منظور از سهام بانام و سهام بی نام چیست؟
سهام بانام و سهام بی نام
اوراق بهادار به عنوان دسته ای از اسناد تجاری هستند که هم دارای ارزش مالی و هم قابل نقل و انتقال هستند. از میان اوراق بهادار متنوع و فراوان، می توان به قبض انبار، بارنامه، اوراق سهام و اوراق مشارکت اشاره نمود. سهم به حقوق و تعهدات هر شخص در هر نوع مشارکت و دارایی مشترک گفته می شود. مایه و محور شرکت سهامی، سرمایه و سهم می باشد. فی الواقع سهم مهمترین چهره متمایز شرکت های سهامی از شرکت های غیرسهامی می باشد. در شرکت های سهامی، سهم بعنوان بخشی از سرمایه شرکت است که در مقابل سهم الشرکه بعنوان بخشی از سرمایه شرکت های غیرسهامی شناخته می شود. سهام به شکل برگ سهم صادر می شود که بر روی هر برگ سهم، نام شرکت و شماره ثبت آن در دفتر ثبت شرکتها، مبلغ سرمایه ثبت شده و مقدار پرداخت شده آن، تعیین نوع سهم، مبلغ اسمی سهم و مقدار پرداخت شده آن به حروف و با اعداد، تعداد سهامی که هر ورقه نماینده آنست، انعکاس می یابد. لذا برگه سهم می بایست ویژگی های ظاهری مقرر در ماده 26 قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت 1347 را دارا باشد. همچنین صدور برگ سهم شرایطی دارد که از موضوع بحث حاضر خارج بوده لذا بدان نمی پردازیم.
مطلب مرتبط: چگونگی طرح دعوا توسط سهامداران بر علیه مدیر شرکت
انواع سهام
سهام شرکت های سهامی در نظام های حقوقی مختلف براساس ویژگی و مزایای آنها دسته بندی می شوند. در حقوق ایران نیز سهام شرکت سهامی از جنبه های گوناگون اعم از سهام با نام و بی نام، سهام عادی و ممتازه طبقه بندی شده اند. در این مقاله در ارتباط با سهام با نام و سهام بی نام پرداخته می شود.
مطلب مرتبط: نحوه انتخاب بازرس شرکت سهامی از سوی دادگاه
سهام بانام و سهام بی نام
سهام بانام و سهام بی نام در تبصره ۱ ماده ۲۴ قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب ۱۳۴۷ با این توصیف که «سهم ممکن است بانام و یا بی نام باشد» معرفی شده اند.
سهام بانام عبارت از سهمی است که نام دارنده آن بر روی برگ سهم نوشته شده باشد. همیشه نام دارنده بر روی برگ سهام بانام منعکس نمی شود بلکه بیشتر برگ های سهام بانام نمایانگر نام شخص معینی نبوده و تنها عبارت بانام بر روی سند درج می گردد. علت این نوع شیوه صدور آن است که در صورت وجود نام شخص معینی بر روی برگ سهم، سند مزبور ممکن است در گذر زمان چندین مرتبه داد و ستد شده و برخلاف ظاهر آن شخصی به جز نام مذکور در متن سند، دارنده سهم باشد. به همین دلیل ذکر نام شخص معینی بر روی برگ سهم، همیشه کمکی به شناسایی آخرین دارنده سهم نمی نماید.
نکته مهم آن است که داد و ستد سهام بانام باید در دفتر ثبت سهام شرکت به ثبت برسد و در صورت نبود دفتر ثبت سهام، از آنجایی که سهامدار جدید در مجامع عمومی شرکت نموده و نام وی در صورت اسامی قید می شود، در نتیجه با ملاحظه صورتجلسات مجامع، دسترسی به هویت دارنده امکان پذیر است. هم چنین از آنجایی که برای واگذاری سهام، وجود برگ سهم شرط دانسته نشده است و نیز ضمانت اجرای روشنی برای تکلیف شرکت به صدور برگ سهم در قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت ۱۳۴۷ پیش بینی نشده، به همین دلیل بسیاری از شرکت ها صدور برگ سهم را جدی نمی گیرند.
از معایب صدور سهام بانام صرف وقت برای مدیران شرکت در جهت ارائه دفتر ثبت سهام به واگذارنده و انتقال گیرنده جهت امضاء در صورت عدم پرداخت کامل تعهد سهام وی و نیز نظارت بر صحت امضاهای ایشان است. هم چنین مشکلات دیگری نیز از قبیل از دسترس خارج شدن چنین دفتری بدلیل معدوم بودن یا پنهان ساختن آن ایراد دیگر این سهام می باشد. اما سهام بانام دارای مزایایی از قبیل شناسایی آسان سهامداران، پرهیز از ورود به دعاوی حقوقی ناشی از گم شدن یا سرقت برگه های سهام بانام و امکان تعهد بخشی از سرمایه شرکت می باشد. مضاف بر آنکه امتیاز دیگر سهام بانام آن است که حتی در صورتی که برگ سهم بانام از سوی شرکت صادر نشود، همچنان داد و ستد و واگذاری چنین سهامی از طریق دفتر ثبت سهام ممکن است در حالیکه در نبود برگ سهام بی نام امکان واگذاری چنین سهامی وجود ندارد.
سهام بی نام به سهامی گفته می شود که نام دارنده سهم یا عبارت بانام را بر روی خود ندارد و در متن برگ سهم عبارت بی نام به روشنی قید شده است. مقنن در بخش اول ماده ۳۹ قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت سهام بی نام را بعنوان سندی که بصورت سند در وجه حامل تنظیم می شود توصیف نموده است. بنابراین بر روی این برگ سهم، نام هیچ فردی ذکر نمی شود و تنها عبارت سهم بی نام قید می شود.
مهم ترین مزیت سهام بی نام واگذاری آسان و بدور از هرگونه تشریفات است و شرکت را از انعکاس نقل و انتقالات مکرر مالکیت آنها بی نیاز می سازد. اما مهم ترین عیب این نوع سهام، مشکلات ناشی از اثبات مالکیت برای دارنده واقعی سند در نتیجه گم شدن یا ربوده شدن آن می باشد. با توجه به قاعده مالکیت متصرف چنین سندی، اثبات خلاف آن از سوی دارنده واقعی بسیار سخت می باشد. محدودیت دیگر این نوع سهام آنست که با توجه به لزوم بانام بودن سهام وثیقه و غیرقابل انتقال بودن آنها، نام دارندگان اینگونه سهام (مدیران) چه بر روی سند و چه دفتر ثبت سهام بایستی برای شرکت قابل شناسایی باشد. در نتیجه در حالیکه صد در صد سهام شرکت سهامی ممکن است بانام باشد، این امکان در مورد سهام بی نام، حداقل به دلیل بالا، مجاز نیست. ماده ۳۰ قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب ۱۳۴۷:
«مادام که تمامی مبلغ اسمی هر سهم پرداخت نشده صدور ورقه سهم بی نام یا گواهینامه موقت بی نام ممنوع است. به تعهد کننده این گونه سهام گواهینامه موقت بانام داده خواهد شد که نقل و انتقال آن تابع مقررات مربوط به نقل و انتقال سهام بانام است.»
ممنوعیت مقرر در ماده فوق، بموجب بند ۶ ماده ۲۴۳ قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب ۱۳۴۷ با ضمانت اجرای کیفری سختگیرانه حبس و یا جزای نقدی یا هر دو مورد حمایت قرار گرفته است.
«اشخاص زیر به حبس تادیبی از سه ماه تا دو سال یا به جزای نقدی از بیست هزار ریال تا دویست هزار ریال یا بهر دو مجازات محکوم خواهند شد: ... ۶ – هرکس قبل از پرداخت کلیه مبلغ اسمی سهم سهام بی نام یا گواهینامه موقت بی نام صادر کند.»
امیدواریم مطالب برای شما مفید بوده باشد. لطفا مطالب را با دوستان خود به اشتراک بگذارید و با امتیاز دادن به مطالب، ما را در جهت بهبود و تولید هر چه بیشتر مطالب یاری فرمایید. همچنین می توانید نظرات یا سوالات خود را در بخش دیدگاه ها مطرح نمایید در اسرع وقت به سوالات شما پاسخ داده خواهد شد.
افزودن دیدگاه
دیدگاه کاربران