حکم موت فرضی چیست؟ شرایط صدور آن کدام است؟
حکم موت فرضی
مفهوم حکم موت فرضی
در برخی از موارد در ارتباط با غایب مفقودالاثر این تردید به میان می آید که آیا او زنده است یا خیر؟ فی الواقع در چنین حالتی در مرگ او شک و تردید بوحود می آید. مشکل اساسی در ارتباط با غایب مفقودالاثر آن است که هیچگونه دلیلی دال بر فوت او در دسترس نمی باشد مضاف بر آنکه قرینه ای نیز دال بر زنده یا مرده بودن وی وجود ندارد. زمانی که دلیل قطعی مبنی بر زنده بودن یا فوت غایب وجود نداشته باشد و از تاریخ آخرین خبری که از حیات او رسیده باشد مدتی گذشته باشد که عادتاً چنین فردی زنده نمی نماند، این اختیار به افرادی به حکم قانون داده شده است که بتوانند از دادگاه صالح تقاضای صدور حکم موت فرضی غایب مفقودالاثر را بنمایند. در مقاله حاضر سعی می گردد به تفصیل در ارتباط با حکم موت فرضی و شرایط صدور آن مطابق با قانون مدنی و قانون امور حسبی پرداخته شود.
مطلب مرتبط: ویژگی های امین اموال غایب مفقود الاثر
شرایط صدور حکم موت فرضی
در شرایطی که مدت زمان طولانی از غیبت غایب مفقودالاثر گذشته باشد که عادتاً وی زنده نمی ماند، قانونگذار این حق را برای افراد خاصی قائل شده است که تقاضای صدور حکم موت فرضی را نمایند. ماده 1019 قانون مدنی در این خصوص مقرر نموده است:
«حکم موت فرضی غایب در موردی صادر می شود که از تاریخ آخرین خبری که از حیات او رسیده است مدتی گذشته باشد که عادتاً چنین شخصی زنده نمی‌ماند.»
بنظر می رسد مطابق با ماده فوق، ضابطه صحیح جهت صدور حکم موت فرضی، گذشتن مدتی است که شخص غایب بطور عادی بعد از آن مدت زنده نمی ماند. این مدت به حکم قانونگذار، حداقل سه سال و حداکثر ده سال از تاریخ آخرین خبر غایب می باشد. مقنن در مواد 1020 الی 1022 قانون مدنی فروض مختلف از گذشت آخرین خبر از غایب را بیان نموده است. ماده 1020 قانون مدنی عنوان داشته است:
«موارد ذیل از جمله مواردی محسوب است که عادتاً شخص غایب زنده فرض نمی شود:
۱- وقتی که ده سال تمام از تاریخ آخرین خبری که از حیات غایب رسیده است گذشته و در انقضای مدت مزبور سن غایب از ۷۵ سال گذشته باشد.
۲- وقتی که یک نفر به عنوانی از عناوین جزء قشون مسلح بوده و در زمان جنگ مفقود و سه سال تمام از تاریخ انعقاد صلح بگذرد بدون اینکه خبری از او برسد هرگاه جنگ منتهی به انعقاد صلح نشده باشد مدت مزبور ۵ سال از تاریخ ختم جنگ محسوب می شود.
۳- وقتی که یک نفر حین سفر بحری در کشتی بوده که آن کشتی در آن مسافرت تلف شده است سه سال تمام از تاریخ تلف شدن کشتی گذشته باشد بدون اینکه از آن مسافر خبری برسد.»
پس از گذشت مهلت های فوق، در صورتی که تقاضای صدور حکم موت فرضی از سوی اشخاص ذینفع مطرح شده باشد، دادگاه در وهله اول اقدام به نشر آگهی کرده و از افرادی که ممکن است اطلاعاتی از شخص غایب داشته باشند، دعوت می نماید که اطلاعات خود را در اختیار دادگاه بگذارند. مستفاد از ماده 1023 قانون مدنی، دادگاه سه دفعه متوالی و هر کدام به فاصله یک ماه در یکی از جراید محل و یکی از روزنامه های کثیرالانتشار تهران اقدام به نشر آگهی می نماید و زمانی که یک سال از تاریخ نشر آخرین آگهی گذشته باشد و خبری از غایب موجود نباشد، حکم موت فرضی را صادر می نماید. ماده ۱۵۵ قانون امور حسبی در این باره اشعار داشته است:
«پس از وصول درخواست نامه، دادگاه اظهارات و دلائل درخواست کننده را در نظر گرفته و در صورتی که اظهارات و دلائل نامبرده را موجه دانست آگهی مطابق ماده ۱۰۲۳ قانون مدنی ترتیب می دهد و این آگهی در سه دفعه متوالی هر کدام به فاصله یک ماه منتشر می شود و جلسه رسیدگی به درخواست به فاصله یک سال از تاریخ نشر آخرین آگهی معین می گردد ...»
لازم به ذکر است که قانونگذار شرایطی را مقرر نموده است که مطابق با آن اشخاص ذینفع جهت تقاضای صدور حکم موت فرضی، فقط ورثه یا وصی یا موصی له می باشند (مستفاد از ماده ۱۵۳ قانون امور حسبی). درخواست صدور حکم موت فرضی از سوی اشخاص ذینفع مطابق با ماده ۱۵۴ قانون امور حسبی می بایست به نحو ذیل باشد:
«درخواست باید کتبی و مشتمل بر امور زیر باشد:
۱- مشخصات غایب.
۲- تاریخ غیبت.
۳- دلائلی که به موجب آن درخواست کننده حق درخواست صدور حکم موت فرضی را دارد.
۴- ادله و اسنادی که مطابق ماده ۱۰۲۰ و ۱۰۲۱ و ۱۰۲۲ قانون مدنی ممکن است به موجب آن ادله و اسناد درخواست حکم موت فرضی غایب را نمود.»
بیشتر بخوانید: دادگاه صالح برای نصب امین اموال شخص غایب کدام است؟
نکته مهم در خصوص صدور حکم موت فرضی آن است که مطابق با ماده ۱۵۶ قانون امور حسبی این درخواست می بایست به طرفیت دادستان و سایر وراث مطرح شود و دادگاه بعد از وصول درخواست با حضور درخواست دهنده و دادستان به دلایل رسیدگی می نماید. در این ارتباط شعبه 10 دادگاه تجدیدنظر استان تهران طی دادنامه شماره 9109970221001227 مورخه 29-08-1391 چنین بیان نموده است: «دعوای اعلام موت فرضی باید به طرفیت دادستان و ورثه اقامه شود و گرنه قابل استماع نیست.»
هم چنین دادگاه در مورد آخرین اقامتگاه غایب و تاریخ غیبت و معلوم نبودن محل او از درخواست دهنده سوالاتی را مطرح می نماید. در وهله بعدی (وفق مواد ۱۵۵ قانون امور حسبی و ۱۰۲۳ قانون مدنی) اقدام به نشر آگهی می نماید تا افرادی که از غایب اطلاعاتی دارند به دادگاه اعلام نمایند و در نهایت دادگاه تمامی اقدامات لازم اعم از احراز تحقق شرایط لازم برای صدور حکم موت فرضی وفق مواد ۱۰۲۰ الی ۱۰۲۲ قانون مدنی، که جهت کشف حقیقت موثر باشد را انجام داده و النهایه اگر اظهارات و دلایل درخواست دهنده را موجه بداند، حکم بر موت فرضی را صادر می نماید و چنانچه درخواست را موجه نداند صدور حکم موت فرضی را رد می نماید. نکته دیگر آنکه بعد از صدور حکم موت فرضی، اموال غایب به تصرف قطعی ورثه وی داده خواهد شد و آنان مالک اموال غایب می گردند و این حق را دارند که هر تصرفی را در آن اموال بنمایند و هیچ گونه تضمینی از آنان گرفته نمی شود.
امیدواریم مطالب برای شما مفید بوده باشد. لطفا مطالب را با دوستان خود به اشتراک بگذارید و با امتیاز دادن به مطالب، ما را در جهت بهبود و تولید هر چه بیشتر مطالب یاری فرمایید. همچنین می توانید نظرات یا سوالات خود را در بخش دیدگاه ها مطرح نمایید در اسرع وقت به سوالات شما پاسخ داده خواهد شد.
افزودن دیدگاه
دیدگاه کاربران