نحوه طرح دعوای اثبات عقد جعاله

نحوه طرح دعوای اثبات عقد جعاله

جعاله به عقدی گفته می شود که مطابق با آن، فردی اعم از معین یا غیر معین، در ازای دریافت اجرتی، عملی را انجام می دهد. به طرفی که عمل را انجام می دهد، عامل گفته می شود و به شخص ملتزم، جاعل و اجرت را جُعل می گویند. مقنن در ماده ۵۶۱ قانون مدنی در تعریف عقد جعاله چنین بیان نموده است: «جعاله عبارت است از التزام شخصی به اداء اجرت معلوم در مقابل عملی اعم از اینکه طرف معین باشد یا غیر معین.» در مقاله حاضر سعی می گردد به تفصیل در خصوص نحوه طرح دعوای اثبات عقد جعاله مطابق با مواد 561 تا 570 قانون مدنی پرداخته شود.

مطلب مرتبط: عقد جعاله چیست؟ شرایط انعقاد آن کدام است؟

اثبات عقد جعاله

پیش از تشریح موضوع نحوه طرح دعوای اثبات عقد جعاله لازم به توضیح است که عنوان گردد عقد جعاله به دو نوع جعاله خاص و جعاله عام تقسیم می گردد. در جعاله خاص، فرد معینی در ازای دریافت اجرت مشخصی، ملتزم به انجام عمل معینی می گردد. بطور مثال صاحب خانه ای به فردی که کابینت ساز است می گوید در صورتی که کابینت های آشپزخانه منزل وی را بسازد و نصب نماید، مبلغ معینی را به او پرداخت می نماید. در جعاله عام، عامل متعهد به پرداخت اجرت معینی می شود در ازای کاری که فرد غیر معینی انجام می دهد. بطور مثال فردی طی آگهی اعلام می کند که هر کس کیف گمشده او را پیدا کند، مبلغ پانصد هزار تومان به او مژدگانی می دهد. جهت طرح دعوای اثبات عقد جعاله می بایست نکات ذیل مدنظر قرار گیرد:

۱) در وهله اول، وجود یک رابطه قراردادی میان جاعل و عامل و اثبات آن یکی از موارد مهم در دعوای اثبات عقد جعاله می باشد. مورد دیگر، محرز شدن انجام عمل توسط خواهان دعوا (عامل) و پرداخت ننمودن جُعل توسط جاعل (خوانده) می باشد مضاف بر آنکه معلوم بودن اجرت یا قابلیت تعیین داشتن و هم چنین مشروع بودن عمل نیز در طرح و اثبات این دعوا نقش بسزایی دارند. 

۲) دعوای اثبات عقد جعاله یک دعوای مالی می باشد که خواهان دعوا می بایست خواسته خود را تقویم نموده و براساس آن هزینه دادرسی پرداخت نماید. دادگاه صالح جهت طرح این دعوا، بنا بر انتخاب خواهان، دادگاه محل اقامت خوانده، یا محل انعقاد عقد یا محل اجرای تعهد می باشد. 

۳) نکته قابل ذکر دیگر آنست که در عقد جعاله، معلوم بودن اجرت به صورت خیلی دقیق لازم نمی باشد. پس اگر فردی به دیگری بگوید در صورتی که عمل مورد نظر وی را انجام دهد، نیمی از مبلغی که در کارت بانکی خود دارد به وی پرداخت کند، نیز عقد جعاله صحیح خواهد بود. در این ارتباط ماده 563 قانون مدنی بیان داشته است:

«در جعاله معلوم بودن اجرت من جمیع الجهات لازم نیست بنابراین اگر کسی ملتزم شود که هر کس گمشده او را پیدا کند حصه مشاع معینی از آن، مال او خواهد بود جعاله صحیح است.»

بیشتر بخوانید: بطلان عقد جعاله بدلیل مجهول بودن یا نامشروع بودن عمل و یا فقدان قصد و رضا

۴) در شرایطی که عمل موضوع عقد جعاله، دارای اجزای متعددی بوده که هر یک به تنهایی و به خودی خود، قابل اجرا باشند، عقد جعاله فسخ شود، عامل به نسبت عملی که انجام داده است، مستحق دریافت اجرت المسمی خواهد بود و‌ تفاوتی نمی نماید که این فسخ از جانب عامل باشد یا جاعل. اما اگر عمل موضوع عقد جعاله، دارای اجزای متعددی نبوده و هر یک به تنهایی و به خودی خود، قابل اجرا نباشند و جعاله فسخ شود، اگر فسخ از جانب جاعل باشد، عامل مستحق دریافت اجرت المثل امور انجام شده، می باشد. نکته ای که نمی بایست از آن غفلت نمود آن است که عامل زمانی می تواند اجرت را دریافت نماید که کار را انجام داده باشد بنابراین حق حبس قراردادی برای وی متصور نمی باشد. ماده 566 قانون مدنی در این خصوص بیان نموده است:

«هرگاه در جعاله عمل دارای اجزای متعدد بوده و هر یک از اجزاء مقصود بالاصاله جاعل بوده باشد و جعاله فسخ گردد عامل از ‌اجرت المسمی به نسبت عملی که کرده است مستحق خواهد بود اعم از اینکه فسخ از طرف جاعل باشد یا از طرف خود عامل.»