مال مشاع چیست؟

مال مشاع چیست؟

مال مشاع مالی است که دارای دو یا چند نفر شریک باشد و نتوان سهم هر یک از آنان را تشخیص داد. با مالکیت مشاعی، هر یک از مالکین در جزء جزء مال مشاع سهیم می شوند بطور مثال اگر دو نفر یک ملکی را خریداری نمایند و یکی از آنها دو دانگ و دیگری چهار دانگ داشته باشد، هر دو شخص در کل ملک شریک می باشند.

ناگفته نماند که شرکای ملک مشاعی می توانند هر زمان که بخواهند ملک مشاع را تقسیم نمایند. یعنی اینکه با توافق یکدیگر، ملک را به قسمت هایی تقسیم کنند و این قسمت ها را نسبت به سهم شرکا جهت بهره برداری در اختیار آنها قرار دهد.

اسباب اشاعه و مالکیت مشاع

سبب اشاعه بمعنای این است که مشخص شود که شراکت در مال مشاع چگونه ایجاد میشود و چطور مالکیت یک ملک بصورت مشاعی می شود.

اسباب اشاعه عبارتند از:

ارث

همانطور که می دانید اموال افراد بعد از فوت شان بصورت قهری به وراث آنان منتقل می گردد. این انتقال بصورت غیر ارادی می باشد. اگر تعداد وراث بیش از یک نفر باشد، مالکیت دو نفر بر ما ترک (ارثیه) از نوع مالکیت مشاعی می باشد که تابع مقررات خاص خود بوده و شرکا در همه اموال موضوع ارث شریک هستند یعنی مالکیت آنان بصورت اشاعه است بطور مثال املاکی که از فرد متوفی به جا مانده است، بین همه ورثه بصورت مشاعی و مشترک است و هیچکس در ارث بر دیگری اولویت ندارد حتی اگر سهم او از ارث بیشتر از دیگران باشد.

بیشتر بخوانید: چگونگی مطالبه ارث در دادگاه

قرارداد

قرارداد یکی دیگر از اسباب اشاعه است. مثلا زمانی که دو نفر ملکی را اجاره می نمایند، هر دوی آنها مالک مشاعی منافع عین مستاجره می شوند و یا اینکه بطور مثال اگر دو نفر بصورت مشترک ملکی را خریداری نمایند نیز هر دو خریدار مالک مشاعی ملک می شوند.

بیشتر بخوانید: فروش ملک مشاع به چه صورت امکان پذیر است؟

مزج

مزج بمعنای مخلوط شدن دو مال می باشد. اگر دو مال بصورتی با یکدیگر مخلوط شوند که نتوان آن دو را از یکدیگر جدا نمود، حالت اشاعه یا مالکیت مشاع بوجود می آید بطور مثال اگر دو نفر اموال خود را در مکانی انبار نمایند بطوری که با توجه به شرایط نتوان آن اموال را از هم تشخیص داد این نوع سبب اشاعه برخلاف دو مورد فوق الذکر، فقط در مورد اموال منقول و اشیاء اتفاق می افتد و در مورد املاک مصداقی ندارد.

مستندات قانونی

صورتجلسه نشست قضائی استان لرستان/ شهر خرم آباد مورخ ۱۳۸۸/۱۲/۱۰

آیا احد از شرکای مال مشاع منقول می تواند با طرح دعوا، بقیه شرکا را به فروش مال مشاع ملزم کند؟

نظر هیئت عالی با توجه به مواد 591 و 595 قانون مدنی و ماده 317 قانون امور حسبی و ملاک مواد 1 و 4 قانون افراز و فروش املاک مشاع، در فرض سؤال هر شریک مال مشاعی می تواند ضمن دادخواست واحد تقسیم مال مشاع و در صورت غیرقابل تقسیم بودن، فروش آن را درخواست نماید. در نتیجه اتفاق‌نظر مورد تأیید است.

نظر اتفاقی با عنایت به مقررات جاری در قانون افراز و فروش املاک مشاع در مورد مال غیرمنقول و قاعده تسلیط، در ابتدای امر نمی‌توان شریک دیگر را ملزم به فروش کرد، اما با عنایت به وحدت ملاک از ماده 4 قانون افراز و فروش املاک مشاع و با توجه به مواد 314، 317 و 326 قانون امور حسبی که مقررات راجع به تقسیم ترکه را در مورد تقسیم سایر امورات نیز جاری دانسته است و همچنین با حاکمیت قاعده لاضرر بر قاعده تسلیط هر شریک مالی می تواند با تقدیم دادخواست تقسیم و اثبات غیرقابل تقسیم بودن مال، شریک دیگر را ملزم به فروش نماید.

در این خصوص عده ای اعتقاد دارند که باید ابتدا با تقدیم دادخواست تقسیم موضوع غیرقابل تقسیم بودن مال مشاع منقول را به یکی از ملاک‌های تقسیم (تقسیم به تعدیل، تقسیم به رد و تقسیم به افراز) اثبات کند و سپس به استناد این موضوع درخواست فروش را از دادگاه مطرح نماید. عده ای دیگر معتقدند همان‌گونه که در رد دعوایی مثل تنفیذ معامله عادی و الزام به تنظیم سند رسمی خواهان خواسته خود را به موجب دادخواست واحدی مطرح می‌کند و همان‌گونه که رویه عملی از گذشته تاکنون این بوده که می توان ضمن دادخواست تقسیم، درخواست فروش را در صورت غیرقابل تقسیم بودن مطرح کرد، نیاز به دو دادخواست جداگانه نخواهد بود.

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه شماره نظریه: 7/97/3137 شماره پرونده: 97-127-3137ح تاریخ نظریه: 1397/12/06

نظر به اینکه هر شریک مال مشاع د ر کلیه اجزاء مال مشاع به نسبت سهم خود دارای مالکیت مشاعی است و توجهاً به اینکه با توجه به مقررات مواد 571 و 581 و 582 قانون مدنی و ماده 43 قانون اجرای احکام مدنی تصرفات هر شریک در مال مشاع مستلزم رضایت سایر شرکاء مال مشاع می‌باشد، و در صورت عدم رضایت سایر شرکاء موجب ضمان وی می‌باشد، لذا دعوای الزام به تحویل یکدانگ مشاع از ششدانگ یکباب منزل مسکونی علیه سایر شرکاء مشاعی، غیر قابل استماع بوده و ردّ می‌گردد.