عقد کفالت چیست و چه شرایطی دارد؟

عقد کفالت چیست؟

کفالت عقدی است که به موجب آن احد طرفین در مقابل طرف دیگر، احضار شخص ثالثی را تعهد می کند. متعهد را کفیل، شخص ثالث را مکفول و طرف دیگر را مکفول له می گویند. (ماده ٧٣٤ قانون مدنی)

کفالت بنا بر توافق و رضایت مکفول له ایجاد می شود. اثر کفالت نسبی می باشد به این معنا که محدود به رابطه دو طرف عقد یعنی کفیل و مکفول له است و هیچ تعهد اضافی را برای مکفول بوجود نمی آورد. در حقوق کنونی، کفالت معمولاً در برابر مقام های تعقیب کیفری داده می شود و مکفول له طلبکار مدنی نیست.

همچنین بخوانید: نحوه ابطال وصیت نامه در دادگاه

انواع کفالت مدنی

کفالت مدنی به دو صورت می باشد:

• موقت
• مطلق

در کفالت موقت باید مدت معلوم گردد.

در کفالت مطلق، مکفول له هر موقع که بخواهد میتواند احضار مکفول را تقاضا کند ولی در کفالت موقت قبل از رسیدن موعد حق مطالبه ندارد.

اگر کفیل نتواند مکفول را حاضر کند بدلیل تخلف از انجام تعهد باید دین مکفول را بپردازد اما اگر کفیل، مکفول را حاضر کند و مکفول از پرداخت دین به مکفول له خودداری کند کفیل هیچگونه مسئولیتی نخواهد داشت چرا که به تعهد خود که حاضر کردن مکفول بوده، عمل کرده است.

دادن مهلت به کفیل

اگر مکفول غایب باشد و دسترسی به او دشوار گردد، باید به کفیل مهلتی که برای حاضر کردن مکفول کافی باشد، داده شود.

موارد برائت کفیل

مطابق با ماده ٧٤٦ قانون مدنی در موارد ذیل کفیل بری می شود:

1. در صورت حاضر کردن مکفول به نحوی که متعهد شده است.
2. در صورتی که مکفول در موعد مقرر شخصاً حاضر شود.
3. در صورتی که ذِمه مکفول به نحوی از انحا از حقی که مکفول له بر او دارد بری شود.
4. در صورتی که مکفول له، کفیل را بری نماید.
5. در صورتی که حق مکفول له به نحوی از انحا به دیگری منتقل شود.
6. در صورت فوت مکفول

فوت مکفول له تاثیری در برائت کفیل ندارد یعنی موجب برائت کفیل نمی شود.

مستندات قانونی مرتبط با عقد کفالت

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:

شماره نظریه: 7/92/0114 شماره پرونده: 92-168/1-1416 تاریخ نظریه: 1393/01/30

در صورتی که قبل از اعمال ماده 140 قانون آئین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور کیفری چنانچه وثیقه ­گذار فوت نماید و دسترسی به محکوم علیه مقدور نباشد آیا وثیقه ضبط خواهد شد یا خیر درصورت عدم ضبط آیا با تقاضای ورثه از سند و وثیقه مزبور رفع بازداشت به عمل خواهد آمد یا خیر.؟

بنا به نظر فقهای امامیه با فوت کفیل در امور مدنی تعهد وی ساقط می شود، زیرا تعهد ناشی از کفالت، قائم به شخص کفیل است و حاضر نمودن مکفول احتیاج به اطلاعات لازم راجع به مکفول دارد و تعهد مزبور نیز حق مالی مستقیماً برای مکفولٌ له ایجاد نمی کند تا با فوت کفیل، دین او به ارث برعهده ورثه قرار گیرد. در فرض سؤال تعهد وثیقه گذار مبنی بر حاضر نمودن متهم نزد مرجع قضائی، مشابه تعهد کفیل است. ولی همانطور که در صدر نظریه مشورتی 7184 مورخ 30/1/1382 این اداره کل بیان شده است تعهد وثیقه گذار مبنی بر معرفی متهم به مرجع قضائی قائم به شخص اوست که متهم را می شناخته و اطلاعات لازم را از وی داشته است و به ورثه وی منتقل نمی شود به همین جهت ورثه را نمی توان به معرفی متهم مکلف نمود.

لذا چنانچه فوت وثیقه گذار قبل از اعمال ماده 140 قانون آئین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری مصوب 1378 و ثبوت تخلف وی در زمان حیاتش، واقع شده باشد، با توجه به اینکه ماهیت وثیقه قضایی به شرحی که گفته شد متفاوت از رهن مدنی بوده و مورد وثیقه، گرو بدهی وثیقه گذار نبوده و تعهد وی نیز به حاضر نمودن متهم با فوت وی ساقط گردیده (چون قائم به شخص وی بوده است) لذا وثیقه فک می شود. ضمناً از کلیه نظریه های قبلی مغایر عدول شده است.

صورتجلسه نشست قضائی استان اصفهان/ شهر اصفهان مورخ ۱۳۹۷/۰۷/۰۴

در صورتی که در پرونده‌ای شاکی علیه متهم در خصوص دو عنوان اتهامی شکایت نموده و در زمان تفهیم اتهام قاضی قائل به ارتکاب تنها یک رفتار از سوی متهم باشد و یا آنکه صرفاً در خصوص یک عنوان، مبادرت به تفهیم اتهام نموده و قرار جلب به دادرسی صادر و در خصوص عنوان دیگر، قرار منع تعقیب صادر گردیده یا اساساً در دادسرا تنها در خصوص یک عنوان اتهامی تفهیم اتهام و قرار نهائی صادر گردیده باشد و در خصوص عنوان دیگر اساساً اظهارنظر و تفهیم اتهامی صورت نگرفته باشد ولی با ارسال پرونده به دادگاه، قاضی پرونده را به دادسرا ارسال و اعلام می‌نماید رفتار متهم متناسب با عنوان کیفری دیگری می‌باشد یا اعلام می‌نماید که قرار منع تعقیب صادره نقض یا در خصوص عنوان کیفری دیگر تصمیم‌گیری شود، حال سوال این است که آیا وفق ماده 229 قانون آئین دادرسی کیفری اگر در خصوص یک اتهام برای متهم قرار کفالت صادر و کفیل اخذ گردد، این امکان وجود دارد برای اتهام جدید کفیل را ملزم به معرفی نمودن متهم به دادسرا نمود یا خیر؟

نظر هیئت عالی

کفیل در خصوص اتهامی که در مورد آن قرار منع تعقیب صادر شده و اصولاً در زمان صدور قرار تامین مورد لحاظ بازپرس ممکن است قرار نگرفته باشد مسئولیتی ندارد. بنابراین در فرض پرسش ملزم کردن کفیل به حاضر نمودن متهم در خصوص اتهام جدید وجهه قانونی ندارد.