شرایط مورد معامله مطابق با قانون

شرایط مورد معامله

یکی از مواردی که باعث تشخیص صحت یا عدم صحت معامله می شود، شرایط مورد معامله می باشد. مورد معامله باید دارای شرایطی باشد تا بر اساس آن معامله صحیح گردد (منظور از مورد معامله، «متعلق موضوع تعهد» است، متعلق موضوع تعهد، همان شیئی است که باید منتقل یا تسلیم شود یا آن کاری است که انجام با ترک آن خواسته شده است.). فی الواقع جهت صحیح بودن هر معامله لازم است که مورد معامله دارای شرایطی باشد که فقدان هر یک از آنها منجر به بطلان عقد می گردد. این شرایط بعنوان شرایط عمومی مربوط به انواع معاملات معرفی شده و لازم به ذکر است که برخی از شرایط، اختصاص به مورد بعضی از معاملات دارد و در بیشتر قراردادها جایی ندارد. ویژگی ها و شرایط مورد معامله عبارت است از: 1. مالیت داشته باشد. (مواد 215 و 348 قانون مدنی) 2. مشروع باشد. (ماده 215 قانون مدنی) 3. عقلایی باشد. (مواد 215، 570 و 637 قانون مدنی) 4. معلوم و معین باشد. (مواد 216، 342 قانون مدنی) 5. قابل نقل و انتقال باشد. (ماده 348 قانون مدنی) 6. مقدور و مقدور التسلیم باشد. (ماده 348 قانون مدنی) 7. موجود باشد. (ماده 361 قانون مدنی)

مطلب مرتبط: روش های شناسایی معامله صوری

بنا به مراتب ذکر گردیده، در ذیل شرایط مورد معامله را به تفصیل شرح خواهیم داد.

١) مورد معامله باید مالیت داشته باشد: این امر بدین معنا می باشد که مورد معامله بایستی دارای ارزش اقتصادی بوده و ارزش خرید و فروش داشته باشد (ملاک عرفی). حال چنانچه از نظر متعاملین، مورد معامله ارزش مالی یا معنوی داشته باشد (ملاک شخصی) و معامله کردن آن معقول باشد، صحیح است.

٢) مورد معامله باید منفعت مشروع داشته باشد:

اگر منفعت مورد معامله نامشروع و غیر قانونی باشد، آن معامله باطل و فاقد وجاهت قانونی می باشد. بطور مثال اگر شخصی تعهد نماید که فرزند دیگری را به نحو غیر قانونی از مرزهای کشور خارج نماید، قرارداد فی مابین به دلیل نامشروع بودن تعهد، باطل بوده و وجه پرداختی از این بابت قابل استرداد است.

٣) مورد معامله باید دارای منفعت عقلایی باشد:

مورد معامله می بایست متضمن منفعت عقلایی باشد حتی اگر آن منفعت، خیلی اندک باشد و کسی که تعهد به نفع او شده است از آن منتفع شود یا نشود. چراکه اگر مورد معامله هیچگونه منفعت مادی یا عقلانی و ... نداشته باشد، به خودی خود معامله باطل می گردد.

٤) مورد معامله باید معین باشد:

یکی از شرایط صحت معامله این است که مورد معامله می بایست معین بوده و مردد نباشد بطور مثال در فروش خودرو می بایست بطور دقیق نوشته شود که مشخصات خودرو بطور کامل اعم از رنگ، مدل، مشخصات فنی و ... می باشد.

٥) مقدور بودن تسلیم مورد معامله:

مالی باید مورد معامله قرار گیرد که تسلیم آن مقدور و ممکن باشد والا آن معامله باطل است.

٦) مورد معامله می بایستی معلوم باشد:

اگر مورد معامله مبهم باشد، معامله باطل است مگر اینکه علم اجمالی نسبت به آن کفایت نماید. اگر مورد معامله نسبت به یک طرف معلوم و نسبت به طرف دیگر مبهم باشد، آن معامله صحیح نیست چراکه مورد معامله باید نسبت به هر دو طرف معلوم باشد. برای معلوم بودن مورد معامله، باید مقدار، جنس و وصف آن مشخص باشد.

٧) موجود بودن مورد معامله در هنگام انجام معامله:

در عقود تملیکی حتما می بایست مورد معامله در زمان انجام آن وجود داشته و قابل رویت باشد.

٨) قابل انتقال بودن مورد معامله:

مورد معامله حتما می بایستی قابل انتقال باشد چراکه اگر قابلیت انتقال نداشته باشد، آن تعهد لغو گردیده و عمل عقلانی نمی باشد. بطور مثال معامله اموال عمومی ممنوع است و قابلیت نقل و انتقال ندارد.

بیشتر بخوانید: معامله با حق استرداد چیست؟

مستندات قانونی مرتبط با شرایط مورد معامله

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 3108/95/7 شماره پرونده: 1505-75-95 تاریخ نظریه: 1395/12/01

چنانچه خودرویی مورد معامله قرار گیرد و بعداً مشخص شود که خودرو موصوف از نظر شماره بدنه یا موتور مورد دستکوب قرار گرفته و قابلیت شماره گذاری توسط راهنمایی و رانندگی را نداشته باشد حال خریدار خودرو که جاهل به این موضوع بوده چه دعوایی می تواند مطرح نماید؟ آیا مورد از موارد بطلان عقد (موضوع ماده 348 قانون مدنی) می باشد یا از موارد فسخ عقد به لحاظ خیار عیب (موضوع ماده 422 قانون مدنی)؟

چنانچه ماشین مورد معامله ماشینی باشد که شماره بدنه یا موتور آن مورد دستکوب قرار گرفته و فروشنده مالک قانونی آن باشد، مشمول ماده 422 قانون مدنی بوده و خریدار می تواند معامله را فسخ و یا با قبول ارش، معامله را بپذیرد ولی اگر ماشین مسروقه بوده و سپس شماره بدنه و موتور آن دستکوب گردیده باشد، معامله باطل بوده و مشمول ماده 438 این قانون می باشد.