نحوه طرح دعوای قلع و‌ قمع مستحدثات و اشجار

نحوه طرح دعوای قلع و‌ قمع مستحدثات و اشجار

قلع و قمع در لغت بمعنای از ریشه کندن و نابود کردن می باشد. در اصطلاح حقوقی نیز به همین معنا بکار می رود. علی الاصول این دعوا زمانی مطرح می گردد که متصرف یک ملک، پس از تصرف در ملک دیگری، بدون داشتن مجوز قانونی یا بدون اجازه مالک، اقدام به احداث بنا یا غَرس اشجار می نماید. در مقاله حاضر سعی می گردد به تفصیل در خصوص نحوه طرح دعوای قلع و‌ قمع مستحدثات و اشجار پرداخته شود.

مطلب مرتبط: نحوه طرح دعوای خلع ید

دعوای قلع و‌ قمع مستحدثات و اشجار 

جهت طرح دعوای قلع و‌ قمع مستحدثات و اشجار لازم است که اولاً خواهان دعوا، مالک رسمی ملک موضوع دعوا باشد. ثانیاً مال موضوع دعوا غیرمنقول باشد. ثالثاً توسط خوانده دعوا بنا یا اشجاری احداث شده باشد. رابعاً مالک ملک رضایتی نسبت به احداث بنا یا غرس اشجار نداشته باشد. دعوای قلع و‌ قمع مستحدثات و اشجار در زمره دعاوی مالی می باشد که هزینه دادرسی آن بر طبق ارزش منطقه ای ملک پرداخته می شود. وفق ماده 12 قانون آیین دادرسی مدنی، دادگاه صالح جهت طرح دعوای قلع و‌ قمع مستحدثات و اشجار، دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول می باشد.

بیشتر بخوانید: طرح دعوای تصرف عدوانی در دادگاه حقوقی

نکات مهم در طرح دعوای قلع و‌ قمع مستحدثات و اشجار

1- بطور معمول دعوای قلع و‌ قمع مستحدثات و اشجار با دعوای خلع ید، توامان مطرح می گردد. در زمانی که قلع و قمع بدلیل تصرفات غاصبانه باشد، میان محاکم اختلاف نظر وجود دارد که آیا دعوای قلع و‌ قمع مستحدثات و اشجار، فرع بر دعوای خلع ید خواهد بود یا خیر. عده ای از حقوقدانان معتقدند که طرح دعوای قلع و‌ قمع مستحدثات و اشجار به تنهایی قابلیت استماع ندارد و می بایست با دعوای خلع ید مطرح گردد اما در مقابل عده ای دیگر معتقدند که این دو دعوا می توانند بصورت جداگانه هم مطرح شوند و نیازی به طرح توامان آنها وجود ندارد اما بنظر می رسد دیدگاه اول، منطقی تر باشد فلذا می توان گفت که دعوای قلع و‌ قمع مستحدثات و اشجار، یک دعوای فرعی بوده که تابع دعوای خلع ید می باشد. در این ارتباط صورت جلسه نشست قضائی استان خراسان شمالی/ شهر بجنورد مورخه 16-12-1397 در پاسخ به سوال: «اگر حکم خلع یا رفع تصرف عدوانی عرصه صادر شده باشد و در زمان رسیدگی خوانده و یا متهم پرونده در روی زمین مورد نظر بنا احداث نموده باشد، آیا قلع و قمع بنا نیازمند طرح دعوی جداگانه می باشد یا می بایست وفق ماده 164 قانون آیین دادرسی مدنی اقدام گردد؟» بیان داشته است:

«در دعاوی ناظر بر مالکیت مانند خلع ید با قلع و قمع بنا و مستحدثات رسیدگی در دادگاه مستلزم تقدیم دادخواست می باشد. ثانیاً به صرف اقامه دعوی خلع ید امکان قلع و قمع بنا وجود ندارد بلکه نیاز به طرح دعوی قلع و قمع به طور علی حده یا در همان دادخواست خلع ید می باشد؛ لیکن در دعوای رفع تصرف عدوانی دادگاه مطابق ماده 174 قانون آیین دادرسی مدنی با درخواست ذی نفع دستور جلوگیری از ایجاد آثار تصرف و یا تکمیل اعیانی و ... را صادر می کند و در صورتی که متصرف عدوانی پس از احداث بنا یا غرس اشجار ادعای مالکیت کرده باشد طبق ماده 164 قانون مذکور برای طرح دعوی در باب مالکیت مهلت داده می شود و از اعاده وضع به حال سابق خودداری می گردد و الا مطابق حکم دادگاه اعاده وضع به حالت سابق صورت گرفته و در نتیجه اجرای آن، همان آثار حکم قلع و قمع بنا و مستحدثات را به دنبال دارد.»

2- در صورتی که فردی به اشتباه در ملک دیگری اقدام به احداث بنا یا غرس اشجار نموده باشد در صورتی که خوانده دعوا قصد تجاوز نداشته بوده باشد و این تجاوز به ملک مجاور، بدلیل اشتباه محاسباتی صورت گرفته باشد و میزان خسارتی که به خواهان وارد شده به نسبت خسارتی که در اثر قلع و قمع به خوانده وارد خواهد شد، بسیار ناچیز باشد، در اینصورت با رضایت خوانده، حکم به پرداخت قیمت زمین و خسارت و اصلاح اسناد مالکیت خواهان و خوانده صادر شده و موضوع مشمول ماده واحده لایحه قانونی راجع به رفع تجاوز و جبران خسارت وارده به املاک مصوب 27-09-1358 می باشد.

3- اگر فردی بعنوان مالک یک ملک، اجازه احداث بنا یا غرس اشجار را در ملک خود داده باشد، دیگر نمی تواند دعوای قلع و‌ قمع مستحدثات و اشجار را مطرح نماید، او یا می تواند با طرف مقابل مصالحه نموده و یا آنکه مطالبه اجرت المثل نماید. حال اگر فردی با کسب مجوز از نهادی مانند شهرداری، اقدام به احداث بنا در ملک دیگری نموده باشد، از آنجایی که مراجعی مانند شهرداری صرفاً در اعطای جواز، مسائل فنی را لحاظ می نمایند و در خصوص مالکیت، اعلام نظری نمی کنند و به اصطلاح مرجع تعیین و تشخیص مالکیت نیستند، بنابراین کسب مجوز از شهرداری، مانع قلع و قمع در این وضعیت نخواهد بود.

4- اگر مستاجری بدون اجازه موجر خویش، در عین مستاجره بنا احداث یا غرس اشجار نموده باشد، هم موجر و هم مستاجر این حق را خواهند داشت که در هر زمانی که اراده نمایند، بنا را خراب نموده و یا درختان را قطع نمایند. (مستنبط از ماده 503 قانون مدنی)

5- زمانی که فردی عدواناً اقدام به تصرف ملک دیگری نموده باشد و در آن ملک، اقدام به احداث بنا یا غرس اشجار نیز کرده باشد، در صورتی که ادعای مالک در محکمه کیفری ثابت شد حکم مبنی بر رفع تصرف عدوانی اجرا می گردد و اجرای این حکم، منوط به قلع و قمع بنا یا مستحدثات نخواهد بود بلکه دادگاه صرفاً ملک را از تصرف متصرف خارج نموده و به مالک تحویل می دهد حال مالک جهت قلع و قمع می بایست دادخواستی را تحت این عنوان تقدیم دادگاه حقوقی نماید (مستنبط از ماده 690 قانون مجازات اسلامی). در این خصوص اداره کل حقوقی قوه قضاییه طی نظریه مشورتی شماره: 7/99/1626 شماره پرونده: 99-113-1626 ک مورخه 1399/10/29 در پاسخ به سوال «آیا در بزه تصرف عدوانی برای قلع و قمع بنا نیاز به تقدیم دادخواست حقوقی به محاکم کیفری است؟» بیان داشته است:

«اجرای حکم رفع تصرف عدوانی و اعاده وضع به حال سابق به استناد ماده 690 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مصوب 1375 مستلزم قلع و قمع بنا و مستحدثات نیست، بلکه واحد اجرای احکام فقط محل مورد تصرف را از ید محکوم‌ خارج و تحویل شاکی می‌دهد و قلع و قمع موارد مذکور با توجه به مقررات تبصره 2 ماده یاد شده منوط به تقدیم دادخواست به دادگاه و صدور حکم در این خصوص است.»

حال در فرضی که دو یا چند نفر بصورت مشاعی ملکی را در تصرف دارند اگر یکی از شرکا بدون اجازه دیگران اقدام به احداث بنا یا غرس اشجار نموده باشد، شرکای دیگر این امکان را خواهند داشت که به طرفیت او دعوای قلع و‌ قمع مستحدثات و اشجار را مطرح نمایند.