جرم توهین به اشخاص عادی (توهین ساده)

توهین به اشخاص عادی

جرم توهین یکی از جرائم علیه حیثیت معنوی افراد محسوب می گردد که در قانون مجازات اسلامی برای آن مجازاتی در نظر گرفته شده است. توهین در لغت بمعنای ضعیف کردن و خوار و خفیف کردن می باشد. توهین عبارت است از هر گفتار، رفتار، عمل یا نوشتاری که به نحوی موجب ضعیف کردن حیثیت کسی در منظر افراد متعارف و معمولی جامعه شود. توهین ممکن است غیابی هم باشد و حضور کسی که به او توهین شده حتماً لازم نیست. این جرم باید نسبت به اشخاص حقیقی باشد و توهین به اشخاص حقوقی مثل ادارات قابل تحقق نیست. در جرم توهین صِرف توهین نمودن به افراد کافی است حتی اگر نتیجه مورد نظر مجرم نیز محقق نگردد (جرم مطلق). جرم توهین به دو دسته توهین ساده و توهین مشدد تقسیم می گردد در مقاله حاضر سعی می گردد به تفصیل در ارتباط با جرم توهین به اشخاص عادی (توهین ساده) پرداخته شود.

مطلب مرتبط: نمونه شکواییه فحاشی و توهین

شرایط تحقق جرم توهین به اشخاص عادی

در ارتباط با جرم توهین ذکر این نکته حائز اهمیت است که، ‎فحش بودن یا فحش نبودن یک لفظ مفهومی است که به اعتبار زمان و مکان تغییرپذیر می باشد و تشخیص آن با در نظر گرفتن عرف و عادت و زمان و مکان و شخصیت طرفین با دادگاه است. جهت محقق شدن جرم توهین وجود سه عنصر الزامی می باشد.

الف) عنصر قانونی

عنصر قانونی جرم بدین معنا می باشد که باید این عمل در نظر قانونگذار، جرم تلقی شده و برای آن مجازات تعیین شده باشد. پس در درجه اول عمل فرد باید مطابق با اصل قانونی بودن جرائم و مجازات، جرم توهین تلقی گردد و مطابق با آن مجازاتی برای آن در نظر گرفته شود. جرم توهین در ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ چنین تعیین مجازات گردیده بود:

«توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد، به مجازات شلاق تا 74 ضربه و یا پنجاه هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود.»

اما مطابق با بند ج ماده ۱ قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب سال 1399 مجازات این جرم، به جزای نقدی درجه شش که طبق ماده 19 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392، عبارت از بیش از 20 میلیون ریال تا 80 میلیون ریال بود، تغییر یافته است. مضاف بر آنکه در مورد جزای نقدی، ماده ۲۸ قانون مجازات اسلامی، آن را به تناسب نرخ تورم اعلام شده از سوی بانک مرکزی هر سه سال یکبار به پیشنهاد وزیر دادگستری و تصویب هیات وزیران قابل تعدیل دانسته است.

لازم به توضیح است که هیات وزیران به استناد ماده 28 اصلاحی قانون مجازات اسلامی، مبالغ مجازات نقدی جرائم و تخلفات مندرج در قوانین و مقررات مختلف را در سال 1403 افزایش دادند. بر این اساس جزای نقدی درجه شش بیش از دویست میلیون (200,000,000) ریال تا هشتصد میلیون (800,000,000) ریال تعیین گردیده است.

مطلب مرتبط: نمونه رای توهین به اشخاص

ب) عنصر مادی

دومین شرط لازم جهت تحقق جرم توهین، وجود عنصر مادی جرم است. عنصر مادی شامل اعمال و رفتارهایی است که از ناحیه مرتکب جرم اتفاق می افتد که این اعمال شامل گفتار، رفتار، نوشتار و ... می باشد. فی الواقع رفتار فیزیکی مرتکب اعم از فعل یا ترک فعل، مجموعه اوضاع و شرایطی که وجود یا عدم آنها برای تحقق جرم ضروری است و نتیجه حاصل گردیده، جهت تحقق عنصر مادی جرم توهین لازم و ضروری است. 

رفتار فیزیکی مرتکب جرم، شامل گفتار، کردار، رفتار، نوشتار و یا حتی اشارات وی می باشد و به هر طریقی من جمله ارسال ایمیل یا پیامک تحقق می یابد. به همین دلیل است که مقنن در ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی از واژه «از قبیل» استفاده نموده است چراکه به جز استعمال الفاظ رکیک و فحاشی، اقدامات فوق الذکر نیز شامل توهین به اشخاص می گردند. بطور مثال اعمالی از قبیل آب دهان پرتاب نمودن به سمت کسی، درآوردن زبان و ... می تواند توهین کیفری محسوب گردد. مطابق با نظر قانونگذار از درج عباراتی مانند فحاشی و یا استعمال الفاظ رکیک، بنظر می رسد که جهت تحقق این جرم، اعمال ارتکابی می بایست بصورت فعل باشد و حتی اگر ترک فعل به قصد تحقیر شخص دیگری انجام شود نیز جرم توهین به وقوع نمی پیوندد.

یکی از موارد مهم در تشخیص توهین آمیز بودن رفتار یا گفتار مرتکب، آنست که صرف خشونت در گفتار را نمی توان توهین محسوب نمود هر چند که چنین  رفتاری ممکن است با توجه به شخصیت طرف مقابل، رفتاری بی ادبانه تلقی گردد اما جهت محکوم شدن فرد به جرم توهین، حتما لازم است که رفتار ارتکابی، موهن (توهین آمیز) باشد که تشخیص این مساله، با عرف می باشد. مساله مهم دیگر آنکه اگر فردی به خودش توهین کند، این کار، جرم نیست اما اگر با انجام این عمل، فرد عفت عمومی را جریحه دار نماید، مطابق با موادی مانند ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی، وصف مجرمانه پیدا می کند مضاف بر آنکه توهین به یک گروه کلی نیز بدون تعیین مصداق آن (مانند توهین به معلمان) جرم محسوب نمی شود. اما اگر به یک گروهی توهین شود که تعداد افراد گروه کم و قابل تشخیص باشد، جرم توهین اتفاق افتاده است. 

جهت تحقق جرم توهین، مورد دیگری که ضرورت دارد بحث توهین به اشخاص زنده است. توهین به مردگان تنها در صورتی جرم محسوب می شود که عرفاً توهین به بازماندگانشان تلقی گردد. مورد دیگر آنکه حضور مخاطب توهین نیز شرط تحقق این جرم نمی باشد یعنی کسی ممکن است در میان یک جمعی به شخصی که در آن جمع نیست توهین نماید. فی الواقع توهین می بایست یا حضوری باشد یا علنی باشد. منظور از حضوری بودن به معنای این است که توهین کننده یا حضور فیزیکی داشته باشد و یا از طریق ارسال ایمیل یا پیامک و یا ... به فرد دیگری توهین نماید.

منظور از علنی بودن این است که صرفاً حضور شاهد الزامی نیست یعنی حتی اگر توهین در یک مکان عمومی و بدون شاهد هم اتفاق بیفتد باز هم توهین تلقی می گردد. ذکر این نکته حائز اهمیت است که جرم توهین یک جرم مطلق است یعنی صرف توهین کفایت می کند حتی اگر مخاطب شخصیت و روحیه قوی داشته باشد و از توهین دیگری متاثر نشود نیز باز جرم توهین بدلیل توهین آمیز بودن عمل، تحقق یافته است.

مطلب مرتبط: توهین ارتجالی به چه معناست؟

ج) عنصر روانی 

در بحث عنصر روانی جرم، این موضوع مورد بررسی قرار می گیرد که آیا مرتکب جرم، عمداً و با داشتن سوء نیت و با طرح و نقشه قبلی، قصد ارتکاب جرم را داشته است یا خیر. در قانون مجازات اسلامی جرم توهین یک جرم عمدی است و ارتکاب غیرعمدی آن در حقوق جزا پیش بینی نگردیده است. جهت تحقق عنصر روانی و تعمدی بودن توهین، لازم است که مرتکب عمد در رفتار توهین آمیز نسبت به فرد دیگر را داشته باشد این امر بدین معنا است که اولاً مرتکب قصد انجام توهین را داشته باشد و در حالتی بدون اراده مانند خواب یا بیهوشی و ... عملی را انجام نداده باشد ثانیاً از توهین آمیز بودن رفتار ارتکابی خود آگاهی داشته باشد.

مطلب مرتبط: صلاحیت دادگاه کیفری دو در رسیدگی به جرائم

نکات مهم در خصوص توهین به اشخاص عادی 

۱) توهین یک جرم مطلق بوده و صرف بیان عمل توهین آمیز کفایت می کند و تفاوتی نمی نماید که فرد توهین شونده، از توهین متاثر گردیده یا خیر. 

۲) رفتار ارتکابی می بایست موهن یعنی توهین آمیز و زننده باشد.

۳) اعمال ارتکابی یعنی بکار بردن الفاظ رکیک، فحاشی و ... از طریق گفتار، نوشتار و یا رفتار بصورت فعل مثبت تحقق می یابد. 

۴) در تحقق جرم توهین، می بایست مخاطب، معین، شخص حقیقی و زنده باشد.