بررسی رضایت ولی در نکاح دختر باکره بالغ

اعلام رضایت پدر در ازدواج دختر

مطابق با قانون و عرف موجود در جامعه، دختر باکره بالغ، جهت ازدواج نیاز به اجازه پدر یا جد پدری دارد. از دیدگاه فقها اگر پدر برخلاف مصلحت واقعی دخترش، مانع ازدواج او شود، از موارد سقوط ولایت در اذن یا اجازه او می باشد. در این مقاله به بررسی رضایت پدر در ازدواج دختر می پردازیم.

مطلب مرتبط: بررسی شرایط دوازده گانه عقدنامه ازدواج

اذن ولی در نکاح دختر باکره بالغ مطابق با فقه

سوالی که در ذهن متبادر می شود این است که چرا در جامعه ما دختران جهت ازدواج نیازمند اجازه پدر یا جد پدری خود هستند؟ در پاسخ به این سوال باید اینگونه بیان نمود که بنظر میرسد قانون در این خصوص، با هدف حمایت و ارزش نهادن به دختران، اجازه پدر را در ازدواج آنان شرط نموده است نه تبعیض جنسیتی.

در خصوص موضوع عنوان شده، نظریات مختلفی در فقه بیان شده است که به چند مورد از آنان اشاره می گردد:

1. برخی از علمای فقه معتقدند که ولایت پدر یا جد پدری تا زمانی که دختر باکره می باشد، پابرجا است به نحوی که حتی بدون اخذ موافقت دختر، آنها میتوانند او را به عقد دیگری درآورند.
2. ولایت ولی در ازدواج دختر باکره در زمره مسائل مشترک بین او و ولی اش می باشد. بدین معنا که اگر دختر اقدام به ازدواج نماید، رضایت ولی او لازم بوده و اگر پدر یا جد پدری، اقدام به عقد دختر با دیگری نماید، می بایستی رضایت خود نسبت به ازدواج جلب گردد.
3. زمانی که دختر بالغ شود، جهت ازدواج، دیگر نیازی به رضایت پدر یا جد پدری ندارد و بطور مستقل، اختیار نکاح را دارد.
4. عده ای از فقها معتقدند که فقط در ازدواج دائم رضایت پدر یا جد پدری لازم است و در ازدواج موقت نیازی به رضایت آنان نیست.
5. برخی از فقها معتقدند که دختر باکره بالغ در ازدواج موقت نیاز به رضایت پدر یا جد پدری دارد و در ازدواج دائم استقلال دارد.
6. استقلال پدر و دختر در عقد ازدواج است با این اختلاف که پدر میتواند ازدواج واقع شده توسط دختر را فسخ نماید اما برای جد پدری بر دختر باکره ولایتی وجود ندارد.
7. این عده از فقها اعلام میدارند که استقلال دختر و پدر او در ازدواج، بدون جلب رضایت دیگری بموجب اذن یا اجازه می باشد.

مطلب مرتبط: نحوه رجوع بعد از بخشش مهریه

نظریه منطبق با قانون در خصوص رضایت ولی به نکاح دختر باکره بالغ

ماده ۱۰۴۳ قانون مدنی مقرر می دارد:

نکاح دختر باکره اگرچه به سن بلوغ رسیده باشد موقوف به اجازه پدر یا جد پدر او است و هرگاه پدر یا جد پدری بدون علت موجه از دادن اجازه مضایقه کند اجازه او ساقط و در این صورت دختر می تواند با معرفی کامل مردی که می خواهد با او ازدواج نماید و شرایط نکاح و مهری که بین آنها قرار داده شده پس از اخذ اجازه از دادگاه مدنی خاص به دفتر ازدواج مراجعه و نسبت به ثبت ازدواج اقدام نماید.

مطابق با ماده فوق مشخص می گردد در صورتی که پدر یا جد پدری برخلاف مصلحت دختر، با ازدواج وی با مرد مورد علاقه اش مخالفت نمایند، دختر می تواند از طریق دادگاه صالح نسبت به اخذ اجازه ازدواج اقدام نماید.

سوالی که بسیار مطرح می شود این است که اجازه پدر و جد پدری برای دختر باکره است یا دختری که ازدواج نکرده است؟

بنابر دلایلی همچون بیماری، رابطه نامشروع، استفاده از شی خارجی تعمدا و … ممکن است دختر بکارت خود را از دست داده باشد. حال آیا باز هم این دختر که باکره نیست ولی ازدواج نکرده، نیازمند اجازه پدر و یا جد پدری است؟

به موجب رای وحدت رویه شماره ۲۶۱ مورخ ۲۹/۱/۱۳۶۳ هیات عمومی دیوان عالی کشور، چنانچه به هر دلیلی بکارت دختر از بین رفته باشد ولو دخول نامشروع باشد اذن پدر از بین می رود.

این بدان معناست که دختری که باکره نیست نیازی به اذن پدر در ازدواج ندارد!

در شرایطی که دختر بالغ باکره بدون اجازه پدرش با مرد مورد علاقه اش ازدواج کرده باشد اما در ادامه زندگی مشترک خود، دچار مشقت و ضرر مادی و معنوی شده باشد، در اینصورت چنانچه عقد ازدواج بصورت صحیح واقع شده است، پدر در جهت حمایت از دختر خود، میتواند بدلیل عدم رضایتش به این ازدواج، اقدام به انحلال نکاح نماید آن هم به شرطی که دختر راضی به جدایی باشد زیرا اگر دختر راضی نباشد، اقدام پدر صحیح نیست.

اختیار پدر در انتخاب فسخ نکاح یا طلاق

با توجه به تفاوت های موجود میان نکاح و طلاق میتوان اینگونه عنوان نمود که در صورتیکه بین دختر و همسر او نزدیکی صورت نگرفته باشد، درخواست طلاق دختر به جهت تعلق نصف مهریه، به صلاح و غبطه دختر می باشد.

در صورتیکه فسخ بدلیل عنن (نوعی ناتوانی جنسی در مردان) بعد از نزدیکی واقع شود، تفاوتی با طلاق ندارد اما بدلیل آنکه صدور حکم به فسخ چنین نکاحی بدلیل داشتن جنبه اعلامی و عدم نیاز به صدور اجراییه و در نتیجه عدم اجرای صیغه، انحلال زوجیت راحت تر از طلاق است، بهتر است که پدر نسبت به فسخ نکاح دختر خود اقدام نماید.

مطلب مرتبط: نحوه قسط بندی مهریه

موارد سقوط اجازه پدر در ازدواج دختر

در پاره ای از موارد، لزوم اجازه پدر از بین میرود و دختر بالغ باکره میتواند با مراجعه به دادگاه، بدون اجازه پدر یا جد پدری خود اقدام به ازدواج نماید و این ازدواج کاملا صحیح و قانونی می باشد.

این موارد شامل:

• پدر دختر، بی دلیل مصلحت دختر را نادیده بگیرد.
• پدر در قید حیات نباشد.
• پدر محجور بوده و توانایی تشخیص مصلحت دخترش را نداشته باشد.
• عدم دسترسی به پدر بدلیل غایب بودن او یا در سفر بودن
• پدر در خارج از محدوده مصلحت دختر، برای او تصمیم بگیرد.

ماده ۱۰۴۴ قانون مدنی

"در صورتی که پدر یا جد پدری در محل حاضر نباشند و استیذان از آنها نیز عادتاً غیر ممکن بوده و دختر نیز احتیاج به ازدواج داشته باشد، وی می تواند اقدام به ازدواج نماید.

تبصره- ثبت این ازدواج در دفترخانه منوط به احراز موارد فوق در دادگاه مدنی خاص می باشد."