طرح دعوای تصرف عدوانی در دادگاه حقوقی

مفهوم دعوای تصرف عدوانی

تصرف عدوانی یکی از دعاوی است که قانونگذار برای جلوگیری از اقدامات خودسرانه اشخاص و در حمایت سریع از تصرفات، تعیین نموده است. در این دعوا، خواهان، ادعا می کند که قبلا مال مورد نظر را در اختیار و تصرف داشته و از آن استفاده می نموده است و اینک از ید وی خارج شده است. در دعوای تصرف عدوانی در دادگاه حقوقی، مساله مالکیت خواهان مدنظر قرار نمی گیرد بلکه نکته مهم سابقه تصرفات خواهان در ملک می باشد.

مطلب مرتبط: نمونه رای تصرف عدوانی

طرفین دعوا و دادگاه صالح

مطابق با قانون، در دعوای تصرف عدوانی، خواهان (که لزوما مالک نیست) باید کسی باشد که دارای سابقه تصرف است. همچنین قانونگذار در ماده ١٧٠ قانون آیین دادرسی مدنی پیش بینی نموده است که سایر اشخاص از قبیل مستاجر، کارگر، سرایدار و بطور کلی هر شخصی که ملکی را از طرف دیگری در تصرف دارد، میتواند دعوای تصرف عدوانی را مطرح نماید. خوانده دعوای تصرف عدوانی، کسی است که مال غیرمنقول را از تصرف متصرف سابق عدوانا خارج نموده است و دعوا باید بطرفیت او مطرح شود. یکی از مهم ترین مقرراتی که در طرح دعوای تصرف عدوانی می بایست رعایت شود، مقررات مربوط به صلاحیت دادگاه است. دادگاه حقوقی که ملک در حوزه آن واقع شده است صالح به رسیدگی به این دعوا می باشد.

مطلب مرتبط: الزام به رفع تصرف عدوانی چگونه است؟

نحوه رسیدگی دادگاه به این دعوا

مطابق با ماده ١٧٧ قانون آیین دادرسی مدنی، رسیدگی به دعوای تصرف عدوانی، تابع تشریفات رسیدگی نیست و رسیدگی آن بدلیل اهمیت زیاد، خارج از نوبت می باشد. در حال حاضر میتوان اینگونه بیان نمود که برای طرح دعوای تصرف عدوانی، دو راه وجود دارد: یکی اقامه دعوای حقوقی مطابق قانون آیین دادرسی مدنی مصوب سال ١٣٧٩ و دیگری اقامه دعوای کیفری مطابق با ماده ٦٩٠ قانون مجازات اسلامی. نکته مهم این است که هر چند عنوان هر دو دعوا، تصرف عدوانی است اما خواهان اختیاری در انتخاب یکی از آنان ندارد بلکه مطابق با دلایلی که در اختیار دارد، باید یکی از دعاوی را طرح نماید.

مطلب مرتبط: چگونگی طرح دعوای خلع ید

مقررات رسیدگی به دعوای تصرف عدوانی در دادگاه حقوقی

بر اساس ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که همه موارد زیر احراز شود، به دعوای تصرف عدوانی حقوقی رسیدگی خواهد شد.

• خواهان دعوای تصرف عدوانی می بایست دارای سابقه تصرف در ملک باشد. او باید در مدت زمان معلوم و مشخصی از ملک استفاده کرده باشد و برای اطرافیان او نیز مدت استفاده او از ملک مشخص باشد.
• خوانده دعوای تصرف عدوانی باید کسی باشد که بدون اجازه و رضایت فرد دیگر، مال غیرمنقول را تصرف کرده و از آن استفاده نموده باشد.
• باید ثابت گردد که خوانده دعوا ملک را عدوانا (به زور) تصرف کرده است تا قاضی بتواند به رفع تصرف عدوانی حکم دهد.
• دعوای تصرف عدوانی مطابق با قانون، فقط شامل "اموال غیرمنقول" می شود و در مورد اموال منقول کاربردی ندارد. بنابراین اگر شخصی لب تاب فردی را به صورت عدوانی (یعنی با توسل به زور) به دست آورد، تعریف فوق شامل موارد این چنینی نخواهد شد.

بیشتر بخوانید: الزام به رفع ممانعت از حق به چه صورت امکانپذیر است؟

مستندات قانونی مرتبط با موضوع

ماده ۲ قانون آیین دادرسی مدنی

هیچ دادگاهی نمی تواند به دعوایی رسیدگی کند مگر اینکه شخص یا اشخاص ذی نفع یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی آنان رسیدگی به دعوا را برابر قانون درخواست نموده باشند.

ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی

دعوای تصرف عدوانی عبارتست از: ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می نماید.

ماده ۱۷۰ قانون آیین دادرسی مدنی

مستاجر، مباشر، خادم، کارگر و به طور کلی اشخاصی که ملکی را از طرف دیگری متصرف می باشند می توانند به قائم مقامی مالک برابر مقررات بالا شکایت کنند.

ماده ۱۷۷ قانون آیین دادرسی مدنی

رسیدگی به دعاوی موضوع این فصل تابع تشریفات آیین دادرسی نبوده و خارج از نوبت به عمل می آید.

ماده 690 قانون مجازات اسلامی

هر کس به وسیله صحنه سازی از قبیل پی کنی، دیوار کشی، تغییر حد فاصل، امحای مرز، کرت بندی، نهرکشی، حفر چاه، غرس اشجار و‌ زراعت و امثال آن به تهیه آثار تصرف در اراضی مزروعی اعم از کشت شده یا در آیش زراعی، جنگلها و مراتع ملی شده، کوهستانها، باغها، قلمستانها،‌ منابع آب، چشمه سارها، انهار طبیعی و پارکهای ملی، تاسیسات کشاورزی و دامداری و دامپروری و کشت و صنعت و اراضی موات و بایر و سایر اراضی و املاک متعلق به دولت یا شرکتهای وابسته به دولت یا شهرداریها یا اوقاف و همچنین اراضی و املاک و موقوفات و محبوسات و اثلاث‌ باقیه که برای مصارف عام‌المنفعه اختصاص یافته یا اشخاص حقیقی یا حقوقی به منظور تصرف یا ذیحق معرفی کردن خود یا دیگری، مبادرت نماید یا بدون اجازه سازمان حفاظت محیط زیست یا مراجع ذیصلاح دیگر مبادرت به عملیاتی نماید که موجب تخریب محیط زیست و منابع طبیعی گردد یا اقدام به هرگونه تجاوز و تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق در موارد مذکور نماید به مجازات یک ماه تا یک سال حبس محکوم می شود. دادگاه موظف است حسب مورد رفع تصرف عدوانی یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق یا اعاده وضع به حال سابق نماید.

تبصره ۱ - رسیدگی به جرائم فوق الذکر خارج از نوبت به عمل می آید و مقام قضایی با تنظیم صورتمجلس دستور متوقف ماندن عملیات متجاوز را تا صدور حکم قطعی خواهد داد.

تبصره ۲ - در صورتی که تعداد متهمان سه نفر یا بیشتر باشد و قرائن قوی بر ارتکاب جرم موجود باشد قرار بازداشت صادر خواهد شد، مدعی می تواند تقاضای خلع ید و قلع بنا و اشجار و رفع آثار تجاوز را بنماید.