جرم توهین به اشخاص عادی (توهین ساده)

توهین به اشخاص عادی

جرم توهین یکی از جرائم علیه حیثیت معنوی افراد محسوب می‌گردد که در قانون مجازات اسلامی برای آن مجازاتی در نظر گرفته شده است. توهین در لغت بمعنای ضعیف کردن و خوار و خفیف کردن می‌باشد. توهین عبارت است از هر گفتار، رفتار، عمل یا نوشتاری که به نحوی موجب ضعیف کردن حیثیت کسی در منظر افراد متعارف و معمولی جامعه شود. توهین ممکن است غیابی هم باشد و حضور کسی که به او توهین شده حتماً لازم نیست. این جرم باید نسبت به اشخاص حقیقی باشد و توهین به اشخاص حقوقی مثل ادارات قابل تحقق نیست. در جرم توهین صِرف توهین نمودن به افراد کافی است حتی اگر نتیجه مورد نظر مجرم نیز محقق نگردد (جرم مطلق). جرم توهین به دو دسته توهین ساده و توهین مشدد تقسیم می‌گردد. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، سعی می‌گردد به تفصیل در خصوص جرم توهین به اشخاص عادی (توهین ساده) پرداخته شود.

مطلب مرتبط: نمونه شکواییه فحاشی و توهین

شرایط تحقق جرم توهین به اشخاص عادی

در ارتباط با جرم توهین ذکر این نکته حائز اهمیت است که، ‎فحش بودن یا فحش نبودن یک لفظ مفهومی است که به اعتبار زمان و مکان تغییرپذیر می‌باشد و تشخیص آن با در نظر گرفتن عرف و عادت و زمان و مکان و شخصیت طرفین با دادگاه است. جهت محقق شدن جرم توهین وجود سه عنصر الزامی می‌باشد.

الف) عنصر قانونی

عنصر قانونی جرم بدین معنا می‌باشد که باید این عمل در نظر قانونگذار، جرم تلقی شده و برای آن مجازات تعیین شده باشد. پس در درجه اول عمل فرد باید مطابق با اصل قانونی بودن جرائم و مجازات، جرم توهین تلقی گردد و مطابق با آن مجازاتی برای آن در نظر گرفته شود. مقنن در خصوص جرم توهین در ماده 608 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات مصوب 1375، اشاره نموده است که مجازات آن را در صورتی که مستوجب حد قذف نباشد، شلاق تا 74 ضربه و یا پنجاه هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی تعیین نموده است. 

ذکر این نکته حائز اهمیت است که مطابق با بند ج ماده ۱ قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب سال 1399 مجازات این جرم، به جزای نقدی درجه شش که طبق ماده 19 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392، عبارت از بیش از 20 میلیون ریال تا 80 میلیون ریال بود، تغییر یافته است. مضاف بر آنکه در مورد جزای نقدی، ماده 28 قانون مجازات اسلامی، آن را به تناسب نرخ تورم اعلام شده از سوی بانک مرکزی هر سه سال یکبار به پیشنهاد وزیر دادگستری و تصویب هیات وزیران قابل تعدیل دانسته است.

لازم به توضیح است که هیات وزیران به استناد ماده 28 اصلاحی قانون مجازات اسلامی، مبالغ مجازات نقدی جرائم و تخلفات مندرج در قوانین و مقررات مختلف را در سال 1403 افزایش دادند. بر این اساس جزای نقدی درجه شش بیش از دویست میلیون (200,000,000) ریال تا هشتصد میلیون (800,000,000) ریال تعیین گردیده است.

مطلب مرتبط: نمونه رای توهین به اشخاص

ب) عنصر مادی

دومین شرط لازم جهت تحقق جرم توهین، وجود عنصر مادی جرم است. عنصر مادی شامل اعمال و رفتارهایی است که از ناحیه مرتکب جرم اتفاق می‌افتد که این اعمال شامل گفتار، رفتار، نوشتار و ... می‌باشد. فی الواقع رفتار فیزیکی مرتکب اعم از فعل یا ترک فعل، مجموعه اوضاع و شرایطی که وجود یا عدم آنها برای تحقق جرم ضروری است و نتیجه حاصل گردیده، جهت تحقق عنصر مادی جرم توهین لازم و ضروری است.

رفتار فیزیکی مرتکب جرم، شامل گفتار، کردار، رفتار، نوشتار و یا حتی اشارات وی می‌باشد و به هر طریقی من جمله ارسال ایمیل یا پیامک تحقق می‌یابد. به همین دلیل است که مقنن در ماده 608 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات از واژه «از قبیل» استفاده نموده است چراکه به جز استعمال الفاظ رکیک و فحاشی، اقدامات فوق الذکر نیز شامل توهین به اشخاص می‌گردند. بطور مثال اعمالی از قبیل آب دهان پرتاب نمودن به سمت کسی، درآوردن زبان و ... می‌تواند توهین کیفری محسوب گردد. مطابق با نظر قانونگذار از درج عباراتی مانند فحاشی و یا استعمال الفاظ رکیک، بنظر می‌رسد که جهت تحقق این جرم، اعمال ارتکابی می‌بایست بصورت فعل باشد و حتی اگر ترک فعل به قصد تحقیر شخص دیگری انجام شود نیز جرم توهین به وقوع نمی‌پیوندد.

یکی از موارد مهم در تشخیص توهین آمیز بودن رفتار یا گفتار مرتکب، آنست که صرف خشونت در گفتار را نمی‌توان توهین محسوب نمود هر چند که چنین رفتاری ممکن است با توجه به شخصیت طرف مقابل، رفتاری بی ادبانه تلقی گردد اما جهت محکوم شدن فرد به جرم توهین، حتماً لازم است که رفتار ارتکابی، موهن (توهین آمیز) باشد که تشخیص این مساله، با عرف می‌باشد. مساله مهم دیگر آنکه اگر فردی به خودش توهین کند، این کار، جرم نیست اما اگر با انجام این عمل، فرد عفت عمومی را جریحه‌دار نماید، مطابق با موادی مانند ماده 638 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، وصف مجرمانه پیدا می‌کند مضاف بر آنکه توهین به یک گروه کلی نیز بدون تعیین مصداق آن (مانند توهین به معلمان) جرم محسوب نمی‌شود. اما اگر به یک گروهی توهین شود که تعداد افراد گروه کم و قابل تشخیص باشد، جرم توهین اتفاق افتاده است.

جهت تحقق جرم توهین، مورد دیگری که ضرورت دارد بحث توهین به اشخاص زنده است. توهین به مردگان تنها در صورتی جرم محسوب می‌شود که عرفاً توهین به بازماندگانشان تلقی گردد. مورد دیگر آنکه حضور مخاطب توهین نیز شرط تحقق این جرم نمی‌باشد یعنی کسی ممکن است در میان یک جمعی به شخصی که در آن جمع نیست توهین نماید. فی الواقع توهین می‌بایست یا حضوری باشد یا علنی باشد. منظور از حضوری بودن به معنای این است که توهین‌کننده یا حضور فیزیکی داشته باشد و یا از طریق ارسال ایمیل یا پیامک و یا ... به فرد دیگری توهین نماید.

منظور از علنی بودن این است که صرفاً حضور شاهد الزامی نیست یعنی حتی اگر توهین در یک مکان عمومی و بدون شاهد هم اتفاق بیفتد باز هم توهین تلقی می‌گردد. ذکر این نکته حائز اهمیت است که جرم توهین یک جرم مطلق است یعنی صرف توهین کفایت می‌کند حتی اگر مخاطب شخصیت و روحیه قوی داشته باشد و از توهین دیگری متأثر نشود نیز باز جرم توهین بدلیل توهین‌آمیز بودن عمل، تحقق یافته است.

مطلب مرتبط: توهین ارتجالی به چه معناست؟

ج) عنصر روانی 

در بحث عنصر روانی جرم، این موضوع مورد بررسی قرار می‌گیرد که آیا مرتکب جرم، عمداً و با داشتن سوء نیت و با طرح و نقشه قبلی، قصد ارتکاب جرم را داشته است یا خیر. در قانون مجازات اسلامی جرم توهین یک جرم عمدی است و ارتکاب غیرعمدی آن در حقوق جزا پیش بینی نگردیده است. جهت تحقق عنصر روانی و تعمدی بودن توهین، لازم است که مرتکب عمد در رفتار توهین آمیز نسبت به فرد دیگر را داشته باشد این امر بدین معنا است که اولاً مرتکب قصد انجام توهین را داشته باشد و در حالتی بدون اراده مانند خواب یا بیهوشی و ... عملی را انجام نداده باشد ثانیاً از توهین آمیز بودن رفتار ارتکابی خود آگاهی داشته باشد.

مطلب مرتبط: جرم قذف چیست؟ شرایط تحقق آن کدام است؟

نکات مهم در خصوص توهین به اشخاص عادی 

1- توهین یک جرم مطلق بوده و صرف بیان عمل توهین آمیز کفایت می‌کند و تفاوتی نمی‌نماید که فرد توهین شونده، از توهین متأثر گردیده یا خیر.

2- رفتار ارتکابی می‌بایست موهن یعنی توهین آمیز و زننده باشد.

3- اعمال ارتکابی یعنی بکار بردن الفاظ رکیک، فحاشی و ... از طریق گفتار، نوشتار و یا رفتار بصورت فعل مثبت تحقق می‌یابد.

4- در تحقق جرم توهین، می‌بایست مخاطب، معین، شخص حقیقی و زنده باشد.

5- جهت تحقق جرم توهین، رفتار مرتکب می‌بایست یا در حضور بزه دیده اتفاق افتد و یا در حضور دیگران، فلذا جهت تحقق این جرم، وجود هر دو شرط علنی بودن و حضوری بودن بصورت همزمان مطرح نمی‌باشد و همین که یکی از دو شرط فوق وجود داشته باشد، جهت تحقق توهین کفایت می‌نماید. 

6- یکی دیگر از نکات مهم در تحقق جرم توهین، همانند سایر جرائم عمدی، عمد مرتکب جرم و آگاهی او نسبت به موضوع جرم است فلذا اگر فردی معنای لفظی را نداند و آن لفظ را خطاب به فرد دیگری بیان نماید، رفتار او بدلیل جهل موضوعی، جرم تلقی نخواهد شد.