قرار تعویق صدور حکم به چه معناست؟

قرار تعویق صدور حکم به چه معناست؟

گاهی اوقات ممکن است که مجرم در دادگاه ادعا نماید تا اگر فرصت جدیدی به او داده شود، او بتواند با آرامش در کنار خانواده خویش در جامعه زندگی کند و یک کار آبرومند داشته باشد و هم چنین بتواند تمامی خسارات وارده به بزه دیده را جبران نماید. معمولاً مجرمین در دادگاه، از این قبیل اظهارات، به کرات بیان می نمایند و ذهن قضات ار این ادعاها پر است و ممکن است که قاضی این عقیده را داشته باشد که این قبیل ادعاها عملا راه به جایی نمی برد اما بر این امر نیز واقف باشد که مجرم حداقل مستحق اعطای فرصتی برای اثبات خود است و زمان نشان می‌دهد که آیا او اصلاح شده است یا خیر؟ از آنجایی که هدف از مجازات مرتکب، اصلاح و بازگرداندن او به جامعه است، اگر وی بدون اعمال مجازات، قابلیت اصلاح داشته باشد، دادگاه می تواند مرحله تعیین مجازات را به تعویق اندازد و مبادرت به صدور قرار تعویق صدور حکم نماید.

قرار تعویق صدور حکم نهاد جدیدی است که در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 (مواد 40 الی 45 قانون مجازات اسلامی)، به علت جلوگیری از ایجاد نگرش مجرمیت نسبت به بعضی از افراد جامعه توسط قانونگذار تعیین گردیده است. این قرار در ابتدای رسیدگی صادر می شود و صدور آن پس از صدور حکم محکومیت و قطعیت آن منتفی می باشد. در صورتی که شرایط مورد نظر قانونگذار وجود داشته باشد، دادگاه می تواند بعد از وقوف کامل بر مجرمیت متهم پرونده، با صدور قرار تعویق، صدور حکم را بمدت 6 ماه تا 2 سال به تعویق اندازد. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، سعی می گردد به تفصیل در خصوص قرار تعویق صدور حکم پرداخته شود.

مطلب مرتبط: نحوه صدور قرار تعلیق اجرای مجازات

شرایط صدور قرار تعویق صدور حکم

شروط مربوط به صدور قرار تعویق صدور حکم، رعایت شرایط مربوط به جرم ارتکابی و هم چنین رعایت شرایط مربوط به مجرم است که این شرایط عبارتند از:

1- جرم ارتکابی در زمره جرائم تعزیری درجه 6 تا 8 باشد و ارتکاب جرم محرز باشد.

2- متهم سابقه کیفری مؤثر نداشته باشد.

3- جبران ضرر و زیان شاکی یا برقراری ترتییات جبران

4- پیش بینی متنبه و اصلاح شدن مرتکب جرم

5- وجود جهات تخفیف در مورد متهم

6- تمامی شرایط و وضعیت متهم اعم از فردی، خانوادگی، اجتماعی و هم چنین کلیه شرایط و اوضاع و احوالی که باعث شده وی مرتکب جرم شود، می بایست مدنظر قرار گیرد.

مساله قابل تأمل آن است که در صورت وجود هر یک از شرایط فوق، دادگاه مبادرت به صدور قرار تعویق صدور حکم می‌نماید و احراز جمیع جهات تخفیف ضرورت ندارد. بنابراین در صورت وجود هر یک از شرایط، این قرار صادر می‌گردد و اصولاً جمع همه جهات تخفیف در یک مورد، تقریباً ناممکن و دور از نظر قانونگذار می باشد. نکته مهم و قابل توجه آن است که قاضی مکلف است که بعد از رسیدگی و احراز نمودن مجرمیت متهم، مبادرت به انشای حکم نماید، بنابراین عدول از تعیین مجازات، امری استثنایی و خلاف اصل است و تنها قلمرو اعمال صلاحیت برای تعویق صدور حکم و اجرای مجازات، جرائم تعزیری درجه 6 تا 8 می‌باشد. 

یکی از نکات مهم در خصوص صدور قرار تعویق صدور حکم، آن است که این قرار مطابق با ماده 40 قانون مجازات اسلامی، در کلیه جرائم اعم از عمدی یا غیرعمدی و همچنین جرائم قابل گذشت یا غیرقابل گذشت می‌تواند صادر گردد. حال ممکن است این سوال مطرح گردد که در صورت وجود تعدد جرم از نوع جرائم تعزیری درجه 1 تا 5 باز هم قرار تعویق صدور حکم در ارتباط با جرائم تعزیری درجه 6 تا 8 می‌تواند صادر گردد؟

در پاسخ به این سوال می‌توان اینگونه بیان نمود که تعدد جرم حتی از نوع جرائم تعزیری درجه 1 تا 5، مانع اعمال مقررات ماده 40 قانون مجازات اسلامی در صورت وجود شرایط لازم در مورد جرائم تعزیری درجه 6 تا 8 نخواهد بود البته ناگفته نماند که صدور قرار تعویق در چنین شرایطی در مورد جرائم دارای مجازات تعزیری درجه 6 تا 8، عملا تأثیر خاصی نخواهد داشت چراکه در صورت محکومیت نیز فقط یکی از مجازات‌ها اجرا می‌گردد (ماده 134 قانون مجازات اسلامی). شایان ذکر است که پس از صدور قرار تعویق صدور حکم، پرونده از آمار شعبه کسر و به اجرای احکام ارسال می‌گردد و مراتب تحت نظر قاضی اجرای احکام انجام می‌گیرد. آن چنان که مقنن در ماده 555 قانون آیین دادرسی کیفری نیز بدین موضوع تاکید نموده است.

مطلب مرتبط: قرار تعویق صدور حکم در چه مواردی صادر می شود؟

اعتراض به صدور قرار تعویق صدور حکم

قرار تعویق صدور حکم، بعد از آنکه صادر گردد، به طرفین دعوا ابلاغ می‌شود تا اگر نسبت بدان اعتراضی دارند بتوانند تجدیدنظر خواهی نمایند. وفق تبصره 2 ماده 427 قانون آیین دادرسی کیفری، قرار تعویق صدور حکم در زمره قرارهای قابل تجدیدنظر خواهی می باشد.

نداشتن سابقه محکومیت کیفری مؤثر مرتکب جرم

یکی از شروط لازم در صدور قرار تعویق صدور حکم، نداشتن سابقه محکومیت کیفری مؤثر در مورد مرتکب جرم می‌باشد. منظور از محکومیت موثر، محکومیتی است که محکوم را به تبع اجرای حکم، براساس ماده 25 قانون مجازات اسلامی، از حقوق اجتماعی‌ محروم می‌نماید. فلذا در صورتی که مرتکب جرم، سابقه محکومیت کیفری در جرائم تعزیری درجات 6 تا 8 را داشته باشد، صدور قرار تعویق صدور حکم، موردی ندارد چراکه این جرائم فاقد آثار تبعی می‌باشند و سابقه محکومیت مؤثر کیفری محسوب نمی‌شوند. لذا محکومیت به جرائم غیرعمدی (مستند به ماده 25 قانون مجازات اسلامی) و نیز سابقه محکومیت به جزای نقدی و شلاق تعزیری و انفصال، سابقه مؤثر کیفری محسوب نشده و مانع صدور قرار تعویق صدور حکم نمی‌گردند. نکته دیگر آنکه منظور از سابقه کیفری مؤثر مندرج در تبصره ماده 40 قانون مجازات اسلامی، محکومیت درج شده در رای صادره از دادگاه می‌باشد نه مجازات قانونی.

بیشتر بخوانید: روش های نظارت الکترونیکی کدام اند؟ شرایط تعلق آن چیست؟

لغو قرار تعویق صدور حکم

اگر دادستان یا قاضی اجرای احکام عقیده داشته باشند که متهم پرونده دارای شرایط مقرر در ماده 40 قانون مجازات اسلامی جهت صدور قرار تعویق صدور حکم نمی‌باشد، در این صورت این حق را خواهند داشت تا لغو این قرار را از دادگاه صادرکننده تقاضا نمایند. همچنین اگر مرتکب جرم در زمان صدور قرار تعویق، مجدداً مرتکب جرم شود، قرار تعویق صدور حکم لغو می‌گردد. این امر بدین معناست که اگر شخص متهم سابقه استفاده ار صدور قرار تعویق را داشته باشد و در مدت تعویق، مجدداً مرتکب جرم شود، بهره مندی مجدد او از امتیاز تعویق صدور حکم منتفی می‌باشد. (مستنبط از ماده 55 قانون مجازات اسلامی)

نکات مهم در صدور قرار تعویق صدور حکم

1- صدور قرار تعویق صدور حکم فقط بعد از احراز مجرمیت مرتکب ممکن می‌باشد و در مرحله دادسرا قابلیت صدور این قرار وجود ندارد و تنها در دادگاه امکان‌پذیر می‌باشد و در زمره اختیارات قاضی دادگاه است که می‌تواند از صدور آن استنکاف ورزد. (وفق ماده 40 قانون مجازات اسلامی)

2- قرار تعویق صدور حکم یک نهاد ارفاقی برای مرتکب جرم می‌باشد و بنظر می‌رسد که شایسته بود که صدور این قرار، منوط به رضایت مرتکب جرم می‌بود. درست است که ظاهراً این تصمیم به نفع متهم است اما این احتمال نیز وجود دارد که وی بطور مثال ترجیح دهد تا بجای قرار گرفتن در شرایط تعویق و تعهد و پایبندی به الزامات مشخص شده دادگاه، مجازات حبس حداکثر 6 ماهه را تحمل نماید.

3- مستنبط از ماده 44 قانون مجازات اسلامی، ارتکاب جنایات غیرعمدی و تعزیرات درجه هشت، باعث لغو قرار تعویق صدور حکم نمی‌شود. با توجه به قسمت آخر ماده 555 قانون آیین دادرسی کیفری، فقط ارتکاب جرائم عمدی باعث لغو قرار تعویق صدور حکم می‌شود.

نکته دیگر آنکه ارتکاب جرم در مدت تعویق، مشمول مقررات تکرار جرم نخواهد شد چراکه تکرار جرم مربوط به وضعیتی است که در مورد اتهام سابق، حکم محکومیت قطعی صادر شده باشد اما در قرار تعویق صدور حکم، اساساً برای متهم حکم محکومیتی صادر نمی‌شود و بنابراین ارتکاب جرم در دوران تعویق می‌بایست مشمول مقررات تعدد جرم شود نه تکرار جرم.