کاربرد اظهارنامه چیست؟ در چه مواردی ارسال اظهارنامه الزامی است؟

کاربرد اظهارنامه چیست؟

اظهارنامه عبارت است از طریق مطالبه رسمی یک حق. به بیانی دیگر اظهارنامه برگه‌ای است که بموجب آن هر فردی می‌تواند وجود هرگونه حق و یا ادعایی را نسبت به طرف مقابل خود مطرح نماید. نکته مهم در ارتباط با ارسال اظهارنامه این است که اظهارشونده (مخاطب) از نظر قانونی، هیچگونه الزام و تکلیفی به پاسخ به آن ندارد و می‌تواند سکوت اختیار نماید. در نگارش و تنظیم اظهارنامه، مرجع رسیدگی (دادگاه) هیچگونه دخل و تصرفی ندارد و تنها مراجع رسمی ابلاغ، نسبت به انتقال این سند و ابلاغ آن به طرف مقابل اقدام می‌نمایند. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، سعی می‌گردد به تفصیل به بیان آثار و کاربرد اظهارنامه پرداخته شود.

مطلب مرتبط: اظهارنامه چیست و در تنظیم آن به چه نکاتی توجه کنیم؟

در چه مواردی ارسال اظهارنامه الزامی است؟

همانگونه که فوقاً بیان گردید، اظهارنامه، به نوعی سند اعلام و وجود حق می‌باشد که به دو نوع اجباری و اختیاری تقسیم می‌گردد. در بسیاری از دعاوی، ارسال اظهارنامه، اختیاری بوده و بنابه خواست و صلاحدید ذی‌نفع وابسته است به طوری‌که قانونگذار در ابتدای ماده 156 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی نیز از عبارت «هر کس می‌تواند قبل از …» استفاده نموده است. اما در بعضی از موارد، قانونگذار ارسال اظهارنامه را اجباری و الزامی اعلام نموده است. برخی از این موارد عبارتند از:

اظهارنامه برای معرفی داور منتخب و داور مرضی‌الطرفین و یا داور جانشین داور متوفی یا مستعفی. (مواد 459 و 460 قانون آیین دادرسی مدنی)
درخواست طلبکار یکی از شرکا برای انحلال شرکت تضامنی جهت وصول طلب خود از محل سهم‌الشرکه بدهکارش. (ماده 129 قانون تجارت)
اظهارنامه برای پرداخت اجور معوقه مستاجر جهت داشتن راهکاری در دعوای تخلیه ید عین‌مستاجره (مواد 13 و 14 قانون روابط موجر و مستاجر سال 1356)
اظهارنامه جهت طرح دعوای تصرف عدوانی علیه امین (ماده 171 قانون آیین دادرسی مدنی)
اظهارنامه برای پرداخت سهم هر یک از مالکین آپارتمان در مورد هزینه‌های مشترک ساختمان (ماده 10 مکرر قانون تملک آپارتمان‌ها)
اظهارنامه برای اعلام فسخ قرارداد بیمه (ماده 13 قانون بیمه مصوب 07-02-1316)
اظهارنامه برای سلب مسئولیت جزایی و مدنی ناشی از تکالیف مربوط به دعوت مجامع عمومی عادی و فوق‌العاده شرکت سهامی (ماده 298 قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت)
اظهارنامه در مورد حقوق مربوط به حفظ و انتقال حقوق شهرک‌های صنعتی (ماده 9 قانون نحوه واگذاری مالکیت و اداره امور شهرک‌های صنعتی)
اظهارنامه برای سلب مسئولیت جزایی از عضو هیات مدیره شرکت سهامی (مواد 246 و 247 قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت)

نکته دیگری که می‌بایست در مورد ارسال اجباری اظهارنامه مورد توجه قرار گیرد، زمانی است که بموجب قرارداد یا مبایعه‌نامه‌ای، حق فسخ برای طرفین پیش‌بینی شده است، در این‌صورت صاحب حق فسخ می‌بایست مراتب اعلام اراده خود بر فسخ معامله را با ارسال اظهارنامه رسماً به طرف مقابل اظهار نماید و سپس دادخواست تایید فسخ معامله را با پیوست نمودن اظهارنامه ارسالی، تقدیم دادگاه صالح نماید.

بیشتر بخوانید: نمونه اظهارنامه پرداخت نفقه

آثار ارسال اظهارنامه

گرچه اظهارنامه آثار خاص دادخواست را ندارد اما اگر این سند به شکل درست و قانونی تنظیم و ارسال گردد، می‌تواند در زمره دلایل اظهارکننده نیز قرار گیرد. به خصوص در مواردی که مقنن ارسال اظهارنامه را اجباری نموده است، ارسال آن دلیل محکمه‌پسندی را برای ارسال‌کننده ایجاد می‌نماید حتی اگر طرف مقابل پاسخی به اظهارنامه ارسالی ندهد. گاهی اوقات ممکن است که مخاطب اظهارنامه بدلیل عدم آگاهی کامل از اطلاعات حقوقی، مطالبی را در جواب اظهارنامه اعلام نماید که به نوعی اقرار صریح یا ضمنی نسبت به امری باشد، بنابراین توصیه می‌گردد که افرادی که دارای مهارت لازم در استفاده از اینگونه اسناد نیستند، در برابر ادعاهای اظهارکننده، سکوت و خویشتن‌داری پیشه نمایند.

در ارتباط با ارسال اظهارنامه می‌توان اینگونه بیان نمود که مامور وصول و ابلاغ اظهارنامه (اظهارنامه به وسیله ادارات ثبت یا دفاتر دادگاه یا دفاتر خدمات قضایی الکترونیک ابلاغ می‌شود.) حق کنترل مندرجات آن را دارد و می‌تواند از ارسال اظهارنامه‌هایی که در آن الفاظ رکیک و مطالب خارج از ادب و نزاکت، درج شده است ممانعت نماید. اما بیان مطالب دروغ یا ادعای گزاف و بیهوده مانع از پذیرش اظهارنامه نمی‌باشد. هم‌چنان که قانونگذار در تبصره ماده 156 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی بیان نموده است:

«اداره ثبت اسناد و دفتر دادگاه‌ها می‌توانند از ابلاغ اظهارنامه‌هایی که حاوی مطالب خلاف اخلاق و خارج از نزاکت باشد خودداری نمایند.»

امیدواریم مطالب برای شما مفید بوده باشد. لطفا مطالب را با دوستان خود به اشتراک بگذارید و با امتیاز دادن به مطالب، ما را در جهت بهبود و تولید هر چه بیشتر مطالب یاری فرمایید. همچنین می توانید نظرات یا سوالات خود را در بخش دیدگاه ها مطرح نمایید در اسرع وقت به سوالات شما پاسخ داده خواهد شد.