نحوه استرداد وجه واریزی بابت استیفای ناروا

نحوه استرداد وجه واریزی بابت استیفای ناروا

استیفای ناروا یا ایفای ناروا بدان معنا می‌باشد که فردی بدون وجود سبب قانونی، از روی اشتباه مالی را به فرد دیگری پرداخت نموده باشد. بعضاً مشاهده می‌گردد که افراد هنگام واریز وجه به حساب فرد دیگری یا در زمان انجام کارت به کارت، اشتباهاً وجه را به حساب فرد دیگری غیر از فرد مورد نظر خود واریز می‌کنند در این‌صورت بانک این حق را نخواهد داشت که بدون اجازه صاحب حساب، پول را عودت دهد مگر آنکه حکمی از سوی دادگاه در این خصوص صادر شده باشد. مقنن در قانون مدنی، استیفای ناروا یا ایفای ناروا را از مصادیق غصب و شبه غصب برشمرده است. این امر بدین معنا می‌باشد که اگر کسی که مالی به وی پرداخت شده است به عدم استحقاق خود، آگاهی و اطلاع داشته باشد، غاصب بود و در صورت عدم آگاهی نسبت به این مورد، در حکم غاصب خواهد بود. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، سعی می‌گردد به تفصیل در خصوص نحوه استرداد وجه واریزی بابت استیفای ناروا پرداخته شود.

بیشتر بخوانید: نحوه مطالبه طلب در دادگاه حقوقی به چه صورت است؟

شرایط لازم جهت طرح دعوای استرداد وجه واریزی بابت استیفای ناروا

جهت طرح دعوای استرداد وجه واریزی بابت استیفای ناروا لازم است که اولاً پول یا کالایی به دیگری پرداخت یا تحویل داده شده باشد. ثانیاً دینی میان پرداخت‌کننده و دریافت‌کننده وجود نداشته باشد. فی‌الواقع دریافت‌کننده، استحقاق دریافت را نداشته باشد. ثالثاً پرداخت به اشتباه صورت گرفته باشد. دعوای استرداد وجه واریزی بابت استیفای ناروا در زمره دعاوی مالی بوده که هزینه دادرسی آن نیز بر همین مبنا پرداخت می‌گردد. فی‌الواقع هزینه دادرسی مطابق با میزان خواسته خواهان پرداخت می‌شود و قابل تقویم نمی‌باشد (موضوع بند 1 ماده 62 قانون آیین دادرسی مدنی). همچنین در ارتباط با دادگاه صالح جهت طرح دعوای استرداد وجه واریزی، مستند به بند 1 ماده 12 قانون شوراهای حل اختلاف مصوب 22-06-1402 در صورتی که خواسته خواهان در دادخواست تقدیمی تا مبلغ یک میلیارد ریال باشد، دادگاه صلح محل اقامت خوانده صالح به رسیدگی است اما در دعاوی مالی بیشتر از مبلغ مذکور، دادگاه حقوقی محل اقامت خوانده صالح می‌باشد.

بیشتر بخوانید: نحوه طرح دعوای مطالبه وجه

نکات مهم در طرح دعوای استرداد وجه واریزی بابت استیفای ناروا

1- مستنبط از مواد 301 و 302 قانون مدنی در صورتی که فردی عمداً یا سهواً مالی را دریافت کند که مستحق دریافت آن نبوده است، موظف است که آن مال را به مالک تحویل و تسلیم نماید. ضمان ید، منع دارا شدن ناعادلانه و هم‌چنین قاعده فقهی اکل مال بالباطل (مضمون قاعده «اکل مال به باطل» چنین است که هر گونه تصرف در اموال باید بر اساس حق و عدالت و بر مبنای صحیح صورت گیرد و هر چه غیر از این باشد، حرام و باطل است.) همگی مبیّن این موضوع می‌باشند. مضاف بر آنکه زمانی که فردی در مقام مدیون، اشتباهاً دین خود را به فرد دیگری پرداخت نماید این حق را خواهد داشت که به تجویز قانونگذار، دعوای استرداد وجه واریزی بابت استیفای ناروا را مطرح نماید.

2- بسیار مشاهده می‌گردد که ایفای ناروا با قرض یکی دانسته می‌شود در صورتی این دو با یکدیگر متفاوت می‌باشند. چراکه در ایفای ناروا، قراردادی میان پرداخت‌کننده و دریافت‌کننده وجود ندارد اما در قرض، میان دو طرف قراردادی وجود دارد.

3- فردی که اشتباهاً پولی را به حساب فرد دیگری واریز نموده است می‌تواند دادخواستی را تحت عنوان استرداد وجه واریزی در دادگاه حقوقی بطرفیت فردی که پول را به حساب او واریز نموده است، مطرح نماید و تمامی مدارک خود اعم از فیش یا فیش‌های بانکی یا مدارک دال بر اثبات انتقال را ضمیمه دادخواست نماید. نکته قابل توجه این است که اگر قرارداد کتبی دال بر انجام کار مشخصی بین طرفین وجود داشته باشد و یا اینکه ثابت شود که مبلغ واریز شده مربوط به یک قرارداد بوده است، در این‌صورت، فرد واریزکننده وجه می‌بایست دعوایی تحت عنوان «الزام خوانده به ایفای تعهد ناشی از قرارداد» را در دادگاه حقوقی مطرح نماید.

نتیجه اینکه اگر خواهان بدون رعایت مطلب فوق‌الذکر، در ابتدا، دعوی استرداد مبلغ واریزی را مطرح نماید دعوای وی رد خواهد شد و نتیجه‌ای را در بر نخواهد داشت. این امر تنها به این دلیل است که خواهان به دلیل ناآگاهی از قوانین، هزینه بی‌فایده‌ای کرده و مدت زمان زیادی را از دست داده است. ذکر این نکته الزامی می‌باشد که زمانی که پولی به حساب کسی واریز می‌شود و هیچ دلیلی وجود ندارد که واریز آن مبلغ بابت چه بوده است، در این‌صورت آن فردی که پول به حساب او واریز شده است باید ثابت کند که از واریزکننده وجه، طلبکار است و باید با ارائه دلیل، گفته خود را ثابت نماید (مستنبط از مواد 37 و 265 قانون مدنی). بنابراین در این شرایط، واریزکننده پول، نیازی به اثبات بدهکار نبودن خود ندارد و صرفاً ارائه فیش‌های بانکی برای اثبات ادعای او کفایت می‌کند و در نهایت دادگاه با بررسی محتویات پرونده، خوانده دعوا را به پرداخت و استرداد وجه محکوم می‌نماید.

بیشتر بخوانید: نمونه رای عدم پذیرش استرداد وجه

4- جهت تحقق ایفای ناروا حتما لازم است که مالی به دیگری تسلیم گردد بنابراین اگر خدمت یا کاری برای فردی انجام شود حتی اگر الباقی شرایط ایفای ناروا هم وجود داشته باشد، مورد مشمول ایفای ناروا نخواهد شد.