گواهی انحصار وراثت چیست و چگونه میتوان آن را دریافت نمود؟

نحوه درخواست صدور گواهی انحصار وراثت

پس از آنکه فردی فوت می نماید، وراث وی پیش از انجام هرگونه اقدام حقوقی می بایست در ابتدا اقدام به اخذ گواهی انحصار وراثت نمایند. فی الواقع میتوان اینگونه بیان نمود که مقدمه هر عمل حقوقی توسط وراث‌ نسبت به ماترک متوفی، اخذ گواهی انحصار وراثت از شورای حل اختلاف می باشد. گواهی انحصار وراثت، برگه ای است که از سوی شورای حل اختلاف صادر می گردد و در آن تعداد وراث، میزان سهم الارث آنان و نسبت آنها با متوفی درج می شود. در مقاله حاضر سعی می گردد به تفصیل در خصوص درخواست صدور گواهی انحصار وراثت پرداخته شود.

مطلب مرتبط: نمونه رای ابطال گواهی حصر وراثت

درخواست صدور گواهی انحصار وراثت

جهت صدور گواهی انحصار وراثت در درجه اول می بایست احراز شود که فردی که تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت او شده است، فوت نموده است که با صدور گواهی فوت از سوی اداره ثبت احوال و ضمیمه نمودن آن به دادخواست، این امر مشخص می شود. مساله دیگر در خصوص درخواست صدور گواهی انحصار وراثت آن است که متقاضی این درخواست می بایست علاوه بر گواهی فوت، استشهادیه ای (ترجیحاً بصورت رسمی) حاوی مشخصات و اسامی وراث و هم چنین کپی برابر با اصل شناسنامه و رونوشت برابر با اصل سند ازدواج (در صورت متأهل بودن) را نیز ضمیمه دادخواست خود نماید. پس از طرح این درخواست در شورای حل اختلاف، حسب مورد درخواست متقاضی در روزنامه آگهی می شود. گواهی انحصار وراثت به دو دسته محدود و نامحدود تقسیم می شود، اگر اموال متوفی تا سقف پانصد میلیون ریال اعلام شود، گواهی محدود و بیش از آن، گواهی نامحدود صادر می شود. اگر متوفی مالی نداشته باشد، گواهی محدود کافی است و ظرف چند روز صادر می شود اما در گواهی انحصار وراثت نامحدود، درخواست متقاضی می بایست نشر آگهی شده و یک ماه از آن سپری شود.

مطلب مرتبط: نمونه درخواست صدور گواهی انحصار وراثت از سوی ذینفع به غیر از ورثه

نکات مهم در درخواست صدور گواهی انحصار وراثت

1- درخواست صدور گواهی انحصار وراثت در زمره امور حسبی می باشد و دعوا محسوب نشده اما در هر حال این درخواست می بایست در قالب دادخواست از طریق یکی از دفاتر خدمات قضایی به شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی (وفق ماده ۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی و بند ت ماده 9 قانون شوراهای حل اختلاف) تقدیم شود (بطور مثال اگر متوفی در طول حیات خود در چندین شهر مختلف زندگی کرده باشد و آخرین اقامتگاه او تهران بوده باشد، مرجع صالح جهت صدور گواهی انحصار وراثت، شورای حل اختلاف شهر تهران می باشد.) که هزینه دادرسی آن براساس دعاوی غیرمالی پرداخت می شود.

2- علاوه بر وراث‌ متوفی، هر ذینفعی از جمله طلبکاران متوفی نیز می توانند وفق ماده 360 قانون امور حسبی، با ارائه مدارک ذینفعی خویش، از شورای حل اختلاف مربوطه، تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت را نمایند.

3- همانگونه که پیش از این نیز عرض گردید، تصویر مصدق شناسنامه هر یک از وراث، می بایست ضمیمه دادخواست گردد حال اگر به یکی از آنان دسترسی نباشد و یا آنکه به هر علتی از ارائه تصویر شناسنامه خود به دیگر ورثه امتناع نماید، شورای حل اختلاف از اداره ثبت احوال استعلام می گیرد. در خصوص شهود تعرفه شده در دادخواست، ذکر این نکته حائز اهمیت است که شورای حل اختلاف وفق ماده ۳۶۳ قانون امور حسبی، الزامی به دعوت و استماع شهادت شهود ندارد بالاخص وقتی که استشهادیه بصورت رسمی تنظیم شده باشد. نکته مهم دیگر آنکه جهت صدور گواهی انحصار وراثت، نیازی به تشکیل جلسه رسیدگی نمی باشد.

4- رویه قضایی در خصوص پرداخت مالیات بر ارث جهت صدور گواهی انحصار وراثت بدین صورت می باشد که تا قبل از سال 1395 وراث متوفی می بایست لیست کلیه اموال منقول و غیرمنقول متوفی را به اداره دارایی محل اقامت متوفی ارائه نموده و گواهی آن را به شورا ارائه می دادند اما در حال حاضر با توجه به اصلاح قانون مالیات های مستقیم، جهت صدور گواهی انحصار وراثت، نیازی به پرداخت مالیات بر ارث وجود ندارد.

5- زمانی که شورای حل اختلاف اقدام به صدور گواهی انحصار وراثت می نماید، اگر فردی نسبت به نسب یا زوجیت اعتراضی داشته باشد، می بایست پرونده به دادگاه خانواده ارجاع داده شود و رسیدگی به این امر در صلاحیت شورای حل اختلاف نخواهد بود. اگر اعتراض به صدور گواهی انحصار وراثت، در غیر از دو مورد فوق باشد، رسیدگی به اعتراض در صلاحیت همان شورای حل اختلافی خواهد بود که این گواهی را صادر نموده است. در این حالت، شورا تعیین وقت نموده و با تشکیل جلسه و بررسی مدارک ابرازی، حکم صادر می نماید. این حکم قابلیت اعتراض و تجدیدنظر خواهی را نیز دارد. مساله مهم دیگر آنکه این اعتراض هم می تواند از جانب وراث صورت گیرد و هم از جانب اشخاص ثالث که مقید به مهلت خاصی نمی باشد (وفق مواد 44، 362 و 369 قانون امور حسبی). فردی که خواهان این دعواست، مکلف است که کلیه ورثه را طرف دعوا قرار دهد چراکه صدور هر تصمیمی در رسیدگی به این اعتراض، در حقوق همه ورثه موثر خواهد بود.

مطلب مرتبط: نحوه طرح دعوای اثبات نسب

6- قانونگذار شرایطی را مقرر نموده است که بموجب آن برای اتباع بیگانه که در ایران فوت نموده اند، امکان صدور گواهی انحصار وراثت توسط دادگاه محل اقامت متوفی، میسر گردد. (مستنبط از مواد 7، 967 و 974 قانون مدنی)

7- در صورتی که متوفی، در زمان حیات وصیت نامه ای را تنظیم کرده بوده باشد، این وصیت نامه بایستی توسط وراث او به شورای حل اختلاف ارائه گردد اگر به هر طریقی مشخص گردد که فردی که خواهان صدور گواهی انحصار وراثت بوده، ورثه متوفی نبوده و به دروغ خود را ورثه او معرفی نموده و یا آنکه به دروغ اسامی وراث دیگر را اعلام ننموده است، کلاهبردار شناخته شده و مجازات می گردد. (وفق ماده ۹ قانون تصدیق انحصار وراثت مصوب ۱۳۰۹)