دعوای اثبات اقاله چیست؟

دعوای اثبات اقاله چیست؟

اقاله در لغت به معنای برهم زدن و فسخ معامله با رضایت می باشد. در اصطلاح علم حقوق، اقاله یا تفاسخ بمعنای تراضی دو طرف عقد بر انحلال و زوال آثار آن در آینده تعریف شده است و یکی از اسباب سقوط تعهدات می باشد. دعوای اثبات اقاله دعوایی است که به موجب آن خواهان دعوا، مدعی این امر می باشد که عقدی میان او و خوانده دعوا منعقد گردیده است اما با تقدیم دادخواست اثبات اقاله، مدعی بر هم زدن این عقد همراه با توافق هر دو طرف می باشد. فی الواقع خواهان دعوا کسی است که مدعی وقوع اقاله است و خوانده دعوا نیز طرف مقابل می باشد. این دعوا در زمره دعاوی مالی می باشد که خواهان می بایست هزینه دادرسی دعاوی مالی را پرداخت نماید.

نکته مهم این است که دعوای اثبات اقاله، مخصوص عقود لازم می باشد. عقد لازم در ماده ۱۸۵ قانون مدنی این چنین تعریف شده است:

«عقد لازم آن است که هیچ یک از طرفین معامله حق فسخ آن را نداشته باشند مگر در موارد معینه»

دعوای اثبات اقاله نیز همانند سایر دعاوی نیازمند تقدیم دادخواست می باشد که می بایست تمامی شرایط مقرر در مواد ۴۸ و ۵۱ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی را اعم از اینکه دادخواست به زبان فارسی باشد و امضای خواهان نیز حتما ذیل آن رعایت گردد و ... شامل شود.

مطلب مرتبط: اقاله چیست و چه شرایطی دارد؟

خواهان دعوای اثبات اقاله می بایست در دادخواست تقدیمی خود، خواسته ای را مبنی بر اثبات اقاله قرارداد مورخ ... را مطرح نماید. مرجع صالح در رسیدگی به این دعوا، دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت خوانده می باشد اما اگر دعوایی سابقا در دادگاهی مطرح شده باشد، دعوای اثبات اقاله بعنوان دعوای تقابل در همان دادگاه مطرح می گردد.

ماده ۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی مقرر نموده است:

«شروع رسیدگی در دادگاه مستلزم تقدیم دادخواست می باشد. دادخواست به دفتر دادگاه صالح و در نقاطی که دادگاه دارای شعب متعدد است به دفتر شعبه اول تسلیم می گردد.»

ماده ۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی مقرر نموده است:

«دادخواست باید به زبان فارسی در روی برگ‌های چاپی مخصوص نوشته شده و حاوی نکات زیر باشد:

1. نام، نام خانوادگی، نام پدر، سن، اقامتگاه و حتی‌الامکان شغل خواهان. تبصره - در صورتی که دادخواست توسط وکیل تقدیم شود مشخصات وکیل نیز باید درج گردد.
2. نام، نام خانوادگی، اقامتگاه و شغل خوانده.
3. تعیین خواسته و بهای آن مگر آنکه تعیین بها ممکن نبوده و یا خواسته، مالی نباشد.
4. تعهدات و جهاتی که به موجب آن خواهان خود را مستحق مطالبه می داند به طوری که مقصود واضح و روشن باشد.
5. آنچه که خواهان از دادگاه درخواست دارد.
6. ذکر ادله و وسایلی که خواهان برای اثبات ادعای خود دارد، از اسناد و نوشتجات و اطلاع مطلعین و غیره، ادله مثبته به ترتیب و واضح نوشته می شود و اگر دلیل، گواهی گواه باشد، خواهان باید اسامی و مشخصات و محل اقامت آنان را به طور صحیح معین کند.
7. امضای دادخواست دهنده و در صورت عجز از امضاء، اثر انگشت او.

تبصره ۱- اقامتگاه باید با تمام خصوصیات از قبیل شهر و روستا و دهستان و خیابان به نحوی نوشته شود که ابلاغ به سهولت ممکن باشد.

تبصره ۲- چنانچه خواهان یا خوانده شخص حقوقی باشد، در دادخواست نام و اقامتگاه شخص حقوقی نوشته خواهد شد.»

مطلب مرتبط: نمونه قرارداد اقاله

نحوه اقامه دعوای اثبات اقاله

دعوای اقاله به دو طریق می تواند مطرح گردد:

1. طرح دعوای اثبات اقاله بعنوان دعوای نخستین
2. طرح دعوای اثبات اقاله بعنوان دعوای متقابل

در طرح دعوای اثبات اقاله بعنوان دعوای نخستین، خواهان دعوا مدعی می باشد که معامله فی مابین او و خوانده، بموجب توافقی برهم زده شده است. جهت اثبات این امر لازم است که یک قرارداد لازم الاجرا میان طرفین و هم چنین توافق کتبی یا شفاهی ناشی از برهم زدن معامله موجود باشد. فی الواقع اقاله زمانی رخ می دهد که طرفین، یک قرارداد لازم الاجرا را منعقد نموده اند و سپس با توافق یکدیگر آن را برهم می زنند. همچنین این توافق، جهت برهم زدن عقد سابق نیز ممکن است شفاهی باشد و یا کتبی.

در طرح دعوای اثبات اقاله بعنوان دعوای متقابل، خوانده دعوای اصلی مدعی این امر می باشد که حقی که خواهان بر اساس آن اقامه دعوا نموده است، بر اساس توافقات میان طرفین اقاله گردیده است فلذا وی دعوای اثبات اقاله را بعنوان دعوای متقابل در همان دادگاه رسیدگی کننده به دعوای اصلی مطرح می نماید. جهت طرح دعوای اثبات اقاله بعنوان دعوای متقابل، می بایست خوانده دعوای اصلی، این دعوا را به شرط آنکه با دعوای اصلی دارای ارتباط کامل و یا منشا واحد باشد، تا پایان جلسه اول دادرسی مطرح نماید.