نحوه فسخ نکاح از سوی زوج بدلیل عیوب هفت گانه زوجه

فسخ نکاح از سوی زوج بدلیل عیوب هفت گانه زوجه

انحلال و از بین رفتن ازدواج عبارت است از انقطاع و از میان رفتن رابطه زناشویی که بنا به دلایل مختلفی اعم از طلاق، فسخ و ... اتفاق می افتد. مطابق با ماده 1132 قانون مدنی، جهت انجام فسخ نکاح تشریفات قانونی خاصی لازم نبوده و با هر لفظ یا عملی واقع می شود. مضاف بر آنکه در فسخ نکاح امکان رجوع وجود ندارد و انحلال ازدواج بصورت کامل رخ می دهد. یکی از مواردی که به زوج امکان فسخ نکاح را میدهد، مربوط به زمانی است که عیوبی در زوجه وجود داشته باشد که مقنن در ماده 1123 قانونی مدنی به آنها پرداخته است. علاوه بر مواردی که در ماده فوق الاشاره نام برده شده است (قَرَن، جذام و ...)، جنون زوجه نیز در زمره مواردی است که امکان فسخ نکاح برای زوج را محقق می سازد. در مقاله حاضر سعی می گردد به تفصیل در خصوص نحوه فسخ نکاح از سوی زوج بدلیل عیوب هفت گانه زوجه، پرداخته شود.

بیشتر بخوانید: فسخ نکاح به چه معنا می باشد؟

شرایط فسخ نکاح از سوی زوج بدلیل عیوب هفت گانه زوجه

جهت طرح دعوای فسخ نکاح از سوی زوج بدلیل عیوب هفت گانه زوجه لازم است که اولاً رابطه زوجیتی میان خواهان و خوانده دعوا وجود داشته باشد. ثانیاً مرد اراده خود را نسبت به فسخ نکاح اعلام نموده باشد. معمولا اعلام اراده از طریق ارسال اظهارنامه انجام می پذیرد. ثالثاً زوجه دارای جنون یا حداقل یکی از عیوب ذکر شده در ماده 1123 قانون مدنی باشد که توسط دادگاه با ارجاع زوجه به پزشکی قانونی یا پزشک متخصص محرز می گردد. رابعاً عیب یا عیوب مورد ادعا می بایست در زمان عقد وجود داشته باشند ‌و زوج از وجود آنها اطلاعی نداشته باشد تا حق فسخ برای او ایجاد شود. دعوای فسخ نکاح در زمره دعاوی غیرمالی می باشد که هزینه دادرسی آن نیز بر همین اساس پرداخت می گردد. رسیدگی به این دعوا مستند به ماده 8 قانون حمایت خانواده نیاز به تقدیم دادخواست دارد اما تابع تشریفات آیین دادرسی مدنی نمی باشد. همچنین دادگاه صالح جهت رسیدگی به دعوای فسخ نکاح، دادگاه خانواده محل اقامت زوجه می باشد. نکته مهم و قابل توجه در فسخ نکاح آن است که فسخ نکاح فوریت داشته و می بایست در مدت متعارف اعمال گردد البته بدان شرط که زوج نسبت به فسخ و فوریت آن مطلع و عالم باشد. (مستنبط از ماده 1131 قانون مدنی)

بیشتر بخوانید: تقسیط مهریه در صورت طلاق به درخواست زوج

نکات مهم در طرح دعوای فسخ نکاح از سوی زوج بدلیل عیوب هفت گانه زوجه

1- جنون زوجه در صورتی برای زوج، حق فسخ ایجاد می نماید که قبل از ازدواج ایجاد شده و مرد نیز از آن اطلاعی نداشته باشد (مستنبط از ماده 1124 قانون مدنی)، برخلاف جنون مرد که در هر صورت برای زوجه حق فسخ ایجاد می نماید. تفاوتی که مقنن در خصوص جنون زوج و زوجه در نظر گرفته است بدان علت می باشد که اگر زن در طول زندگی زناشویی دچار جنون شود، مرد می تواند بوسیله کار و فعالیت خود، نفقه او را پرداخت نموده و از او نگهداری نماید و در صورتی که از ادامه این وضعیت، دچار مشقت شود می تواند همسر خود را طلاق دهد اما اگر مرد پس از ازدواج مجنون شود، علاوه بر آنکه کسی نیست که نفقه زوجه را پرداخت کند، به غیر از فسخ نکاح، راه گریز دیگری برای او‌ متصور نمی باشد.

2- مقنن موارد و اصطلاحاتی را در ماده 1123 قانون مدنی ذکر نموده است که در زمره عیوب زوجه بوده که موجب ایجاد حق فسخ برای زوج می گردد. این موارد عبارتند از:

الف- قَرَن: وجود گوشت یا استخوان زائد در آلت تناسلی زن که مانع انجام رابطه زناشویی می شود. ب- جذام: نوعی بیماری مزمن و عفونی است که باعث ایجاد زخم در نقاط مختلف بدن شده و بافت های نرم صورت را از بین می برد. ج- بَرَص: ایجاد لک و‌ پیس که منجر به از دست رفتن رنگدانه های پوست بصورت تکه ای می شود. د- افضاء: بمعنای یکی بودن دو مجرای زن می باشد. همچنین جنون، زمین گیری و نابینایی از هر دو چشم از موارد فسخ نکاح می باشند که نیازی به توضیح ندارند.

همچنین علاوه بر موارد مذکور در ماده 1123 قانون مدنی، مستند به ماده 1128 قانون مدنی، هر‌گاه در یکی از طرفین صفت خاصی شرط شده و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور فاقد وصف مقصود بوده برای طرف مقابل ‌حق فسخ خواهد بود مانند باکره نبودن زوجه در زمان عقد در شرایطی که در سند نکاحیه زوجه دوشیزه معرفی شده اند و زوج نسبت به آن علم و اطلاع ندارد یا بیماری که در موارد مصرح در ماده 1123 قانون مدنی نبوده اما زوجه بدان مبتلا می باشد. در این ارتباط اداره کل حقوقی قوه قضاییه در نظریه مشورتی شماره: 7/99/1432 شماره پرونده: 99-9/2-1432 ح تاریخ نظریه: 1399/10/22 در پاسخ به پرسش «زوجه پیش از ازدواج بیماری صرع داشته است و آن را از زوج مخفی کرده است؛ آیا زوج می‌تواند به استناد ماده 1128 قانون مدنی نکاح را فسخ کند و آیا شرط سلامت از بیماری صرع، شرط بنایی محسوب می‌شود؟» بیان داشته است:

«هر چند وصف سلامت می‌تواند به عنوان شرط بنایی طرفین عقد نکاح مورد استناد قرار گیرد؛ اما اینکه کدام یک از بیماری ها، تخلف از این شرط تلقی می‌شود امر مصداقی و احراز آن بر عهده مرجع قضایی رسیدگی کننده است. بنابراین در فرض سوال با توجه به ویژگی‌های جسمانی زوجین، شدت بیماری زوجه، میزان تاثیر آن در زندگی مشترک و دیگر عوامل موثر دادگاه باید احراز کند فقدان بیماری فرض سوال (صرع) شرط بنایی و مشمول ذیل ماده 1128 قانون مدنی قرار می‌گیرد یا خیر.»

3- مقنن علت ایجاد حق فسخ نکاح برای زوج را در شرایطی پیش بینی نموده است که عیب یا عیوب موجود در زوجه به حدی باشد که درمان ناپذیر بوده یا به دشواری درمان شود بدیهی است که اگر برخی عیوب به سادگی قابل درمان باشند، اختیار فسخ مبنای خود را از دست می دهد. در ارتباط با رفع عیوب زن در نکاح قبل از فسخ، صورت جلسه نشست قضائی استان بوشهر/ شهر دشتی مورخه 06-12-1399 در پاسخ به پرسش «چنانچه یکی از عیوب مذکور در زن بعد از نکاح کشف شود و قبل از فسخ، این عیب با عمل جراحی یا مصرف دارو و ... رفع گردد. آیا حق فسخ برای زوج باقی خواهد ماند؟» بیان داشته است: «چنانچه عیب در زن با انجام عمل جراحی، مصرف دارو و ... رفع شود چون مبنای حق فسخ نکاح که مبتنی بر ورود ضرر به زوج است عملاً منتفی شده و دیگر ضرری برای زوج متصور نیست، لذا حق فسخ ناشی از عیب سابق زوجه مبنای فقهی و حقوقی خود را از دست داده است.»

4- مطابق با ماده 1101 قانون مدنی، چنانچه فسخ نکاح پیش از نزدیکی میان زوجین صورت پذیرد، مهریه ای به زوجه تعلق نمی گیرد اما اگر فسخ نکاح بعد از نزدیکی اتفاق افتد، مرد مکلف است که مهریه زوجه را تماماً به وی پرداخت نماید.

بیشتر بخوانید: نحوه مطالبه مهریه از طریق دادگاه

5- برخی از حقوقدانان من جمله دکتر صفایی معتقدند که در خصوص علم به فوریت حق فسخ در نکاح، اصل بر عدم علم است و‌ بار اثبات علم به حق فسخ و‌ فوریت آن بر عهده خوانده دعوا است چراکه شخصی که ادعای علم می کند، خلاف اصل را بیان نموده لذا باید ادعای خود را ثابت کند اما گروهی دیگر از حقوقدانان من جمله دکتر کاتوزیان معتقدند که اثبات جهل با مدعی است چراکه بعد از انتشار قانون و گذشت مهلت از اجرای آن، مقنن همه افراد را عالم و آگاه بر قانون فرض نموده است.