گواهی عدم سوء پیشینه چیست؟ شامل چه جرائمی می‌شود؟

مفهوم حقوقی گواهی عدم سوء پیشینه

گواهی عدم سوء پیشینه، برگه‌ای است که وضعیت سابقه کیفری فرد را از حیث «محکومیت‌های قطعی کیفری در جرائم عمدی» اعلام می‌دارد. مطابق با مندرجات موجود در قانون مجازات اسلامی، مقنن تنها برخی از محکومیت‌ها را دارای وصف اثرگذاری دانسته است که می‌توانند منجر به محرومیت از حقوق اجتماعی شوند. فلذا گواهی عدم سوء پیشینه برگه‌ای است که حاوی اطلاعاتی است که نشان می‌دهد فرد سوء پیشینه دارد یا خیر (محکومیت‌های مؤثر کیفری). چنانچه فردی در گذشته مرتکب جرمی شده باشد تحت شرایطی این امکان وجود دارد که محکومیت گذشته وی در سابقه فرد درج شده باشد. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، سعی می‌گردد به تفصیل در خصوص گواهی عدم سوء پیشینه و جرائم شامل آن پرداخته شود.

بیشتر بخوانید: مجازات تکمیلی چیست؟ ویژگی‌های آن کدامند؟

گواهی عدم سوء پیشینه شامل چه جرائمی می‌شود؟

به دلالت ماده 25 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، در صورتی که فردی در جرائم عمدی به موجب حکم قطعی، محکوم شده باشد، پس از اجرای حکم و یا شمول مرور زمان، در مدت زمان مقرر قانونی، به عنوان مجازات تبعی از حقوق اجتماعی محروم گردیده و در گواهی عدم سوء پیشینه مرتکب جرم نیز درج خواهد شد. فلذا زمانی که فردی مرتکب جرمی گردد و به موجب حکم قطعی دادگاه، محکوم شود و در مورد وی به تناسب جرم ارتکابی، مجازاتی تعیین گردد، این محکومیت و تحمل مجازات، در سابقه کیفری او ثبت می‌شود و به اصطلاح قانونی، او دارای «سوء پیشینه» می‌شود. منظور از مجازات تبعی در ماده فوق‌الاشاره، محرومیت مرتکب جرم از حقوق اجتماعی برای مدت معین می‌باشد که طبیعتاً به تبع مجازات اصلی بر او تحمیل می‌شود لازم به توضیح است که پس از گذشت این مدت، مجدداً حقوق اجتماعی مرتکب به وی بازگردانده خواهد شد. نکته مهم و قابل توجه آن است که حقوق اجتماعی عبارت است از حقوقی که قانونگذار در ماده 26 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 برای اتباع کشور جمهوری اسلامی ایران و سایر افراد مقیم در قلمرو و حاکمیت منظور نموده و سلب آن به موجب قانون یا حکم دادگاه صالح می‌باشد. حقوق اجتماعی عبارتند از:

حق انتخاب شدن در مجالس شورای اسلامی و خبرگان و عضویت در شورای نگهبان و انتخاب شدن ریاست جمهوری، عضویت در کلیه انجمن‌ها و شوراها و جمعیت‌هایی که اعضای آن به موجب قانون انتخاب می‌شوند، عضویت در هیات‌های منصفه و امنا، اشتغال به مشاغل آموزشی و روزنامه‌نگاری، استخدام در وزارتخانه‌ها، سازمان‌های دولتی، شرکت‌ها، موسسات وابسته به دولت، شهرداری‌ها، موسسات مامور به خدمات عمومی، ادارات مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان و نهادهای انقلابی، وکالت دادگستری و تصدی دفاتر اسناد رسمی و ازدواج و طلاق و دفتریاری و ... .

در ارتباط با جرائمی که در گواهی عدم سوء پیشینه درج می‌گردند لازم به توضیح است که به دلالت ماده 25 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، مرتکب جرم هفت سال در محکومیت به مجازات‌های سالب حیات و حبس ابد از تاریخ توقف اجرای حکم اصلی، سه سال در محکومیت به قطع عضو، قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت وارد شده بیش از نصف دیه مجنی‌علیه باشد، نفی بلد و حبس تا درجه چهار و دو سال در محکومیت به شلاق حدی، قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت وارد شده نصف دیه مجنی‌ٌ‌علیه یا کمتر از آن باشد و حبس درجه پنج، از حقوق اجتماعی محروم و مراتب محکومیت مؤثر فوق‌الذکر وی در پیشینه کیفری او درج خواهد شد و پس از اجرای حکم یا شمول مرور زمان محکومیت مؤثر وی مرتفع شده و وی می‌تواند از حقوق اجتماعی نیز بهره‌مند گردد.. ذکر این نکته حائز اهمیت است که در غیر از موارد فوق‌الاشاره مراتب محکومیت (محکومیت غیرمؤثر مرتکب جرم) در پیشینه کیفری محکوم درج می‌شود (در سامانه الکترونیکی سجل قضایی موضوع بند پ ماده 1 آیین‌نامه سجل قضایی مصوب 1398)، اما در گواهی‌های صادره از مراجع ذی‌ربط قید نمی‌شود مگر آنکه بنا به درخواست مراجع قضایی برای تعیین یا بازنگری در مجازات محکوم بوده باشد. 

شایان ذکر است تا زمانی که در مورد متهمی حکم محکومیت قطعی در جرائم عمدی صادر نگردیده باشد بنا به هر اتهامی از قبیل سرقت، کلاهبرداری و ... به دادسرا یا دادگاه احضار شود، دارای سوء پیشینه نمی‌شود چراکه ممکن است در پایان رسیدگی دادگاه، مشخص شود که آن فرد بی‌گناه است بنابراین زمانی که حکم محکومیت قطعی کیفری صادر و مجازاتی تعیین گردید، فرد مجرم دارای سوء پیشینه می‌شود.

مطلب مرتبط: مجازات تبعی چیست؟ ویژگی‌های آن کدام‌اند؟

مرجع صدور گواهی عدم سوء پیشینه

متقاضی دریافت گواهی عدم سوء پیشینه می‌تواند با مراجعه به دادسرای عمومی و انقلاب محل صدور شناسنامه خویش و یا سایر دادسراهای عمومی و انقلاب، تقاضای صدور گواهی عدم سوء پیشینه را تقدیم نماید. ایرانیان مقیم خارج از کشور علاوه بر موارد فوق می‌توانند از طریق نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران و دفاتر حافظ منافع اقدام نمایند (به دلالت ماده 11 آیین‌نامه سجل قضایی مصوب 1398). درخواست متقاضی صدور گواهی عدم سوء پیشینه می‌بایست شامل درج کامل مشخصات هویتی، نام، نام خانوادگی، کدملی، شماره شناسنامه، محل اقامت و ... در خصوص اشخاص حقیقی و در مورد اشخاص حقوقی شامل شناسه ملی، تاریخ ثبت و ... (وفق بند 2 ماده 8 آیین‌نامه سجل قضایی) و در خصوص اتباع بیگانه حاوی شماره گذرنامه یا شناسه اختصاصی باشد. (مستند به ماده 12 آیین‌نامه سجل قضایی)

لازم به توضیح است که به دلالت تبصره 1 ماده 11 آیین‌نامه سجل قضایی مصوب 1398 در نقاطی که دفاتر خدمات قضایی تاسیس شده باشد، متقاضی می‌بایست جهت دریافت این گواهی در وهله نخست به سامانه ثنا (درگاه خدمات الکترونیک قضایی به نشانی https://adliran.ir) مراجعه نموده و با ورود به بخش «گواهی عدم سوء پیشینه» مشخصات خویش (کد ملی و رمز شخصی) را وارد نموده و تقاضای صدور گواهی عدم سوء پیشینه را ثبت نماید. به دلالت ماده 13 آیین‌نامه سجل قضایی در صورت فقدان هرگونه سابقه محکومیت مؤثر کیفری، گواهی عدم سوء پیشینه توسط دادگستری کل استان، واحد سجل قضایی صادر و در سامانه ابلاغ متقاضی، به وی ابلاغ می‌گردد و در صورت داشتن سابقه محکومیت مؤثر کیفری، مراتب عدم امکان صدور گواهی عدم سوء پیشینه به متقاضی اعلام می‌شود.

شایان ذکر است در صورتی که پس از صدور گواهی عدم سوء پیشینه، متقاضی نسبت بدان اعتراضی داشته باشد می‌تواند اعتراض خود را به هر یک از واحدهای سراسر کشور وفق تبصره ۲ ماده ۱۱ آیین‌نامه سجل قضایی، مطرح نماید تا نسبت بدان رسیدگی مقتضی صورت پذیرد.