جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال چیست؟ عناصر تشکیل‌دهنده آن کدام است؟

مفهوم جرم مزاحمت

واژه مزاحمت در لغت به معنای تنگ‌ نمودن عرصه بر دیگری، آزردگی، زحمت دادن و ... است. از منظر حقوقی مزاحمت، اعم است از مزاحمت ملکی (موضوع ماده 690 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات)، مزاحمت تلفنی (موضوع ماده 641 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات) و مزاحمت جنسی (موضوع ماده 619 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات). منظور از جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال، همان مزاحمت جنسی است که مقنن در ماده 619 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات در خصوص آن جرم‌انگاری نموده است. در این ماده مقنن تعریفی از جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال بیان ننموده است و استعمال الفاظ و‌ حرکات مخالف شئون را نیز انواعی از مزاحمت قلمداد نموده است. از آنجایی که این قبیل مزاحمت‌، عفت عمومی را جریحه‌دار می‌نمایند، در زمره جرائم غیرقابل گذشت می‌باشد. جهت تحقق جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال لازم است که بزه‌دیده، به عنوان یک سوژه جنسی دیده شده و رفتار آزار دهنده‌ای، با توجه به هویت بزه‌دیده (بانوان یا اطفال) توسط مرتکب جرم حادث گردیده باشد. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است سعی می‌گردد به تفصیل در خصوص جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال و عناصر تشکیل دهنده آن پرداخته شود.

مطلب مرتبط: جرم مزاحمت تلفنی‌ و مجازات آن مطابق با قانون مجازات اسلامی

جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال

همانگونه که در ابتدای مقاله عرض گردید، جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال، یک مزاحمت جنسی محسوب می‌شود. مزاحمت جنسی دارای طیف گسترده‌ای از رفتارها می‌باشد که در یک تقسیم‌بندی کلی اعم است از مزاحمت کلامی، مزاحمت غیر کلامی و تعرض فیزیکی که در ذیل در خصوص هر یک از آنها توضیحاتی بیان می‌گردد:

*مزاحمت کلامی:

یکی از شایع‌ترین انواع جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال، مزاحمت کلامی است که در آن مرتکب جرم با استفاده از الفاظ رکیک، پیشنهادات جنسی، شوخی‌های جنسی و ... برای بزه‌دیده ایجاد مزاحمت می‌نماید.

*مزاحمت غیر کلامی:

یکی دیگر از انواع جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال، مزاحمت غیر کلامی است که به موجب آن مرتکب جرم با انجام اقداماتی مانند چشم‌چرانی، چشمک زدن، تعقیب نمودن بزه‌دیده در مکان‌های خلوت و ... برای وی ایجاد مزاحمت می‌نماید.

*تعرض فیزیکی:

تعرض فیزیکی یکی دیگر از موارد مزاحمت جنسی (جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال) می‌باشد که شامل لمس نمودن اعضای بدن مجنی‌علیه، برخورد جنسی با زور و تهدید و ... می‌باشد.

عناصر تشکیل‌دهنده جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال

عناصر تشکیل‌دهنده جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال همانند سایر جرائم عبارتند از: عنصر قانونی، عنصر معنوی (رکن روانی) و عنصر مادی.

1- عنصر قانونی، مستند قانونی هر جرم است. این رکن در واقع در راستای اصل قانونی بودن جرم و مجازات موضوع ماده 2 قانون مجازات اسلامی پیش‌بینی شده است. رکن قانونی در طول دو رکن دیگر قرار دارد بدین معنی که رکن قانونی جرم باید باشد تا بتوان در خصوص رکن مادی و معنوی آن جرم اظهارنظر کرد. عنصر قانونی جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال ماده 619 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات است که طی آن مرتکب جرم به حبس از دو تا شش ماه و شلاق تا 74 ضربه محکوم می‌گردد.

2- عنصر معنوی، اندیشه و فعل و انفعالات ذهنی مرتکب جرم است و حال و احوال ذهنی مجرم در این رکن مورد بررسی قرار می‌گیرد. عنصر معنوی جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال عبارت است از آنکه مرتکب جرم، آگاهانه اقدام به ایجاد مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال نموده و از غیر اخلاقی بودن رفتار خود یا توهین‌آمیز بودن الفاظ استعمال یافته، آگاهی داشته باشد (سوءنیت عام). مضاف بر آنکه داشتن سوءنیت خاص برای مرتکب جرم، ضرورت نداشته و وی به هر علتی اعم از آنکه قصد آزار و اذیت مجنی‌علیه را داشته یا نداشته باشد، این جرم تحقق می‌یابد و انگیزه هیچ نقشی در ارتکاب آن ندارد.

3- عنصر مادی در واقع نِمود بیرونی اندیشه مجرمانه (آثار ملموس و بیرونی جرم) است و آثار بیرونی رفتار مجرمانه (پیکره جرم) در این رکن مورد بررسی قرار می‌گیرد. عنصر مادی جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال اعم است از رفتار فیزیکی مرتکب جرم و ایجاد مزاحمت در امکان عمومی می‌باشد. در خصوص تحقق عنصر مادی جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال می‌بایست بیان گردد که اولاً با توجه به استعمال قانونگذار از عبارت «هر کس» در ابتدای ماده 619 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، مشخص می‌گردد که مرتکب جرم می‌تواند از محارم بزه‌دیده مانند همسر، برادر و ... یا غیر محارم وی باشد. ناگفته نماند که برخی از حقوقدانان معتقدند که جرم موضوع ماده فوق‌الاشاره از سوی محارم بزه‌دیده قابل ارتکاب نیست و این ماده فقط در خصوص غیر محارم است. ثانیاً جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال حتما‌ً می‌بایست در امکان عمومی اتفاق افتد. بنابراین کسی که در یک مهمانی خصوصی برای بانویی ایجاد مزاحمت می‌کند مشمول ماده 619 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات نمی‌شود. هم‌چنین اگر مرتکب جرم اقدام به ارسال پیامک‌های تهدیدآمیز به مجنی‌علیه نماید، بزه ارتکابی وی مشمول ماده فوق‌الذکر نمی‌گردد.

مطلب مرتبط: جرم توهین به اشخاص عادی (توهین ساده)

نکات مهم در خصوص جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال

1) منظور از تعرض در جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال که قانونگذار در ماده 619 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات در خصوص آن صحبت نموده است، دست درازی می‌باشد. دست درازی به معنای آن است که مرتکب جرم با انجام فعلی از طریق کردار، گفتار یا نوشتار برای زن یا طفل ایجاد مزاحمت نماید.

2) جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال یک جرم مطلق می‌باشد فلذا صرف ارتکاب آن از سوی مرتکب، جرم محسوب می‌شود تفاوتی نمی‌نماید که این مزاحمت و تعرض یا توهین، در بزه‌دیده تاثیر‌گذار بوده باشد یا نباشد. بنابراین به صرف آنکه رفتار و کردار مرتکب جرم، در زمره موارد ماده 619 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات باشد، برای تحقق جرم کفایت می‌نماید.

3) در فرضی که مرتکب جرم در امکان عمومی به بانویی فحاشی و‌ توهین نماید، رفتار وی لزوماً موضوع جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال نخواهد بود چراکه چنان‌چه با بررسی قضایی مشخص شود که انگیزه متهم از فحاشی به شاکی یا همان بزه‌دیده، تضعیف جایگاه زن و با توجه به جنسیت وی نبوده است، جرم ارتکابی وی توهین ساده نسبت به اشخاص عادی موضوع ماده 608 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات خواهد بود اما اگر خلاف این امر استنباط شود و قصد متهم، تضعیف جایگاه زن و با توجه به جنسیت وی بوده باشد، جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال تحقق یافته است.

4) جرم مزاحمت یا تعرض به بانوان یا اطفال در زمره جرائم غیرقابل گذشت محسوب می‌شود. به صراحت تبصره 2 ماده 100 قانون مجازات اسلامی جرائم غیرقابل گذشت، جرائمی می‌‌باشند که شکایت شاکی و گذشت وی در شروع به تعقیب و رسیدگی و ادامه آنها و اجرای مجازات تاثیری ندارد. فلذا گذشت شاکی نهایتاً از اسباب تخفیف قضایی یا اختیاری مجازات محسوب می‌گردد مضاف بر آنکه مجازات حبس مندرج در ماده 619 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات به صراحت ماده 66 قانون مجازات اسلامی لزوماً به مجازات جایگزین حبس تبدیل می‌شود مگر آنکه مرتکب جرم، سابقه محکومیت قطعی در ماده 66 قانون مذکور را داشته باشد و از اجرای آن بیشتر از 5 سال نگذشته باشد.

5) منظور مقنن از طفل در ماده 619 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات شخصی است که به حد بلوغ شرعی نرسیده باشد (دختر تا 9 سال تمام قمری و پسر تا 15 سال تمام قمری - مستند به ماده 147 قانون مجازات اسلامی). ذکر این نکته حائز اهمیت است که علی‌رغم آنکه کنوانسیون حقوقی کودک 1989 میلادی در ماده 1 خود، کودک را هر فرد زیر 18 سال معرفی نموده است اما مقنن در ماده فوق‌الاشاره طفل را شخصی دانسته است که به حد بلوغ شرعی نرسیده است.