حضور دو نفر از اعضاء رسمیت می‌یابد (مستنبط از ماده 426 قانون آیین دادرسی کیفری). پس از وصول پرونده‌ها به دادگاه تجدیدنظر استان، وفق ماده 448 قانون آیین دادرسی کیفری، توسط دفتر کل و یا دفتر رایانه، پرونده ثبت شده و به ترتیب شعب دادگاه، توسط رییس کل دادگستری استان یا یکی از معاونان او با رعایت تخصص، به شعب ارجاع داده می‌شوند. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، سعی می‌گردد به تفصیل در خصوص نحوه رسیدگی دادگاه تجدیدنظر استان در دعاوی کیفری پرداخته شود.

مطلب مرتبط: بررسی صلاحیت دادگاه کیفری یک در رسیدگی به جرائم

نحوه رسیدگی دادگاه تجدیدنظر استان در دعاوی کیفری

روال رسیدگی در دادگاه تجدیدنظر استان بدین صورت می‌باشد که در ابتدا گزارش جامعی توسط رییس شعبه از پرونده ارجاعی، تهیه و به یکی از اعضای دادگاه تجدیدنظر استان ارجاع داده می‌شود او تمامی پرونده را بررسی نموده و پس از آن، دادگاه اقدامات و تصمیمات مقتضی را اتخاذ می‌نماید. چنانچه از منظر دادگاه تجدیدنظر استان، تحقیقات انجام گرفته در مرحله بدوی، ناقص باشد، حسب مورد پرونده به دادسرا یا دادگاه صادرکننده رای ارسال گردیده تا تحقیقات مورد نظر دادگاه تجدیدنظر استان را انجام داده و بدون اعلام نظر، پرونده را مجدداً به دادگاه تجدیدنظر استان اعاده نماید و یا آنکه دادگاه تجدیدنظر استان می‌تواند خود، رأساً اقدام به انجام تحقیقات نماید. 

حال اگر تصمیم صادر شده از دادگاه بدوی در قالب قرار باشد و دادگاه تجدیدنظر استان عقیده به نقض آن داشته باشد، پرونده جهت رسیدگی به دادگاه صادرکننده قرار اعاده می‌شود اما اگر رایی توسط دادگاه بدوی صادر شده باشد که صلاحیت محلی یا ذاتی نداشته بوده باشد، دادگاه تجدیدنظر استان رای را نقض و پرونده را به دادگاه صالح ارجاع می‌دهد. در فرضی که محکوم‌علیه به اتهامی محکوم شده باشد که آن اتهام، به فرض ثبوت جرم نبوده و یا آنکه به هر علتی متهم قابل تعقیب نباشد، دادگاه تجدیدنظر استان رای مقتضی را صادر می‌نماید. در غیر از موارد فوق‌الاشاره، اگر جرم در زمره جرائم مستوجب مجازات‌های حدود، قصاص و جرائم غیرعمدی مستوجب بیش از نصف دیه و یا جرائم تعزیری درجه 4 و‌ 5 باشد، بصورت مطلق و در جرائم تعزیری درجات 6 و 7 در صورت محکومیت متهم به حبس و در سایر جرائم دادگاه تجدیدنظر استان در صورت صلاحدید، وقت رسیدگی تعیین می‌نماید تا اظهارات طرفین را استماع نموده و بعد تصمیم مقتضی را اتخاذ نماید. (مستنبط از ماده 450 قانون آیین دادرسی کیفری)

مطلب مرتبط: صلاحیت دادگاه کیفری دو در رسیدگی به جرائم

نکات مهم در خصوص نحوه رسیدگی دادگاه تجدیدنظر استان در دعاوی کیفری

1- رسیدگی در دادگاه تجدیدنظر استان بصورت ماهوی می‌باشد بدین معنا که چنانچه دادگاه تجدیدنظر استان اعتقاد به نادرستی حکم صادره از دادگاه بدوی داشته باشد، آن حکم‌ را نقض نموده و تصمیم مقتضی را اتخاذ می‌نماید اما رسیدگی در دیوان عالی کشور بصورت شکلی بوده و آن مرجع اختیار صدور رای ندارد و صرفاً اقدام به ابرام (تایید) یا نقص حکم بدوی می‌نماید.

2- چنانچه دادگاه تجدیدنظر استان تشخیص دهد که جهت کشف حقیقت نیاز به انجام معاینه محل یا تحقیقات محلی است، قرار معاینه محل یا تحقیقات محلی توسط رییس دادگاه یا یکی از مستشاران انجام می‌گیرد. اگر محل اجرای قرار در مرکز همان استان باشد، اجرای قرار توسط رییس دادگاه یا یکی از مستشاران انجام می‌گیرد. اما اگر محل اجرای قرار در یکی از شهرستان‌های همان استان باشد، اجرای قرار بر عهده قاضی دادگاه تجدیدنظر استان یا قاضی دادگاه شهرستان خواهد بود حال اگر محل اجرای قرار در خارج از آن استان باشد، اجرای قرار با انجام نیابت قضایی، از سوی دادگاه بدوی محل اجرای قرار انجام می‌گیرد. (وفق ماده 452 قانون آیین دادرسی کیفری)

3- در شرایطی که دادگاه بدوی بدون اخذ آخرین دفاع از متهم، اقدام به صدور رای بر علیه وی نموده و حکم، مورد اعتراض وی واقع شده باشد، به جهت نقض حقوق دفاعی متهم، دادگاه تجدیدنظر مستند به تبصره ذیل ماده 455 قانون آیین دادرسی کیفری، ضمن نقض رای تجدیدنظر خواسته، وقت رسیدگی تعیین و طرفین را احضار نموده و پس از آن مبادرت به صدور رای می‌نماید.

4- مستنبط از ماده 458 قانون آیین دادرسی کیفری، علی‌الاصول دادگاه تجدیدنظر استان اختیار افزایش مجازات تعزیری یا اقدامات تامینی و تربیتی درج شده در حکم بدوی را ندارد مگر آنکه مجازات بدوی برخلاف جهات قانونی کمتر از حداقل قانونی باشد و یا آنکه شاکی یا دادستان نسبت به غیرمتناسب بودن مجازات، اعتراض نموده باشند  که در این صورت دادگاه تجدیدنظر استان با تصحیح حکم، نسبت به تعیین حداقل مجازات مقرر قانونی اقدام می‌نماید. ذکر این نکته حائز اهمیت است که ممنوعیت فوق‌الاشاره، مختص مجازات‌های تعزیری است و شامل مجازات‌های دیگر نمی‌شود بطور مثال اگر دادگاه بدوی بجای صدور حکم مبنی بر قطع دو انگشت، اشتباهاً حکم به قصاص یک انگشت صادر نموده باشد و شاکی دعوا بدین جهت تجدیدنظر خواهی نموده باشد، در صورت احراز موضوع، دادگاه تجدیدنظر استان حکم‌ به قصاص هر دو انگشت صادر می‌نماید.

5- در صورتی که دادگاه تجدیدنظر استان بنا به هر علتی تشخیص دهد که محکوم‌‌علیه، مستحق تخفیف مجازات است، این اختیار را دارد که ضمن تایید اساس حکم، بصورت مستدل مجازات را تخفیف دهد حتی اگر محکوم‌علیه، تقاضای تجدیدنظر خواهی ننموده باشد. (مستنبط از ماده 459 قانون آیین دادرسی کیفری)