واخواست سند تجاری چیست؟

واخواست سند تجاری چیست؟

واخواست یا اعتراض عدم پرداخت، اعلام رسمی مبنی بر عدم وصول وجه سند تجاری است که توسط دارنده سند تجاری در زمان مشخصی انجام می گیرد. مخاطب این اعلامیه، متعهد و مسئول پرداخت وجه سند می باشد. انجام واخواست، اقدامی تشریفاتی است که از منظر شکل و نحوه اقدام می بایست مطابق شرایط مقرر قانونی انجام شود. نکته مهم آن است که انجام هرگونه اقدام قانونی اعم از ارسال اظهارنامه و یا طرح دعوا بدون واخواست، جایگزین این الزام قانونی نخواهد شد. مقنن در ماده 295 قانون تجارت بدین موضوع اشاره نموده است. در مقاله حاضر سعی می گردد به تفصیل در خصوص واخواست سند تجاری و تشریفات انجام آن مطابق با قانون تجارت پرداخته شود.

بیشتر بخوانید: اصل غیرقابل استناد بودن ایرادات در اسناد تجاری به چه معناست؟

تشریفات واخواست سند تجاری

دارنده سند تجاری می بایست ظرف ده روز از تاریخ سررسید نسبت به واخواست اقدام نماید (وفق ماده 280 قانون تجارت). مبدأ محاسبه مهلت واخواست، از فردای روز موعد پرداخت آغاز می گردد. مهلت فوق در خصوص برات و سفته می باشد اما در مورد چک، این مهلت وفق ماده 315 قانون تجارت، برای چک هایی که در همان محل صدور می بایست پرداخت شوند 15 روز و برای چک هایی که خارج از محل صدور می بایست پرداخت شوند 45 روز خواهد بود. ناگفته نماید گواهینامه عدم پرداخت صادره از بانک در خصوص چک، به منزله واخواست می باشد. انجام واخواست سند تجاری در زمره تکالیفی می باشد که مقنن برای دارنده سند تجاری در نظر گرفته است این موضوع به قدری حائز اهمیت است که حتی فوت محال علیه یا ورشکستگی او نیز، دارنده را از اعتراض عدم پرداخت بی نیاز نمی کند (وفق ماده 282 قانون تجارت).

هزینه انجام واخواست سند تجاری هم شامل هزینه مربوط به سازمان امور مالیاتی می شود و هم هزینه های ابلاغ اوراق واخواست که این هزینه ها بابت واخواست سند تجاری بعنوان خسارت قابل مطالبه می باشد مقنن در ماده 304 قانون تجارت، هم اصل مبلغ مندرج در سند تجاری را قابل مطالبه دانسته و هم خسارت تاخیر تادیه هزینه های فوق را از زمان اقامه دعوا تعیین نموده است.

مطلب مرتبط: دارنده سند تجاری چه کسی است؟

نکات مهم در خصوص واخواست سند تجاری

1- عدم واخواست سند تجاری توسط دارنده، موجب سقوط امتیازات و حمایت های قانونگذار در خصوص این اسناد شده و در این حالت دارنده نمی تواند بر علیه تمامی مسئولین اقدام نماید و صرفاً حق مطالبه از برخی از مسئولین سند تجاری را خواهد داشت. نکته مهم آن است که عدم واخواست سند تجاری نه تنها منجر به محرومیت دارنده از امتیازات این اسناد بالاخص مسئولیت تضامنی که در ماده 249 قانون تجارت نیز بدان اشاره شده است، می شود بلکه منجر به تغییر شرایط مسئولیت از تجاری به مدنی نیز خواهد شد. بنابراین آن سند، دیگر یک سند عادی قلمداد می شود نه سند تجاری. بطور مثال اگر دارنده سفته ای در مهلت مقرر قانونی، اقدام به واخواست سفته ننماید، از امتیازات و مزایای مندرج در ماده 292 قانون تجارت محروم می شود یعنی مسئولیت تضامنی صاحبان امضای سفته که مختص اسناد تجاری است، از بین می رود، هم چنین دیگر امکان صدور قرار تامین خواسته بدون پرداخت خسارت احتمالی مطابق با بند ج ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی وجود ندارد و جهت صدور قرار تامین خواسته در این حالت حتما می بایست خسارت احتمالی پرداخت شود اما حق مطالبه وجه از متعهد اصلی و هم چنین ضامن متعهد اصلی برای وی وجود دارد.

بیشتر بخوانید: نحوه درخواست صدور اجراییه چک از طریق دادگاه حقوقی

2- در ارتباط با افرادی که واخواست سند تجاری می بایست به آنان ابلاغ شود میان حقوقدانان اختلاف نظر وجود دارد عده ای معتقدند که حتما می بایست این موضوع به تمامی مسئولان پرداخت سند تجاری، ابلاغ شود (وفق ماده 293 قانون تجارت) اما در مقابل عده ای دیگر معتقدند که صرف ابلاغ به متعهد اصلی کفایت می کند و نیازی به ابلاغ به سایر افرادی که مسئولیت پرداخت دارند، نمی باشد. ذکر این نکته حائز اهمیت است که واخواست سفته فقط به متعهد آن ابلاغ می شود فلذا ابلاغ واخواست به ظهرنویس اعم از انتقال دهنده و ضامن ضرورتی ندارد.

نکته مهم آن است که کیفیت امر ابلاغ تاثیری در آثار قانونی واخواست ندارد و حتی در صورت عدم شناسایی مخاطب واخواست، دارنده سند این حق را دارد که از امتیازات مخصوص اسناد تجاری استفاده نماید.

مطلب مرتبط: سفته چیست؟ راه های مطالبه سفته کدام است؟

3- در خصوص آنکه آیا دارنده سند تجاری می تواند برای انجام واخواست، تقاضای اعسار نماید، قانون ساکت است فلذا بنظر می رسد که او‌ می بایست در هر صورت هزینه های قانونی را پرداخت نماید. مساله مهم دیگر آنکه، واخواست سند تجاری در زمره وظایف دارنده سند تجاری است بنابراین ظهرنویس یا سایر افرادی که حق مطالبه وجه از مسئولان پرداخت را دارند، تکلیفی به انجام واخواست ندارند.

4- دارنده سند تجاری برای برخورداری از امتیازات مقرر شده در خصوص این اسناد، من جمله انجام تامین خواسته بدون پرداخت خسارت احتمالی و یا مراجعه به تمامی‌ مسئولین پرداخت با داشتن مسئولیت تضامنی، می بایست در مهلت مقرر قانونی، وجه سند را مطالبه کند تا در صورت عدم پرداخت، با انجام واخواست به صورت رسمی بتواند نسبت به عدم انجام تکلیف قانونی صادرکننده و سایر امضاکنندگان، اقدام نماید.

5- مطابق با مواد 286 به بعد قانون تجارت، مهلت اقامه دعوا جهت برخورداری از امتیاز مندرج در ماده 249 همان قانون، ظرف یک سال از تاریخ اعتراض یا همان واخواست خواهد بود.