روش‌های عزل قیم چگونه است؟

مصلحت محجورین ایجاب می‌کند که اشخاصی مکلف به اداره امور آنها و مامور به انجام دادن اعمال حقوقی به نمایندگی از آنان باشند. یکی از نهادهایی که مقنن برای حمایت از محجورین پیش‌بینی نموده است قیمومت است. قیم در لغت به معنای مستقیم، متولی، سرپرست و کسی که متولی امر شخص محجور است، می‌باشد. در اصطلاح حقیقی قیم به فردی گفته می‌شود که در صورت نبودن ولی خاص، به حکم دادگاه و براساس یک نمایندگی قضایی، جهت سرپرستی و اداره امور محجور (صغیر، سفیه، مجنون) تعیین می‌گردد. دادگاه جهت تعیین قیم در وهله اول می‌بایست صلاحیت وی جهت اداره امور محجور را احراز نماید و بعد وی را به این سمت، منصوب کند فلذا اگر در آینده بنا به دلایل مختلفی، عدم صلاحیت یا لیاقت قیم، مشخص گردد، بنا به درخواست دادستان، قیم، عزل می‌گردد. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، سعی می‌گردد به تفصیل در خصوص روش‌های عزل قیم پرداخته شود..

مطلب مرتبط: قیم کیست؟ وظایف وی کدام است؟

ارکان دعوای عزل قیم

ارکان لازم در رسیدگی به دعوای عزل قیم آن است که

اولاً محجور یا هر ذی‌علاقه ای وفق ماده 97 قانون امور حسبی، مراتب عزل قیم را به اطلاع دادستان برسانند. ثانیاً دادستان دادسرای امور سرپرستی مکلف است تا ادعای مطرح گردیده را وفق مواد 1248 و 1251 قانون مدنی بررسی نماید. ثالثاً زمانی که دادستان احراز نماید که قیم، می‌بایست عزل گردد، موضوع عزل از طریق او به دادگاه خانواده اعلام گردیده تا دادگاه خانواده، قیم را دعوت نموده و اظهارات وی را استماع نماید و النهایه رای خود را مبنی بر عزل قیم یا رد نمودن درخواست دادستان صادر کند. نکته مهم و قابل توجه آن است که رای صادر گردیده قابلیت اعتراض در دادگاه تجدیدنظر استان (حسب مورد توسط دادستان یا قیم) را نیز دارد و تا زمانی که رای قطعی نشده باشد، برای محجور، قیم موقت تعیین می‌شود. (مستنبط از مواد 98 و 99 قانون امور حسبی)

مطلب مرتبط: پایان دوران محجوریت و آثار حقوقی آن

نکات مهم در طرح دعوای عزل قیم

1- از آنجایی که دعوای عزل قیم نیز در زمره مباحث مربوط به امور حسبی می‌باشد، فلذا رسیدگی به آن مستلزم رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی نمی‌باشد و به صرف یک درخواست، رسیدگی به دعوا آغاز می‌شود. دادگاه صالح جهت رسیدگی به دعوای عزل قیمT دادگاه محل اقامت محجور می‌باشد. چنانچه محل اقامت محجور تغییر نکرده باشد، درخواست عزل قیم می‌بایست به دادسرایی داده شود که دادگاهی که در ابتدا تعیین قیم نموده است نیز در همان محل باشد اما اگر محل اقامت محجور بعد از تعیین قیم، تغییر کرده باشد، دادسرا و دادگاه محل اقامت جدید وی، صالح به رسیدگی خواهند بود. (مستنبط از ماده 48 قانون امور حسبی و رای وحدت رویه 816 هیات عمومی دیوان عالی کشور)

2- قیم بنا به دلایلی اعم از از دست دادن وصف امانت، ورشکسته گردیدن، ارتکاب یکی از جرائم سرقت، کلاهبرداری، خیانت در امانت، اختلاس، جرائم علیه اطفال، جرائم منافی عفت توسط قیم، محکومیت حبس قیم بنا به عللی غیر از ارتکاب جرائم فوق الاشاره، در شرایطی که مشخص شود قیم تعمداً مال متعلق به محجور را جزء صورت دارایی او قید ننموده است، اگر زن شوهرداری بدون رضایت همسر خود سمت قیمومت را قبول کرده باشد و شوهر او راضی نباشد و ... عزل خواهد شد. (وفق ماده 1248 قانون مدنی)

3- در شرایطی که قیم محجور شود یا فوت نماید و یا آنکه مرتد شود، به خودی خود از سمت قیمومت، منعزل خواهد شد (وفق ماده 1249 قانون مدنی). در این صورت دادگاه قیم دیگری به جای وی نصب می‌کند.

4- در صورتی که صغیر، بواسطه صغر، دارای قیم باشد، پس از رشید شدن، دوران قیمومت پایان می‌پذیرد. بطور کلی پس از رفع حجر، دوران سمت قیم از بین خواهد رفت. نکته مهم و قابل توجه آن است که از آنجایی که قیم هیچ‌گونه اجباری در پذیرش این مسئولیت ندارد فلذا هر زمانی که بخواهد می‌تواند از سمت خود استعفاء دهد اما با توجه به آنکه نصب قیم به حکم دادگاه انجام گردیده است، استعفای او نیز به قبول دادگاه نیاز دارد. بنابراین استعفای قیم به استناد ملاک بند 2 ماده 678 قانون مدنی مانند استعفای وکیل می‌بایست پذیرفته شود.

5- در شرایطی که قیم، محجور شود و از سمت قیمومت منعزل گردد، بعد از رفع حجر، به خودی خود مجدداً به این سمت منصوب نخواهد شد مگر آنکه مجدداً به این سمت انتخاب شود. در شرایطی که قیم بنا بر حکم دادگاه از سمت خود عزل شده باشد، اقدامات وی از تاریخ ابلاغ حکم بدوی، نافذ نخواهد بود اما در صورتی که او محجور یا مرتد شود و منعزل گردد، اقدامات او از تاریخ حجر یا ارتداد بی‌اثر خواهد بود. در صورتی که قیم استعفاء نموده باشد، از تاریخ موافقت دادگاه، او از تصرف در اموال محجور ممنوع خواهد شد.

امیدواریم مطالب برای شما مفید بوده باشد. لطفا مطالب را با دوستان خود به اشتراک بگذارید و با امتیاز دادن به مطالب، ما را در جهت بهبود و تولید هر چه بیشتر مطالب یاری فرمایید. همچنین می توانید نظرات یا سوالات خود را در بخش دیدگاه ها مطرح نمایید در اسرع وقت به سوالات شما پاسخ داده خواهد شد.