نحوه درخواست صدور اجراییه چک از طریق دادگاه حقوقی

نحوه درخواست صدور اجراییه چک

یکی از موارد و مقرراتی که مقنن در جهت حمایت از دارنده چک، وضع نموده است و بموجب آن، کل فرآیند دادرسی حذف گردیده است، بحث‌ صدور اجراییه چک می باشد که در ماده 23 قانون صدور چک بدان پرداخته شده است. وفق این ماده، دارنده چک می‌تواند با ارائه گواهینامه عدم پرداخت، از دادگاه صالح صدور اجرائیه نسبت به کسری مبلغ چک و حق الوکاله وکیل طبق تعرفه قانونی را درخواست نماید. دادگاه به محض وصول درخواست، بدون تعیین وقت رسیدگی، در وقت فوق العاده، اقدام به صدور اجراییه می نماید تا پس از ابلاغ، دارنده چک مکلف گردد ظرف ده روز پس از صدور اجراییه و ابلاغ آن، وجه چک را پرداخت نماید در غیر اینصورت بنا به درخواست محکوم له پس از انقضای این مدت و عدم پرداخت وجه چک، پرونده به واحد اجرای احکام ارسال می شود. در مقاله حاضر سعی می گردد به تفصیل در خصوص نحوه درخواست صدور اجراییه چک از طریق دادگاه های عمومی حقوقی پرداخته شود.

مطلب مرتبط: نحوه طرح دعوای ابطال اجراییه چک

درخواست صدور اجراییه چک

جهت طرح درخواست صدور اجراییه چک لازم است که اولاً گواهی عدم پرداخت دارای کد رهگیری از بانک محال علیه صادر شده باشد. ثانیاً پرداخت وجه چک منوط به تحقق شرطی نباشد (در متن چک شرطی نوشته نشده باشد). ثالثاً در متن چک درج نگردیده باشد که چک بابت ضمانت بوده است. رابعاً گواهی عدم پرداخت بنا به دلایلی اعم از مفقودی، سرقت، جعل، خیانت در امانت، کلاهبرداری و ... (دستور عدم پرداخت موضوع ماده 14 قانون صدور چک) صادر نگردیده باشد.

مطلب مرتبط: نحوه طرح دعوای استرداد لاشه چک

نکات مهم در خصوص درخواست صدور اجراییه چک

1- صدور اجراییه چک فقط علیه صاحب حساب و صادرکننده چک ممکن می باشد. (اگر چک توسط نماینده صاحب حساب مانند مدیرعامل شرکت صادر شده باشد، دارنده می تواند علیه هر دو یعنی صاحب حساب و صادرکننده درخواست صدور اجراییه را مطرح نماید). لذا علیه ظهرنویس یا ضامن چک نمی توان درخواست صدور اجراییه نمود. مضاف بر آنکه اجراییه فقط در خصوص اصل مبلغ چک بانضمام حق الوکاله وکیل، صادر می شود و در مورد خسارت تاخیر تادیه، دارنده می بایست جداگانه مطابق با قواعد عام آیین دادرسی مدنی طرح دعوا نماید. لازم به توضیح است که مطابق با رای وحدت رویه شماره 812 هیات عمومی دیوان عالی کشور، مبدا محاسبه خسارت تاخیر تادیه چک، تاریخ سررسید چک محاسبه می‌ شود، لذا خسارت تاخیر تادیه چک از شمول شرایط مقرر در ماده 522 قانون آیین دادرسی دادگاه‌ های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 1379 خارج است.

نکته مهم دیگر آنکه، درخواست صدور اجراییه چک دعوا محسوب نمی شود و هزینه دادرسی اندکی دارد. دادگاه صالح جهت طرح درخواست صدور اجراییه چک، دادگاه محل انعقاد قرارداد یا محل اقامت خوانده یا محل ایفای تعهد یا بانک محال علیه می باشد. نکته مهم آن است که این درخواست صرفاً می بایست به دادگاه حقوقی تقدیم گردد حتی اگر مبلغ چک کمتر از بیست میلیون تومان هم باشد، باز دادگاه صالح به صدور اجراییه است نه شورای حل اختلاف.

مطلب مرتبط: نمونه رای مطالبه خسارت تاخیر تادیه چک در فرض انتقال پس از صدور گواهی عدم پرداخت

2- وفق بندهای الف، ب و ج ماده 23 قانون صدور چک، امکان صدور اجراییه در خصوص چک هایی که بصورت مشروط صادر گردیده و یا بابت ضمانت یا انجام تعهد بوده اند و یا آنکه گواهی عدم پرداخت بنا به دلایلی اعم از مفقودی، سرقت، جعل، خیانت در امانت، کلاهبرداری و ... صادر شده باشد، وجود ندارد. 

3- اگر پس از صدور چک، صادرکننده فوت نماید، دارنده چک می تواند درخواست صدور اجراییه چک را بطرفیت ورثه متوفی مطرح نماید ناگفته نماند که رعایت مواد 226، 249 و 250 قانون امور حسبی در این خصوص الزامی می باشد. 

4- اگر چکی بصورت تضمینی صادر شده باشد و دارنده نسبت به آن تقاضای صدور اجراییه نماید و یا آنکه تقاضای صدور اجراییه بطرفیت ظهرنویس یا ضامن مطرح شده باشد، دادگاه مبادرت به صدور قرار رد خواست می نماید که قطعی و غیرقابل اعتراض است چراکه صدور اجراییه فقط بطرفیت صادرکننده و صاحب حساب ممکن می باشد.

5- اگر چکی بصورت مشروط یا امانی صادر گردیده باشد اما دادگاه بدون توجه به این موضوع، اجراییه صادر نموده باشد، می بایست پس از اطلاع، فوراً با تنظیم صورت جلسه ای، اجراییه را باطل نموده و طی گزارشی به اجرای احکام این موضوع را اعلام و اجراییه را کان لم یکن نماید (مستنبط از ماده 11 قانون اجرای احکام مدنی). حال اگر در متن چک، موارد مندرج در ماده 23 قانون صدور چک درج نشده باشد اما در برگه جداگانه ای این موضوع قید شده باشد، در اینصورت دادگاه راساً اجراییه را باطل نمی کند بلکه مدعی تضمینی، مشروط، جعلی بودن چک و‌ ... می بایست ادعای خود را در یک محکمه دیگری ثابت نماید.

مطلب مرتبط: نمونه دادخواست ابطال اجرائیه چک و استرداد لاشه چک

6- محکوم علیه (کسی که اجراییه بر علیه وی صادر شده است) این حق را دارد که بعد از ابلاغ اجراییه چک، وفق ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، درخواست اعسار از پرداخت محکوم به را مطرح نماید.

مطلب مرتبط: شرایط پذیرش اعسار از سوی بدهکار چگونه است؟

7- در خصوص آنکه آیا تقاضای صدور اجراییه توسط فردی که چک پس از صدور گواهی عدم پرداخت به او منتقل شده است ممکن است یا خیر میان حقوقدانان اختلاف نظر وجود دارد عده ای معتقدند که در قانون تجارت منعی در این خصوص وجود ندارد چراکه ماده 245 این قانون، از انتقال سند تجاری بصورت مطلق صحبت کرده است اما در مقابل عده ای دیگر معتقدند که با صدور گواهی عدم پرداخت، وصف تجاری بودن چک از بین می رود و آن انتقال، انتقال مدنی خواهد بود. ناگفته نماند که نظریه مشورتی نیز وجود دارد که به نوعی نظر دوم را تایید نموده است. (نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۰/۲۴ مورخ ۱۹-۰۳-۱۴۰۰) اما بنظر میرسد که نظریه اول با قانون تجارت مطابقت بیشتری دارد.

8- فردی که تقاضای صدور اجراییه را مطرح می نماید نمی تواند وفق ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای صدور تامین خواسته نماید چراکه مرحله دادرسی در خصوص صدور اجرابیه چک وجود ندارد اما وفق تبصره 1 ماده 35 قانون اجرای احکام مدنی، متقاضی این حق را دارد که بعد از ابلاغ اجراییه و پیش از انقضای مهلت تقاضای توقیف اموال محکوم علیه را نماید و دادگاه صادرکننده اجراییه، این مساله را طی نامه ای به واحد اجرای احکام اعلام نماید.

9- اگر صادرکننده چک وفق ماده 14 قانون صدور چک، به بانک دستور عدم پرداخت وجه چک را بدهد، مکلف است که ظرف یک هفته دعوای مرتبط را مطرح نماید و گواهی آن را تقدیم دادگاه نماید. اگر این مهلت منقضی گردد و‌ گواهی تقدیم بانک نشود، دارنده میتواند درخواست صدور اجراییه نماید.