نحوه استرداد هدایای دوران نامزدی و بعد از ازدواج

استرداد هدایای دوران نامزدی

از دیدگاه اساتید علم حقوق، جهت برقراری رابطه زوجیت، دو مرحله وجود دارد:

مرحله اول انجام مراسم خواستگاری از دختر و تشخیص تمایل او و خانواده اش نسبت به آن وصلت می باشد که معمولا در این مرحله هدایایی رد و بدل نمی شود و مرحله دوم، در صورت پاسخ مثبت دادن، مرحله نامزدی شکل می گیرد که در این مرحله معمولا هدایایی رد و بدل می شود. قانون مدنی در مواد ١٠٣٧ و ١٠٣٨، در مورد وضعیت حقوقی هدایای قبل از ازدواج (دوران نامزدی) اعلام نظر نموده است و تکلیف طرفین را در نحوه استرداد هدایا مشخص کرده است:

ماده ١٠٣٧ قانون مدنی بیان میدارد:

"هر یک از نامزدها در صورت بهم خوردن وصلت منظور هدایایی را که به طرف دیگر یا ابوین او برای وصلت منظور داده است مطالبه کند اگر عین هدایا موجود نباشد مستحق قیمت هدایایی خواهد بود که عادتا نگه داشته می شود مگر اینکه آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد."

ماده ١٠٣٨ قانون مدنی بیان میدارد:

"مفاد ماده قبل از حیث رجوع به قیمت در موردی که وصلت منظور در اثر فوت یکی از نامزدها بهم بخورد مجری نخواهد بود."

مطلب مرتبط: شرایط جدید انجام طلاق توافقی

بنابر دو ماده فوق مشخص می گردد هدایایی که مصرف شدنی است مانند عطر یا ادکلن، قابل استرداد نمی باشند اما در مورد هدایایی که عادتا قابل نگهداری هستند و به اصطلاح مصرف نشدنی می باشند مثل انگشتر و ...، طرفی که هدایا را به طرف مقابل داده است، حق مطالبه و استرداد آنان را دارد مگر در دو مورد:

• بهم خوردن نامزدی در اثر فوت یکی از طرفین
• تلف شدن هدیه بدون تقصیر گیرنده آن

همچنین مطابق با مواد فوق میتوان نتیجه گرفت که هدایایی که نامزدها یا والدین آنها، در دوران نامزدی به یکدیگر داده اند، در تمام موارد قابل مطالبه نیست مگر اینکه یکسری شرایط وجود داشته باشد. شرایطی که استرداد هدایای دوران نامزدی ممکن است عبارتند از:

1. هدایای دوران نامزدی بدلیل نیت وصلت میان طرفین رد و بدل شده باشد.
2. نامزدی کاملا بهم خورده باشد و طرفین دیگر قصد ازدواج نداشته باشند.
3. بهم خوردن نامزدی بعلت فوت یکی از طرفین نباشد.
4. هدایایی که قابل نگهداری هستند اگر عین آنها موجود باشد، عین همان هدایا باید برگردانده شود اما اگر عین آن موجود نباشد و بدون تقصیر گیرنده تلف شده باشد، می بایستی قیمت آنان پرداخت شود.

استرداد هدایا پس از وقوع عقد نکاح

در مورد استرداد هدایا پس از وقوع عقد نکاح، قانون مدنی ساکت است اما میتوان با تکیه بر عرف و نظر علما و اساتید علم حقوق، بیان نمود که این مورد از مصادیق هبه است و احکام هبه بر آن جاری می گردد:

ماده ٧٩٥ قانون مدنی بیان می دارد:

"هبه عقدی است که به موجب آن یک نفر مالی را مجاناً به کس دیگری تملیک میکند تملیک‌ کننده واهب طرف دیگر را متهب، مالی را که مورد هبه است عین موهوبه می گویند."

مطلب مرتبط: تایید رجوع از هبه به چه معناست؟

همچنین در مورد استرداد هدایا در این دوران، میتوان از ماده ٨٠٣ قانون مدنی استفاده نمود که بیان کرده است:

"بعد از قبض نیز واهب میتواند با بقاء عین موهوبه از هبه رجوع کند مگر در موارد ذیل:

1. در صورتی که متهب پدر یا مادر یا اولاد واهب باشد.
2. در صورتی که هبه معوض بوده و عوض هم داده شده باشد.
3. در صورتی که عین موهوبه از ملکیت متهب خارج شده یا متعلق حق غیر واقع شود خواه قهراً مثل اینکه عین موهوبه برهن داده شود.
4. در صورتی که در عین موهوبه تغییری حاصل شود."

بنابراین مطابق با ماده فوق مشخص میگردد که هدایایی که زن و شوهر در دوران ازدواج به یکدیگر میدهند تحت شرایطی قابل مطالبه است. مورد اول اینکه در صورتی که آن هدیه موجود باشد و از بین نرفته باشد، طرف دیگر حق مطالبه آن را خواهد داشت. دومین مورد این مساله می باشد که زمانی که هبه معوض است و عوض هم داده شده است دیگر امکان رجوع نیست مثلا مرد شرط می کند که به همسر خود یک گوشی موبایل هدیه دهد و همسر او نیز در قبال آن یک ساعت مچی به او هدیه بدهد در صورتی که این قبض و اقباض صورت گرفته باشد دیگر قابل مطالبه و استرداد نخواهد بود.

مورد دیگری که می بایست بدان اشاره گردد این است که در صورتی که هر یک از زن یا شوهر هدیه ای به همسر خود داده باشد بطور مثال مرد به همسر خود یک خودرو هدیه داده باشد و بعدا زن آن اتومبیل را فروخته باشد، دیگر مرد نمیتواند آن خودرو را استرداد نماید. نتیجه اینکه مطابق با توضیحات فوق مشخص میگردد که هدایایی که زن و مرد بعد از ازدواج به یکدیگر می دهند طبق یکسری شرایط خاص قابل مطالبه خواهد بود.

بیشتر بخوانید: نحوه مطالبه مهرالمثل یا ارش البکاره در زنا

مستندات قانونی استرداد هدایا

صورتجلسه نشست قضائی استان فارس/ شهر قیر مورخ ۱۳۸۷/۰۳/۰۵ در صورت طلاق، آیا زوج می‌تواند استرداد طلا، جواهرات و هدایای دوران بعد از نامزدی را درخواست کند؟

نظر هیئت عالی

ماده 1037 قانون مدنی در خصوص قابل استرداد بودن هدایای هر یک از نامزدها، ناظر به هدایایی است که به منظور وصلت هر یک از نامزدها یا ابوین آن‌ها به طرف دیگر داده می‌شود ولیکن وصلت برهم ‌خورده و انجام نمی‌شود، در حالیکه در فرض سؤال وصلت انجام شده و پس از آن رابطه طرفین به طلاق منجر شده است، در این صورت هدایا قابل استرداد به نظر نمی‌رسد.