قیم كیست و چه وظایفی دارد؟
قیمومیت با کیست و قیم چه شرایطی برای قیمومیت دارد؟
قیم کیست؟
به نماینده قانونی محجور، قیم گفته می شود. قیم از سوی دادگاه و در صورت نبودن ولی قهری و وصی تعیین می گردد. مرجع صلاحیتدار جهت تعیین قیم مطابق با قانون امور حسبی، دادگاه امور سرپرستی می باشد. قیم معمولاً جهت سرپرستی محجور و برای نگهداری اموال او منصوب می گردد.
مطابق با ماده ١٢١٨ قانون مدنی برای اشخاص ذیل نصب قیم می شود:
- برای صغار که ولی خاص ندارند.
- برای مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون یا عدم رشد آنها متصل به زمان صِغَر آنها بوده و ولی خاص نداشته باشند.
- برای مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون یا عدم رشد آنها متصل به زمان صغر آنها نباشد.
- قیم زمانی تعیین می گردد که حکم حجر توسط دادگاه صادر و قطعی شده باشد.
ماده ٤٨ قانون امور حسبی مقرر میدارد:
“قیمومت راجع به دادگاه شهرستانی است که اقامتگاه محجور در حوزه آن دادگاه است و اگر محجور در ایران اقامتگاه نداشته باشد دادگاهی که محجور در حوزه آن دادگاه سکنی دارد برای امور قیمومت صالح است.”
ماده ٤٩ قانون امور حسبی مقرر میدارد:
“هرگاه محجور در خارج ایران اقامت یا سکنی داشته باشد امور قیمومت راجع به دادگاه شهرستان تهران است.”
مطلب مرتبط: تعیین امین توسط دادگاه
ماده ٥٠ قانون امور حسبی مقرر میدارد:
“در صورتی که محجور در خارج ایران اقامت یا سکنی دارد و مطابق ماده ١٢٢٨ قانون مدنی مأمور کنسولی ایران قیم موقت برای محجور معین نماید اگر دادگاه تهران تصمیم مأمور کنسولی را تنفیذ نکند تعیین قیم با دادگاه نامبرده خواهد بود.”
مطابق با ماده فوق دادگاه میتواند قیم موقت را به سمت قیم دائم منصوب کند و یا یک نفر دیگر را بعنوان قیم دائم انتخاب کند. اعمال انجام شده توسط قیم موقت در جهت نگهداری اموال محجور تا تحویل امور محجور به قیم دائم نافذ می باشد.
دادستان شهرستان یا بخشی که محجور در آنجا سکونت دارد، پس از اطلاع از وجود محجور، از دادگاه صالح تقاضای تعیین قیم می نماید و ادله ای را که سبب این درخواست من باب تعیین قیم شده است را پیوست نموده و هم چنین اشخاصی را که برای قیمومت مناسب میداند را نیز به دادگاه معرفی می کند.
دادگاه بعد از وصول درخواست و بررسی صلاحیت افراد، یک یا چند نفر از آنان را به سمت قیمومت تعیین می نماید.
قیم كیست و چه وظایفی دارد؟ – عدالتسرا
ماده ١٢٣٤ قانون مدنی مقرر میدارد:
“در صورتی که محکمه بیش از یک نفر را برای قیمومت تعیین کند میتواند وظایف آنها را تفکیک نماید.”
در صورت تعدد قیم، دادگاه میتواند آنان را ملزم نماید که بطور جمعی امور محجور را اداره نمایند و در انجام همه امور با یکدیگر مشورت نموده و با موافقت همه آنها امور مربوط به محجور انجام گیرد.
همچنین دادگاه میتواند یک یا چند نفر ناظر تعیین نماید که به امور قیم نظارت داشته باشند.
نظارت به دو روش انجام می گیرد:
- نظارت استصوابی: یعنی اینکه قیم باید با موافقت قبلی ناظر امور مربوط به محجور را انجام دهد.
- نظارت اطلاعی: یعنی اینکه قیم امور مربوط به محجور را باید قبلاً یا بعداً به ناظر اطلاع دهد.
اگر در صورت تعدد قیم و یا وجود قیم و ناظر، بین آنان اختلافی ایجاد شود، دادگاه تعیین می کند که در صورت بروز اختلاف به دادگاه و یا شخص ثالثی مراجعه شود و در صورتی که مرجعی برای حل اختلاف تعیین نشده باشد، باید به دادگاه مراجعه نمایند.
مطلب مرتبط: نحوه رسیدگی به دعاوی ترکه در دادگاه
چه کسانی می توانند به سمت قیمومت منصوب شوند؟
دادگاه فردی را بعنوان قیم تعیین می نماید که دارای صفت امانتداری بوده و قدرت نگهداری و اداره اموال را داشته باشد و دارای توان مدیریتی باشد. با انجام تحقیقات لازم میتوان از وجود این صفات در او اطمینان حاصل کرد.
اگر در بین خویشاوندان محجور، افراد شایسته و دلسوزی وجود داشته باشند، بر اشخاص دیگر مقدم خواهند بود.
دادگاه در اوقات اداری بدون اینکه وقت رسیدگی تعیین نماید، بدون داشتن احتیاج به جلسه به درخواست دادستان یک یا چند نفر را بعنوان قیم یا ناظر قیم معین میکند و حکم نصب آنان را صادر و اعلان می نماید.
و هم چنین می بایست این حکم را به هر طریقی که می داند به دادستان اطلاع دهد. ابلاغ حکم قیمومت و نظارت به قیم و ناظر عملاً به وسیله اداره امور سرپرستی انجام می گیرد.
نکته مهم این است که مطابق با قانون، پدر یا مادر محجور مادام که شوهر ندارد با داشتن صلاحیت برای قیمومت بر دیگران مقدم می باشند. (ماده ٦١ قانون امور حسبی)
ماده ١٢٥١ قانون مدنی مقرر میدارد:
“هرگاه زن بی شوهری ولو مادر مولی علیه که به سمت قیمومت معین شده است ازدواج کند، باید مراتب را ظرف یک ماه از تاریخ عقد نکاح به دادستان یا نماینده او اطلاع دهد در اینصورت دادستان یا نماینده او میتواند با رعایت وضعیت جدید آن زن، تقاضای تعیین قیم جدید و یا ضم ناظر کند.”
ماده ١٢٥٢ قانون مدنی مقرر میدارد:
“در مورد ماده قبل اگر قیم ازدواج خود را در مدت مقرر به مدعی العموم یا نماینده او اطلاع ندهد مدعی العموم میتواند تقاضای عزل او را بکند.”
اگر شوهر با زن دیگری ازدواج نماید مانعی برای ادامه قیمومت شوهر نخواهد بود.
قیم كیست و چه وظایفی دارد؟ – عدالتسرا
چه کسانی نمی توانند بعنوان قیم تعیین گردند؟
ماده ١٢٣١ قانون مدنی مقرر میدارد:
“اشخاص ذیل نباید به سمت قیمومت معین شوند:
- کسانی که خود تحت ولایت یا قیمومت هستند.
- کسانی که بعلت ارتکاب جنایت یا یکی از جنحه های ذیل به موجب حکم قطعی محکوم شده باشند: سرقت، خیانت در امانت، کلاهبرداری، اختلاس، هتک ناموس یا منافیات عفت، جنحه نسبت به اطفال، ورشکستگی به تقصیر.
- کسانی که حکم ورشکستگی آنها صادر و هنوز عمل ورشکستگی آنها تصفیه نشده است.
- کسانی که معروف به فساد اخلاقی باشند.
- کسی که خود یا اقربا طبقه اول او دعوایی بر محجور داشته باشند.”
مطلب مرتبط: چگونگی مطالبه ارث در دادگاه
وظایف قیم چیست؟
بدلیل اینکه گاهی اوقات ممکن است که قیم فردی بیگانه با محجور باشد و روابط عاطفی و خونی با او نداشته باشد، لذا اعمال و اقدامات او در پاره ای از تصرفات مهم و یا در مواردی که در معرض اتهام قرار می گیرد، تحت نظارت دادستان انجام می گیرد و بدون اجازه دادستان عمل او نافذ نیست.
ماده ٧٤ قانون امور حسبی مقرر میدارد:
“قیم از تاریخی که سمت قیمومت به او اطلاع داده میشود شروع به اعمال قیمومت خواهد نمود.”
ماده ٧٥ قانون امور حسبی مقرر میدارد:
“هرگاه قیم پس از تاریخ نصب و قبل از ابلاغ به او عملی به عنوان قیمومت نسبت به محجور کرده باشد نافذ است.”
وظایف قیم بصورت کلی شامل مواظبت از محجور و نمایندگی قانونی او در کلیه امور مربوط به اموال و حقوق مالی محجور می باشد. قیم در واقع نماینده قانونی محجور است که باید در تربیت و اصلاح حال محجور و حفظ و اداره اموال او تلاش نماید.
مواظبت از شخص مولی علیه (محجور)، شامل نگهداری و رعایت بهداشت و جلوگیری از خطرات جانی است که ممکن است در بازی های غیر صحیح برای محجور پیش آید و همچنین سعی و کوشش در بهبود وضعیت محجور و چنانچه بیمار شود قیم باید به پزشک متخصص مراجعه نماید و داروهای لازم را تهیه و به او بدهد.
سعی و کوشش در تعلیم و تربیت محجور نیز از دیگر وظایف مهم قیم می باشد.
از دیگر وظایف و تکالیف قیم اداره و نگهداری از اموال و حفظ حقوق مالی محجور است که شامل تهیه صورت برداری از لیست اموال متعلق به محجور، فروش اموال ضایع شدنی، فروش اموال منقول غیر لازم مانند میز، مبل و فرش یا …، درخواست مهروموم ترکه مورث محجور، هزینه محجور، فروش اموال غیرمنقول و یا رهن آن، نگهداری اموال، اجازه اشتغال به محجور، اجازه اداره بعضی از اموال به محجور، ازدواج و طلاق زن محجور، معامله قیم با محجور، هزینه اداره امور محجور، صلح دعوا بوسیله قیم، دادن صورت حساب در هر سال یا سالی یک مرتبه و صورت حساب نهایی در پایان قیمومت می باشد.
قیم كیست و چه وظایفی دارد؟ – عدالتسرا
مسئولیت قیم چیست و چگونه میتوان بر او نظارت داشت؟
قیم نسبت به اموال محجور که تصرف دارد به نوعی امین محسوب میشود اما اگر نسبت به انجام وظایف خود کوتاهی کند، مسئول خواهد بود و باید جبران نماید.
اگر دادستان محل اقامت محجور از سهل انگاری قیم مطلع شود باید به او تذکرات لازم را بدهد و قیم باید طبق تذکرات دادستان عمل نماید و در صورتی که دادستان عدم لیاقت یا خیانت او را تشخیص دهد، از دادگاه عزل او را میخواهد و دادگاه، قیم را عزل نموده و قیم جدیدی تعیین می نماید.
ماده ١٢٣٨ قانون مدنی مقرر میدارد:
“قیمی که تقصیر در حفظ مال مولی علیه بنماید مسئول ضرر و خسارتی است که از نقصان یا تلف آن مال حاصل شده اگر چه نقصان یا تلف مستند به تفریط یا تعدی قیم نباشد.”
ماده ١٢٣٩ قانون مدنی مقرر میدارد:
“هرگاه معلوم شود که قیم عامداً مالی را که متعلق به مولی علیه بوده جزء صورت دارائی او قید نکرده و یا باعث شده است که آن مال در صورت مزبور قید نشود مسئول هر ضرر و خسارتی خواهد بود که از این حیث ممکن است به مولی علیه وارد شود به علاوه در صورتی که عمل مزبور از روی سوء‌نیت بوده قیم معزول خواهد شد.”
ماده ٩٦ قانون امور حسبی مقرر میدارد:
“محجور ممیز میتواند از قیم برای ندادن هزینه و کوتاهی او در تربیت و نگاهداری خود شکایت نماید در این صورت هرگاه دادگاه شکایت را وارد دید دستوری که مناسب است می‌دهد و قیم باید بر طبق آن دستور عمل کند.
مفاد این ماده در موردی که دادستان کوتاهی قیم را در تربیت و نگاهداری محجور و دادن هزینه او به دادگاه اطلاع بدهد اجرا خواهد شد.”
مطلب مرتبط: نحوه ابطال وصیت نامه در دادگاه
نحوه نظارت دادستان بر اعمال قیم
- نظارت در عملیات قیم
- گرفتن صورت حساب سالیانه و کنترل نحوه هزینه آن
- چگونگی عزل قیم و پایان یافتن قیمومت او
اگر دادستان بر یکی از موجبات عزل قیم مطلع شود از دادگاه تقاضای عزل مینماید و دادگاه بعد از ثبوت امر او را عزل می نماید.
موارد عزل قیم عبارتند از:
1. اگر معلوم شود که قیم در زمان نصب، بنا به هر علتی فاقد صفت امانت بوده و یا این صفت بعداً از او سلب شده باشد، در صورت اطلاع دادستان مراتب را به دادگاه اطلاع می دهد و دادگاه می تواند او را عزل نماید.
2. اگر قیم مرتکب جنایت و یا مرتکب یکی از جنحه‌های ذیل شده و به موجب حکم قطعی محکوم گردد: سرقت، خیانت در امانت، کلاهبرداری، اختلاس، هتک ناموس، منافی عفت، جنحه نسبت به اطفال، ورشکستگی به تقصیر یا تقلب.
3. اگر قیم به علتی غیر از علل فوق محکوم به حبس شود و بدین جهت نتواند امور مالی مولی علیه را اداره کند.
4. اگر ورشکسته اعلان شود. قیم ورشکسته کسی است که تاجر بوده و حکم ورشکستگی او توسط دادگاه صادر شده باشد. یا اگر قیم به علتی غیر از علل فوق محکوم به حبس شود و بدین جهت نتواند امور مالی مولی علیه را اداره کند. (بند 5 ماده 1248 قانون مدنی)
5. اگر عدم لیاقت یا توانائی قیم در اداره اموال مولی علیه معلوم شود. به طور مثال در اثر اعتیاد به مواد مخدر
6. هرگاه معلوم شود که قیم عامداً مالی را که متعلق به مولی علیه بوده جزء صورت دارائی او قید نکرده و یا باعث شده است که آن مال در صورت مزبور قید نشود مسئول هر ضرر و خسارتی خواهد بود که از این حیث ممکن است به مولی علیه وارد شود به علاوه در صورتی که عمل مزبور از روی سوء‌نیت بوده قیم معزول خواهد شد. (ماده ١٢٣٩ قانون مدنی)
7. اگر قیم مجنون یا فاقد رشد گردد منعزل میشود. (ماده ١٢٤٩ قانون مدتی)
8. قیم باید لااقل سالی یک مرتبه حساب تصدی خود را به مدعی‌العموم یا نماینده او بدهد و هرگاه در ظرف یک ماه از تاریخ مطالبه مدعی‌العموم حساب ندهد به تقاضای مدعی‌العموم معزول میشود. (ماده ١٢٤٤ قانون مدنی)
محجور و هر ذیعلاقه‌ای می‌توانند به دادستان وجود سبب عزل قیم را اطلاع دهند در این صورت اگر دادستان سبب عزل را موجود دید از دادگاه درخواست عزل قیم را مینماید. (ماده ٩٧ قانون امور حسبی)
قیم از تصمیم دادگاه راجع به عزل خود و دادستان از رد درخواست عزل قیم می‌توانند پژوهش بخواهند و مادامی که تکلیف قطعی معین‌نشده امور صغیر به وسیله دادستان یا قیمی که موقتاً برای محجور معین میشود انجام خواهد شد. (ماده ٩٩ قانون امور حسبی)
اعمال قیم بعد از ابلاغ حکم عزل او نافذ نیست. (ماده ١٠٠ قانون امور حسبی)
نحوه رسیدگی به درخواست تعیین قیم
پرونده درخواست قیم با درخواست یکی از اقوام محجور در دادگاه مطرح می شود و باید شامل مدارک ذیل باشد:
- گواهی حصر وراثت
- اظهارنامه راجع به مشخصات صغیر و دارایی او
- خلاصه رونوشت وفات
- فتوکپی شناسنامه متوفی
- فتوکپی شناسنامه متقاضی قیم و صغار
- استعلامیه صلاحیت قیم
جهت مشاوره حقوقی با وکیل پایه یک دادگستری به صفحه تماس با ما مراجعه فرمائید.